Belém Tajes: “Unha muller non é só unha cara bonita que pode quedar ben como cantante”

Vudu, nun concerto © Chema García Seijo

A banda Vudú -antes Woodoo-, formada por Belém Tajes e Maritxinha, vén de presentar o seu primeiro disco, Vol. III. Unha proposta que achega as cantigas tradicionais galegas ao soul e o R&B, volvendo demostrar, coma moitos outros grupos do país, que non hai tradición que non evolucione. Vol. III tece, ademais, un fío entre as mulleres galegas que foron novas nos 50, que despois lles transmitiron a súa sabedoría musical ás súas netas, e aquelas espléndidas cantantes americanas da música negra da mesma época. Falamos con Belém Tajes dos detalles e o sentido deste traballo, que reivindica tamén as mulleres como instrumentistas.

A banda mudou de grafía: de Woodoo a Vudú. Por que?

Cando comezamos eramos un cuarteto que cantaba non só en galego, senón en inglés, francés… Cando quedamos só Maritxinha e eu comezamos a cantar só en galego, polo que nos pareceu que tiña todo o sentido mudar o nome da banda.

E por que escollestes ese nome?

A min gústame o rock dos 70 e o nome é un pouco unha homenaxe a Woodoo Child de Jimi Hendrix. É unha palabra que, para min, ten moita forza.

Entón non ten que ver con nada esotérico…

Eu son bastante afeccionada ao esotérico, pero ten máis que ver con outra cousa. O que facemos é coller as cantigas tradicionais que nos cantaban as nosas avoas e darlles unha nova perspectiva. Dalgunha maneira, é facer revivir algo, darlle unha nova vida. Por iso a metáfora do vudú.

No 2015 gañades o premio do certame Música Xove por Eu son WooDoo, co voso primeiro EP. Erades cuarteto entón?

Si. Eramos: un guitarrista que agora toca con Sés, Fernando Fraga, o batería Samuel Pérez, que tamén tomou outro camiño, e Maritxinha e eu. Cando eles marcharon, decidimos seguir adiante cun formato nada habitual: un teclado e un baixo.

Despois veu un segundo EP., Vol. II, e agora estades co voso primeiro disco, Vol. III. Por que eses títulos?

O segundo EP sacámolo no 2017. Gañamos ese ano o Premio Martín Códax da Música Galega na categoría Blues/Funk/Soul. Estaba feito á man, pintado á man, cada un diferente, nunha edición limitada de 300 copias, e o libreto era un tarot. Agora acabamos de sacar o noso primeiro disco, Vol. III, que en vez dun libreto coas letras leva unha obra de arte: un póster de Antonio Seijas. O dos nomes é polo que dicía antes da influencia do rock dos 70. Numerar os discos, como facían as bandas afeccionadas á numeroloxía e o tarot…

Chamádeslle ao que facedes “soulk”, mestura de soul e folk. Letras tradicionais con harmonías de Soul e R&B…

As dúas estamos moi influenciadas pola música negra. Eu colaboraba nun coro de música negra, Sisters in the house. Pero tamén teño moia influencia da música tradicional galega, porque medrei na emigración e as cantigas que me cantaba a miña avoa forman unha parte moi importante da miña infancia. A banda foi un proxecto que nos uniu ás dúas baixo unha mesma perspectiva: darlle un enfoque máis actual, máis moderno, ás letras tradicionais, para que poidan saír tamén do folklore e chegar a outros ámbitos.

"A banda foi un proxecto que nos uniu ás dúas baixo unha mesma perspectiva: darlle un enfoque máis actual, máis moderno, ás letras tradicionais"

Pero non só son letras tradicionais… Está por exemplo Unha noite, dos Tamara. Ben, tamén é tradicional á súa maneira…

Sen dúbida. Los Tamara son o ADN galego! Pero tamén temos letras que son nosas, que falan do que a nós nos pasa pola cabeza… Para min, Unha noite na eira do trigo é unha marabilla de canción que me parecería moi triste que a xente nova deixase de escoitar. E un pouco a idea da banda é esa: darlles unha volta ás cantigas que forman parte da nosa tradición, que son un reflexo da nosa historia, para que non se acaben esquecendo. Unha noite fala da emigración, con ese final tan tráxico… A idea é renovala, volvela á actualidade, facer con ela unha canción nova para que non quede esquecida nun caixón.

Non nego que o que facedes é orixinal, pero hai moito que se está renovando a tradición… Ao escoitar o voso disco pensaba nalgúns temas de Mónica de Nut. E vós mesmas tedes citado a Marful, Xabier Díaz…

Si, claro. O que facemos non é algo novo, senón achegar unha perspectiva diferente. Renovar pode non ser a palabra, pero si coller a quenda de xente impresionante coma Marful, que foi un grupo totalmente referencial para nós. Ou o traballo como solista de Guadi Galego… Trátase de darlle unha volta á tradición, outro enfoque, mais a idea é continuar, tomar o relevo que músicos que foron tan importantes para nós, e que son a fonte da que bebemos.

