O experimento de deixar que un país externo á Unión Europea, como Turquía, se encargue de xestionar a entrada a Europa de inmigrantes e refuxiados non é novo. O cristal co que os 28 socios miran a Turquía está feito en Rabat, envolvido en Madrid, e leva o selo de calidade da tan publicitada colaboración en materia de inmigración entre Marrocos e España. O plan está a ter éxito e funciona así: España e Europa ofrecen a Marrocos beneficios e apoio político e, a cambio, Marrocos evita por todos os medios que os inmigrantes crucen as fronteiras de Ceuta, Melilla e o Estreito de Xibraltar.

Por todos os medios significa, para os inmigrantes e posibles candidatos a refuxiados que tentan cruzar a fronteira, unha vulneración sistemática dos seus dereitos, segundo denunciaron organizacións como Amnistía Internacional, Human Rights Watch, Prodein, Caminando Fronteras, GADEM ou a AMDH (Asociación Marroquí de Dereitos Humanos).

O cristal co que os 28 socios miran a Turquía está feito en Rabat, envolvido en Madrid, e leva o selo de calidade da tan publicitada colaboración en materia de inmigración entre Marrocos e España

Desde hai un ano, o norte de Marrocos está vetado para calquera inmigrante sen cartón de residencia. En calquera momento, nunha rúa de Tánxer, por exemplo, un inmigrante sen papeis exponse a unha viaxe sen billete de volta nun furgón policial a algunha cidade do sur a 900 quilómetros da fronteira. Se tenta saltar un valo, o billete é, en moitos casos, o de entrada ao hospital.

A consigna foi baleirar o norte custe o que custe. Desde a fin do proceso de regularización a finais de 2014 no que Marrocos deu cartón de residencia válida durante un ano a case 20.000 estranxeiros, comezou a persecución de todo aquel que se achegaba a un valo, acampaba nun monte ou tentaba facer pé sobre unha patera.

As forzas de seguridade marroquís comezaron queimando os campamentos do Gurugú, fronte a Melilla. Despois, o barrio tanxerino de Boukhalef foi desaloxado nun despregamento policial sen precedentes. Durante a operación, morreu un mozo de Costa do Marfil. Máis tarde, os bosques próximos a Ceuta enchéronse de uniformes verdes das Forzas Auxiliares perseguindo os inmigrantes. Dous deles morreron asfixiados en novembro nunha das redadas.

O resultado é que desde Nadal non se rexistra un intento de entrada significativo en Ceuta. Os saltos no valo de Melilla, antes numerosos, convertéronse en tímidos intentos esporádicos que protagonizan unhas poucas decenas de acabados de chegar, quen aínda non levan a marca de moitas cicatrices de punta de bota e golpe de bastón. No CETI (Centro de Estancia Temporal de Inmigrantes) de Melilla, que chegou a albergar a máis de 1.500 persoas, non dormen xa máis de 500. As saídas de inmigrantes desde Melilla á Península xa non son semanais, senón bimensuais. Estes son os resultados contantes e soantes. As consecuencias cóntanse algo menos.

Os saltos no valo de Melilla, antes numerosos, convertéronse en tímidos intentos esporádicos que protagonizan unhas poucas decenas de acabados de chegar, quen aínda non levan a marca de moitas cicatrices de punta de bota e golpe de bastón

Péchanse rutas, ábrense outras

Unha destas consecuencias é a apertura de novas rutas migratorias, con frecuencia máis perigosas aínda. Algúns dos miles de inmigrantes que vivían en Tánxer, Boukhlaef e Mesnana, abandonaron estes barrios e emprenderon en outubro a ruta cara a Libia para tentar cruzar desde alí. Outros decidiron non regresar do sur ao que foron trasladados forzosamente. En El Aiún estableceuse xa unha pequena comunidade de inmigrantes que aspiran a reunir algo de diñeiro para embarcarse nunha barca rumbo a Canarias. A máis quilómetros, máis risco.

