O 21 de marzo de 2012, apenas a un mes das eleccións, un golpe de estado militar derrocou o réxime malí, abríndose un período de incerteza política. O principal detonante do intento golpista foi o conflito armado que desde xaneiro enfrontaba o exército malí contra o tuareg Movemento Nacional para a Liberación da Azawad (MNLA). Finalmente o 6 de abril era proclamada a independencia da Azawad.
Nove meses antes, en xullo de 2011, uníranse as diferentes tendencias da familia tuareg do norte de Malí nunha renovada organización político-militar, dando lugar ao MNLA. Xunto a uns 2.500 rebeldes armados, combaten 200 yihadistas, denunciando algúns unha suposta alianza entre Al Qaeda no Magreb Islámico e o MNLA. No entanto, a alianza antóllase de circunstancias, xa que existen importantes diverxencias entre extremistas islámicos e tuareg.
O obxectivo dos primeiros é a aplicación da lei islámica nos estados da rexión. Os segundos representan un movemento que se aferra a unha identidade nacional, non relixiosa, fortemente impregnada dos valores de democracia e secularización, en consonancia cunha sociedade matriarcal que practica un Islam moderado.
O principal detonante do intento golpista foi o conflito armado que desde xaneiro enfrontaba o exército malí contra o tuareg Movemento Nacional para a Liberación da Azawad (MNLA)
A actual situación no norte de Malí supón un risco para os estados veciños. No medio dunha crise humanitaria sen precedentes, cuns 200.000 desprazados até a data, a gran familia tuareg mantense á expectativa da evolución da Azawad, sobre todo no norte de Níxer, na rexión de Aïr. Sen apenas apoios e coa comunidade internacional en contra da Azawad autoproclamada, existen todos os ingredientes para o advenimiento dun Estado errado, que podería hipotecar o futuro e a seguridade de toda a rexión.
As estratexias dos países occidentais
A situación no norte de Malí expón grandes desafíos aos estados da zona pero tamén a Occidente, cos Estados Unidos e a Unión Europea á fronte. A consolidación e avance de AQMI na rexión denota o fracaso das diferentes iniciativas despregadas para contrarrestar o auxe yihadista na zona. Fronte á indecisión europea, en novembro de 2002 Washington puxo en marcha a Iniciativa Pan Sahel, que perseguía equipar e adestrar aos precarios exércitos saharianos, contando para iso co apoio das forzas especiais do Eucom. O programa seguiu vixente de maneira formal, aínda que a partir de 2005 activouse a Iniciativa Transahariana de Loita contra o Terrorismo, cuxo colofón pretendía ser despregamento un comando estadounidense africano, o Africom.
En novembro de 2002 Washington puxo en marcha a Iniciativa Pan Sahel, que perseguía equipar e adestrar aos precarios exércitos saharianos, contando para iso co apoio das forzas especiais do Eucom
A existencia dunha ameaza terrorista quedou en evidencia durante a última xira magrebí da ex secretaria de Estado norteamericana Condoleeza Rice, en setembro de 2008. Os interlocutores de Rice coincidiron en sinalar a existencia dun risco real que debía ser atallado de forma conxunta. Coas resistencias de Alxeria e Libia, o Africom non terminou de callar baixo real mandato de George Bush e a administración de Barack Obama non o considerou prioritario até
o momento.
A loita illada dos diferentes estados da zona fronte a AQMI tampouco se mostrou eficaz. No particular caso de Malí, a acción do exército sobre os presuntos focos terroristas non conseguiu minorar a súa presenza e inluencia. Ademais, existen numerosas denuncias vertidas pola comunidade tuareg que apuntan a que Bamako sobredimensionou a ameaza terrorista para, por unha banda, obter importantes axudas económicas e militares de Occidente, sobre todo do Estado francés, e, por outra, operar con total impunidade ataques contra o pobo da Azawad. Isto non fixo senón reforzar o sentimento de agravio entre os azawadíes, que non dubidaron en invocar unha sorte de "limpeza étnica" operada polo réxime malí ao seu encontro. Para o MNLA, a conivencia de Francia con Malí é absoluta, á luz dos intereses do Hexágono na rexión, sobre todo con vistas á explotación das riquezas mineiras, sobre todo de uranio, que contén a Azawad, cuxo potencial se estima similar ao que xa explotan as multinacionais galas no norte de Níxer.
Para o MNLA, a conivencia de Francia con Malí é absoluta, á luz dos intereses do Hexágono na rexión, sobre todo con vistas á explotación das riquezas mineiras, sobre todo de uranio, que contén a Azawad
Un exemplo desta complicidade franco-malí áchano os tuareg no rol despregado polos medios de comunicación franceses, sobre todo a Agence France Presse, durante a contenda armada, multiplicando estas informacións non contrastadas tendentes a identiifcar o MNLA con AQMI e Ansar Dine.
De reforzarse a presenza yihadista na autoproclamada República da Azawad faríase aínda máis difícil controlar unha rexión de 9 millóns de quilómetros cadrados onde as fronteiras nacionais son extremadamente porosas. Ante un tal escenario sería previsible un reforzo das interaccións entre grupos terroristas e o labor de coordinación, adoctrinamiento e adestramento de AQMI da actividade yihadista na franxa saheliana, onde actualmente permanecen secuestrados unha vintena de cidadáns europeos.
Coa comunidade internacional en contra do MNLA, existen todos os ingredientes para o advenimiento dun novo Estado errado que, ademais de hipotecar o futuro da rexión saheliana, poría en serias difcultades a evolución política dos estados magrebís
Coa comunidade internacional en contra do MNLA, existen todos os ingredientes para o advenimiento dun novo Estado errado que, ademais de hipotecar o futuro da rexión saheliana, poría en serias difcultades a evolución política dos estados magrebís e a propia seguridade europea. Á espera da reconducción da situación política malí e en ausencia dunha presenza militar rexional ou internacional consecuente na zona, só o MNLA parece capaz de contrarrestar o auxe yihadista na Azawad. Até o momento a existencia de lazos étnicos e tribais, en ausencia dunha agresión directa yihadista cara aos tuareg e non mediando incentivo algún, baixo forma de recoñecemento internacional da autoproclamada República da Azawad, non inducen de ningún xeito ao MNLA a despregar unha ofensiva contra AQMI.
O futuro de Malí e da rexión enteira preséntase moi incerto pero, mentres tanto non se aclare, vitoriosos fronte ao exército de Malí e seguindo de preto as evolucións da familia yihadista nos límites do seu territorio, os tuareg avanzan lenta pero inexorablemente na construción dun novo Estado na rexión.