En outubro de 2012 a Asociación de Usuarios do Servizo de Oncoloxía do Hospital Clínico de Santiago (AUSO CHUS) lanzaba unha alarma. A abiraterona, un fármaco indicado para o tratamento do cancro de próstata, non estaba sendo administrado a pacientes do hospital aínda que isto supuña contradicir o criterio do prestixioso equipo do servizo de Oncoloxía do centro. O medicamento, explicaban dende AUSO, administrárase "mentres foi gratuíto, no período previo á súa comercialización" pero "suprimiuse despois" por motivos económicos. Pouco despois desta alerta a Xunta completaba os trámites para que doentes desta patoloxía que xa recibiran quimioterapia -co fármaco docetaxel- puidesen obter tamén este fármaco, pero ficaba fóra outra aplicación, a dos doentes sen quimio, que non chegou ata finais de 2014, tres anos despois da súa autorización pola Axencia Europea do Medicamento.
O trámite que segue calquera medicamento para poder chegar aos pacientes dos hospitais ten, en esencia, tres chanzos. O primeiro é o visto e prace por parte do devandito organismo europeo e o segundo, a autorización da súa dispensación e financiamento dende a Agencia Española de Medicamentos y Productos Sanitarios, dependente do Ministerio de Sanidade. Por último chega a luz verde da Comisión Autonómica Central de Farmacia e Terapeútica, órgano creado en 2010 para asesorar o Sergas na materia e acabar, segundo a Consellería de Sanidade coas "discrepancias que existían cando eran as comisións de farmacia dos diferentes hospitais as que tomaban as decisións locais".
A aplicación do medicamento para doentes sen quimioterapia foi autorizada pola UE en setembro de 2011 e en Galicia, no mesmo mes de 2014
Segundo detalla Sanidade nunha resposta parlamentaria ao PSdeG "a abiraterona foi incluída no financiamento" público para pacientes de cancro de próstata "tras un réxime de quimioterapia" no ano 2012 e, "moi recentemente", a Agencia Española del Medicamento "autorizou unha nova indicación terapéutica", a dos pacientes "nos que a quimioterapia non está aínda clinicamente indicada". "Esta nova indicación precisou dunha nova resolución de financiamento" do Ministerio que, "unha vez producida, deu como resultado a súa inclusión no Nomenclátor en xullo de 2014". "No mes de setembro" dese mesmo ano a Comisión Autonómica "emitiu o ditame de inclusión" para "todos os hospitais do Servizo Galego de Saúde".
Se ben todo o indicado por Sanidade é estritamente certo o Goberno galego obvia na súa resposta un aspecto que non é menor. A Axencia Europea autorizou a comercialización e aplicación da abiraterona, presentada a través dun fármaco co nome comercial Zytiga, o 5 de setembro de 2011. Fíxoo, concretamente, para as súas dúas aplicacións a dos pacientes que xa recibiron quimioterapia e a daqueles que aínda non a precisaron. Así as cousas, os sucesivos trámites e dilacións provocaron que entre a primeira autorización, a da UE, e a última, a da Xunta, pasasen tres anos.
"Non existe acceso igualitario"
Este atraso de tres anos é, a xuízo de AUSO, unha mostra máis de que "non existe uniformidade" nin "acceso igualitario" aos medicamentos "para todos os pacientes", toda vez que o acceso normalizado á medicación non chega "ata que pasan todos estes trámites burocráticos, creados co único propóstio de aforrar á nosa costa", di a voceira do colectivo, Montse Recalde. En declaracións a Praza Recalde explica que a Axencia Española "está tendo atrasos de máis dun ano na aprobación de tratamentos novidosos e beneficiosos unha vez que se aproban en Europa" e, "tras ese atraso, os enfermos aínda temos que agardar que a Comisión Autonómica os aprobe", o que "introduce inequidade entre pacientes de diferentes autonomías".
Os doentes advirten de que o Ministerio "está tendo atrasos de máis dun ano na aprobación de tratamentos"
"Durante o tempo que tarda en aprobarse un fármaco pola comisión autonómica -explica- os enfermos só podemos recibir as novas terapias" a través do denominado "uso compasivo", isto é, por medio da solicitude do oncólogo á dirección do hospital que, á súa vez, ten que pedir autorización do Sergas para cada caso concreto. "É aquí onde xorde a inequidade", resalta Recalde, xa que "cando un especialista quere receitar" un fármaco en cuxa efectividade confía "ten que pedir permiso ao director médico do seu hospital, nomeado pola xerencia, e esperar a ver se o autoriza ou non" nun contexto no que, ademais dos terapéuticos, tamén pesan os motivos económicos.
Resposta da Consellería
Neste escenario, na devandita resposta ao PSdeG a Consellería defende este xeito de tramitar as autorizacións. "Somos conscientes de que moitos profesionais, en base ao seu grao de coñecemento de determinados medicamentos, coñecen do seu potencial valor terapéutico polos datos preliminares que se van publicando nas distintas revistas científicas", di Sanidade, que di coñecer tamén "que o interese e preocupación suprema" dos profesionais da Oncoloxía "é o paciente e, en moitos casos, eses interese pode entrar en colisión cos procedementos e os tempos normativos".
Sanidade admite que os "tempos normativos" poden "colisionar" co criterio médico, pero advirte de que "deben respectarse"
Malia esa "consciencia", o departamento que dirixe Rocío Mosquera advirte de que "iso non é óbice para que eses procedementos e eses tempos deban executarse e deban respetarse". Isto é así, asegura, "por unha cuestión e equidade, valor do que todos debemos exercer como garantes". "Non é de estrañar que existan solicitudes extemporáneas ou mesmo, para situacións clínicas que así o requiren, accesos compasivos ou a medicamentos estranxeiros ou en indicacións fóra de ficha técnica", di Sanidade, que subliña que "todo iso está normativizado e respéctase", pero os "tempos administrativos" seguirán sendo "necesarios". No caso da abiraterona, destaca, entre 2012 e 2014 foille administrada a 33 pacientes do CHUS e a 27 do Hospital da Coruña, polos que os socialistas preguntaban especificamente ante as protestas de doentes e profesionais.
