Cada día 200.000 vascos reparten o seu lixo en diferentes bolsas antes de sacalo á rúa. Fano cumprindo rigorosamente o protocolo imposto por Bildu na vintena de concellos que implantou o sistema porta a porta (PaP). No canto de colectores, nestes municipios fixáronse uns postes duns dous metros de altura para que cada veciño colgue no seu sitio prefixado a súa bolsa do lixo.

Coa opinión pública dividida, o sistema espertou unha áspera pelexa política en Euskadi, algo pouco habitual tratándose dunha cuestión de residuos. Bildu e os seus votantes practícano e deféndeno con frenesí, mentres que o resto de partidos (PNV, PSE e PP) unen forzas contra o PaP. Pero o método, é bo ou malo? É exportable ou debería ser desterrado?

En Madrid nin o pensan. Na capital madrileña, para aforrar gastos, a recollida de lixo a partir de xaneiro suspenderase os domingos e festivos. No Concello non queren entrar ao debate. Non son bos tempos para modificacións que, nun principio, supoñen máis gasto. En Málaga estudan un sistema de porta a porta para a Zona vella pero simplemente para evitar o tránsito de camións e facer desaparecer os colectores da zona histórica. É unha actuación específica para esta área pero non hai unha formulación xeral a favor do PaP.

Con todo, a porta a porta non é unha invención de Bildu, nin moito menos. Neste apartado, Cataluña é a punta de lanza. O municipio de Tiana foi o primeiro en implantar este sistema no ano 2000 e actualmente xa son máis dun cento as localidades catalás que se rexen por este método de recollida do lixo, exactamente igual que en Puigpunyent, en Mallorca, cuxo alcalde, Miquel Ramon, pertence ao PSOE. E hai algún caso máis, aínda que illado.

Bildu ten máis argumentos ao seu favor. En Italia está amplamente estendido; tamén en Bruxelas, ou en Bruxas, unha das cidades máis turísticas de Europa e que coida ao máximo a súa imaxe.

Bildu ten máis argumentos ao seu favor. En Italia está amplamente estendido; tamén en Bruxelas, ou en Bruxas, unha das cidades máis turísticas de Europa e que coida ao máximo a súa imaxe.

Os datos recolleitos en Cataluña e en Euskadi demostran que co sistema porta a porta conséguense mellores resultados de recollida selectiva, até o 80% do lixo de casa. Cos colectores o teito está no 40%, e parece moi difícil superalo. A Deputación de Gipuzkoa anunciou a contratación de máis persoal para desenvolver a tarefa.

O deputado xeral, Martin Garitano, de Bildu, descartou a construción da incineradora en San Sebastián, un investimento millonario contemplada polo anterior Goberno foral, en mans do PNV.

Segundo o balance que fai o presidente da asociación de municipios cataláns para a recollida selectiva porta a porta, Josep Maria Tost, este sistema resulta economicamente máis vantaxoso, a pesar de que nun primeiro momento necesite un maior investimento.

As plataformas cidadás contra o PaP chegaron a reunir máis de 70.000 sinaturas

Pero se todo son parabéns, por que tanta oposición? As plataformas cidadás contra o PaP chegaron a reunir máis de 70.000 sinaturas de vascos que se senten ameazados co modelo de Bildu, até o punto de que a formación independentista paralizou a implantación deste sistema en localidades como Zarautz ou Tolosa. O PNV foi o máis insistente ao reclamarlle a Bildu un referendo en cada localidade para decidir o sistema de recollida de lixo, pero a petición caeu en saco roto. A coalición abertzale si defendeu noutras múltiples ocasións a consulta popular.

Segundo o protocolo establecido, os veciños deben depositar o lixo dentro do horario establecido; en Hernani, por exemplo, entre as 20.00 e as 23.00 horas, pero para orgánicos só os mércores, venres e domingo; o luns e xoves pódense sacar os envases; e o martes é o día do papel. En paralelo, o Concello reduciu o número de papeleiras na localidade.

Marian Beitialarrangoitia era alcaldesa de Hernani cando se implantou este modelo, no ano 2000. Congratulouse de que no primeiro mes o nivel de reciclaxe subise até o 80%. Iso si, tamén hai veciños que mesturan todo o seu lixo nunha soa bolsa, métena no coche e antes de entrar ao traballo tírana nun colector de San Sebastián, onde non hai porta a porta.

É innegable o forte impacto visual dos postes cos lixos colgando, sobre todo en localidades de certo tamaño, como Arrasate, Oñati ou Hernani, con 20.000 habitantes. Os detractores deste sistema si admiten que podería resultar válido para zonas rurais, de pouca densidade urbana, ou para urbanizacións residenciais, con vivendas unifamiliares. Con todo, é certo que en Italia está implantado en grandes urbes.

"Hai que facer obrigatoria a reciclaxe", é a xustificación de Josetxo Álvarez, de Ekologistak Martxan

Os ecoloxistas tamén apoian o novo sistema. "Hai que facer obrigatoria a reciclaxe", é a xustificación de Josetxo Álvarez, de Ekologistak Martxan. Entende que se trata de erradicar a incineración. Greenpeace é da mesma opinión. A súa alternativa é a biometanización e o tratamento mecánico-biolóxico.

Mentres, noutros municipios, como Itsasondo (Gipuzkoa), atoparon un método mixto: a materia orgánica almacénase en colectores e só a fracción non reciclable recóllese porta a porta un único día á semana. Algo similar exponse para xaneiro na zona de Sakana, en Navarra.

Fronte a estas novidades, PNV, PP e PSE-EE apostan polo quinto colector para a materia orgánica. Xa está implantado, aínda que só a modo de proba, no barrio bilbaíno de Deusto ou en Beasain (Gipuzkoa). Os veciños que se prestaron voluntarios depositan o lixo orgánico neste colector marrón, que só poden abrir cunha chave especial. Así se garante o bo funcionamento.

Co debate totalmente politizado, os concellos de Bildu evitaron impor multas por infraccións da normativa. No entanto, se os operarios observan que o lixo non foi correctamente separado, en lugar de retirala deixan a bolsa no mesmo lugar cunha nota que di: "Entrega incorrecta". Para iso, previamente, os vertedoiros tiveron que mirar o contido da bolsa, para comprobar que efectivamente non se realizou a separación de residuos de maneira correcta.

A Axencia vasca de Protección de Datos explica que a información que calquera persoa poida depositar no lixo pasa automaticamente a depender da cadea de xestión de residuos

Esa inspección do contido das bolsas cuestiona o dereito á intimidade dos veciños. A Axencia vasca de Protección de Datos explica que a información que calquera persoa poida depositar no lixo pasa automaticamente a depender da cadea de xestión de residuos; a partir de aí a competencia sobre esa documentación é da Administración. Non é unha cuestión baladí, e as consecuencias xurídicas están no beirado. No lixo dun veciño poderíase chegar a descubrir o seu soldo, contas bancarias, problemas de saúde, escritos íntimos, etc.

Pero moito máis que un problema íntimo, en Euskadi converteuse nunha polémica pública e extremadamente politizada. En Cataluña o PaP é apoiado por todos os partidos (CiU, ERC, PSC, PP, ICV e independentes). En Madrid, o PSOE-PSM situouse no seu 12º Congreso a favor da "recollida selectiva porta a porta nos municipios que sexa posible. Todo iso para alcanzar políticas de residuo cero". En cambio, nas últimas eleccións autonómicas vascas foi parte nuclear do debate electoral, e sen dúbida a polémica prolongarase polo menos outros dous anos longos, até os comicios municipais.