"O que facemos non é algo novo, senón achegar unha perspectiva diferente"

Ti tocas os teclados e Maritxinha o baixo… Como repartides o traballo?

Pois así: teclado e loops eu, e baixo e loops ela. O directo soa distinto do disco porque no disco temos colaboracións. O produtor foi Nicolás Vieitez, un rapaz novo cunha longa traxectoria. As percusións, que son electrónicas, son de Adrián Seijo, que axuda a darlle un toque máis pop ao disco. E tamén temos nun tema a Wöyza.

Hai un tema que soa rap, si.

É unha cantante magnífica que tira máis para o hip-hop, si, mais a nós saíunos un tema bastante rap, que ademais fala das fronteiras e dos refuxiados. Con ese tema temos un proxecto que aínda non podemos contar.

Preludio e Coucou parecen temas vosos.

Preludio parte dunha recolleita de estrofas dunha cantiga que me cantaba miña avoa. Engadímoslle unha impro vocal que é máis jazz. Está dedicada a Lúa, a filla de Ugia Pedreira, porque un día cantamos con ela e improvisou para nós. Quedamos con ese recordo e decidimos dedicarlle Preludio. Coucou é a que diciamos antes: fala de fronteiras e refuxiados. Palmira coñecémola por Leilía. Agardo que lles guste porque o que fixemos é moi diferente do que fixeran elas con esta cantiga… A nosa é máis pop…

Corasón e Lingua tamén son vosas, non si? E en ambas está o seseo.

Corasón ten unha parte tradicional que é a estrofa que se repite, e ademais leva tamén texto noso. Esta cantiga ten un videoclip que nos patrocinou Deleite -que nos apoiou moito para facer este disco-. Fala do corazón xeneroso das mulleres, da maneira na que imos tecendo redes e conectándonos por unha sororidade grandiosa que aínda debería medrar máis. Lingua fala da nosa lingua, que tenta saír adiante e medrar pese a ser unha lingua minorizada. O do seseo é porque eu medrei na Costa da Morte e sempre podes ter ese prexuízo de que o seseo é castrapo, galego mal falado. Por iso fun deixándoo, pero penso que non está ben. Ademais, teño seseo por parte de nai, que é arxentina, e por parte de pai, que é galego.

Hai algúns temas que levan máis loops. Os do final, por exemplo.

Pois en Lingua o que queriamos era facer unha canción núa, con só voz e un teclado moi dos 70… É tamén unha visión da soidade. Eu imaxínoa coma unha flor que nace nun baldío. Eu a verdade é que son un pouco pesimista co que estou vendo sobre a situación a lingua, mais aínda así penso que debemos afrontar o futuro sendo positivos. Despois, Xa me dixo é tamén unha letra tradicional, pero nós dámoslle un toque rock dos anos 50 para facer algo festivo, bailable…

En realidade, ese toque dos 50 está moi presente nos tres primeiros temas: Eu chorei, chorei, Moreniña e Xa me dixo. Despois lévanos máis aos rock dos 70, ao pop de despois… Cando escoitaba as primeiras cancións víñanme imaxes da representación que fai o cinema dos 50 sobre a música daquela época.

Hai unha influencia moi clara, si, desas músicas dos anos 50-60 das que nace a música actual. Queremos transmitir esa sensualidade, ese ritmo… De feito, en Eu chorei tiñamos como referente a Fever de Peggy Lee. Queriamos facer unha Fever en galego. Coa súa sensualidade, que tamén é un elemento que queremos levar á música tradicional… A partir das tres primeiras cantigas si é verdade que saltamos no tempo, a máis adiante. Teño que dicir que non queriamos darlle ao disco un toque pop, pero ao final foi algo inevitable e non nos desgusta. O que fixemos foi quitarnos prexuízos, etiquetas.

"Hai unha influencia moi clara, si, desas músicas dos anos 50-60 das que nace a música actual"

A presentación do vídeo de Corasons fala de rede de mulleres e dun corazón inmenso que late forte por cada unha de nós. En realidade, iso está presente en todo o disco. No facebook definídesvos como “dúo feminino”...

Somos un dúo formado por dúas mulleres porque cadrou así. Pero tamén queremos visibilizar o papel das mulleres como instrumentistas, porque non só podemos ser a cantante da banda. Queremos axudar a normalizar esa imaxe, de xeito que chegue un momento no que sexamos bandas sen o adxectivo “femininas”, que xa non se precise dicir iso. E para nós tamén é importante a idea de darnos forza, de apoiarnos entre as mulleres.

"Tamén queremos visibilizar o papel das mulleres como instrumentistas, porque non só podemos ser a cantante da banda"

Porque unha muller non é só unha cara bonita que pode quedar ben como intérprete: unha muller pode ser instrumentista, ou técnica de son. Pode desempeñar roles moi variados na música. A nosa banda ten un corte feminista que é importante para nós que estea presente. E estamos interesadas en colaborar con mulleres. Din que as mulleres nos iramos pedras, e nós traballamos polo contrario, por axudarnos unhas ás outras a saír adiante.