Desde as costas de Alhucemas, coa chegada do bo tempo nas últimas semanas, aumentou o número de embarcacións con destino ás costas andaluzas. Unha delas leva desaparecida dúas semanas no Mar de Alborán. Nela viaxaban mulleres e nenos.

No norte, nos bosques de Bel Younech xunto a Ceuta, a situación para as apenas 50 persoas que se esconden esperando unha oportunidade volveuse insustentable. Hai dúas semanas o arcebispo de Tánxer, Santiago Agrelo, denunciaba nunha carta aberta o trato inhumano que lles dan as forzas de seguridade marroquís. A Delegación de Migracións do Arcebispado achegouse a levarlles comida e ao día seguinte os inmigrantes chamárono denunciando que os paramilitares se lles achegaran non para impedirlles un intento, senón para roubarlles os alimentos.

"Que dirían vostedes dunha sociedade que perseguise homes, mulleres e nenos vulnerables e indefensos e os golpease como non se permitiría facer cos animais?"

Agrelo escribiu daquela: "Que dirían vostedes dunha sociedade que perseguise a homes, mulleres e nenos vulnerables e indefensos, aos que leis inicuas fixeron ilegais, irregulares, clandestinos, os acosase coma se fosen alimañas, os perseguise coma se fosen criminais, os golpease como non se permitiría facer cos animais, e os cercase para rendelos por fame?".

O episodio produciuse pouco tempo despois da expulsión de Marrocos do padre Esteban Velázquez, responsable en Nador da Delegación de Migracións. Velázquez denunciara en varias ocasións a vulneración de dereitos por parte de España e Marrocos a ambos os dous lados da fronteira. É moi probable que non poida volver pór un pé en Marrocos, e non foi o único.

ONG "expulsadas" do terreo

Amnistía Internacional, que nos seus informes denunciou -entre outros asuntos espiñentos como a tortura- os malos tratos aos inmigrantes en solo marroquí, leva 17 meses sen poder traballar sobre o terreo no país. Human Rights Watch correu a mesma sorte. Ambas están acusadas as autoridades marroquís de elaborar informes parciais e de non ter en conta os avances de Rabat en materia de dereitos humanos. Ningunha voz europea se alzou en público contra estas actuacións atribuídas ás autoridades marroquís.

Desde que se legalizaron as devolucións en quente, o Goberno español vén repetindo que os inmigrantes que desexen solicitar asilo poden facelo nas oficinas instaladas en Melilla para ese efecto. Este dereito non se contempla para os inmigrantes subsaharianos, xa que as forzas de seguridade marroquís lles impiden cruzar a fronteira.

Hai persoas que viron morrer aos seus amigos na auga ou no monte e non poden durmir. Outros foron perseguidos polos seus veciños ou viven escondidos por medo a que a policía os traslade ao sur

Hai quen o tenta na oficina de ACNUR en Rabat, pero moitas veces non contan sequera co diñeiro para desprazarse para facer as entrevistas a tempo ou ben non queren obter o estatuto de refuxiado en Marrocos porque aspiran a chegar a un país europeo onde esperan obter máis protección e mellor acollida. Algúns refuxiados de países africanos seguen tendo problemas para levar os seus fillos a unha escola marroquí, porque temen que sexan discriminados pola cor da súa pel. O resultado son centos de nenos sen escolarizar e con poucas posibilidades de integrarse.

Das secuelas psicolóxicas para inmigrantes e refuxiados en Marrocos apenas se fala, pero non son menos importantes. Hai persoas que viron morrer aos seus amigos na auga ou no monte e non poden durmir. Outros foron perseguidos polos seus veciños ou viven escondidos por medo a que a policía os traslade ao sur. Os que se viron afastados das fronteiras vénse obrigados a vivir da mendicidade ou da prostitución. De momento, as autoridades marroquís non os molestan en cidades como Rabat, Fes ou Meknés nas que se instalaron, pero o estado de precariedade permanente failles vivir unha existencia sen futuro, un día a día que sempre é provisional.