Ti tes formación de jazz, soul e rock. E Maritxinha?

Estudou musicoterapia en Bruxelas. As dúas chegamos un pouco tarde a tocar un instrumento. Eu hai xa anos que canto soa, pero antes cantei para coros, grupos de pandeireteiras…

Foto: Juanpa Ameneiros

Iso non é raro. Porque as mulleres cantaban e os homes tocaban. É o tópico da música “moderna”.

A meu irmán, con 12 ou 13 anos, xa o poñen a tocar a gaita. Parecía “lóxico” que el fose o gaiteiro. Pero eu tiña moi bo oído e aprendín escoitándoo tocar a el. Empecei a tocar o piano de forma autodidacta moito máis tarde. E fun cantante de varias bandas, ata que naceu Woodoo como un proxecto máis persoal. Maritxinha estudaba musicoterapia e tiña que escoller un instrumento. Escolleu o baixo… Mais si, tes razón: as mulleres chegamos aos instrumentos máis tarde cós rapaces da nosa xeración.

Falando disto, non podo non preguntarche pola túa experiencia en Luar na Lubre. Publicaches un artigo en Sermos no que contabas que a presión emocional era moi forte, que parecía que nunca o facías abondo ben. E apuntabas, nel, a un tema de xénero: as mulleres teñen que demostrar máis, son máis cuestionadas… Máis alá de Luar na Lubre, seguramente é algo que che pasara máis veces.

Eu tiven a sorte de traballar con eles na xira dos seus 30 anos, de ser escollida para unha xira do nivel máis alto, e por iso estoulles moi agradecida. Pero despois as cousas non acabaron da mellor maneira. E si que podo dicir, pola miña experiencia como cantante, que é un mundo no que podes atopar xente que pode afundirte, con todas as súas presións, os seus prexuízos, con toda esa culpa coa que te cargan porque non interpretas o suficiente, non expresas o suficiente: nunca fas o suficiente para a responsabilidade que che toca, que é ser a cantante.

"Ás veces parece que es menos, que non estás ao seu nivel, porque non es instrumentista"

Por iso levamos nós, as mulleres, esa carga, esa presión que é innecesaria e que a min me pasou moitas veces, porque ademais parece que es menos, que non estás ao seu nivel, porque non es instrumentista. Eu non quero criticar a Luar na Lubre e insisto en que lles estou agradecida, pero acabei, si, cunha sensación agridoce. Era unha xira moi importante: eran os seus 30 anos e a min tocábame interpretar as súas cancións. Pero había unha tiranteza, unha xerarquía, todo un protocolo -que tamén é normal, porque levan moitos anos xuntos- que para min son doutro tempo.

Tes outro proxecto, relacionado coas músicas do mar en galego e en gaélico. En que consiste?

Estou agora preparando unha edición en libro deste traballo, un cancioneiro de cantigas en galego e en gaélico. Fun a Irlanda cinco semanas para recoller cantos tradicionais a capella, que son unha parte do folclore irlandés parecido aos nosos alalás e moito menos coñecido que o que máis nos chega da música irlandesa: os violíns, as gaitas… Tratábase de comparar, e si hai conexións nas temáticas, pero despois as músicas, e o enfoque, son moi diferentes.

"Estou agora preparando unha edición en libro deste traballo, un cancioneiro de cantigas en galego e en gaélico"

Cales son os próximos concertos que tedes en axenda?

O día 16 de decembro ás oito da tarde no Garufa Club, na Coruña. Despois de ano novo empezaremos unha xira por Galicia, por Portugal, e a ver se conseguimos tamén ir de Ponferrada para alá...  (Ri). Estamos moi contentas e ilusionadas.

Como foi o concerto en Cantos na Maré?

Pois como facía mal tempo non puidemos facelo fóra, que era o que estaba previsto. Tivemos que facer unha cousa diferente ao que tiñamos pensado, pero en calquera caso foi un subidón de enerxía, unha oportunidade para coñecer xente, recibimos un trato moi bo…

Se cadra é o festival máis grande no que estivestes.

Xa estiveramos no SonRías Baixas, no Revenidas, no Armadiña Rock… Tivemos un verán marabilloso. Cantos na Maré foi moi importante, claro. Os concertos estaban preparados con moito cariño… Sentímonos mimadas. Aínda que despois non puidese ser como tiñamos planificado.

E no Culturgal?

Pois no Culturgal sempre vas un pouco apurada porque tes pouco tempo, hai moitas cousas… Pero ao final estivo moi ben: había moita xente, que ademais participaba… Para o Culturgal fixemos unha edición especial, máis pequena, do disco, da que regalamos alí exemplares e que lle demos a Deleite, como detalle polo seu apoio.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.