O retrouso e a máscara

Das noites máis perdidas que poida lembrar, agroma o retrouso dun vello conto que lle escoitabamos ao tío José Antonio, aló por Xermar, na Terra Chá, “unha” das miñas aldeas. O tío José Antonio era contador de historias e coxo, por riba de que non fora tío meu(era tío de meu avó); pero el era o tío José Antonio e punto, e coma, e levaba sombreiro e callado. Aos pequenos divertíanos escoitarlle un vello chiste, no que un tolo lle repetía unha e outra vez aos gardas civís (que andaban na procura infrutuosa de alguén), cantaruxando dende a cela: “Eu sei quen roubaron as cousas, eu sei quen roubaron as cousas…” Os nenos que aquilo escoitabamos, axiña lle colliamos o tintimán ao asunto e xa polos camiños berrabamos, coma o tolo: “Eu sei quen roubaron as cousas, eu sei quen roubaron as cousas…”.

Namentres eu pescudaba n’O segredo do humor, de Celestino Fernández de la Vega, pensei nas imaxes dos responsábeis da desfeita das preferentes, comparecendo afectados e solemnes na comisión de investigación

Ao que parece a memoria é preguizosa, é escolleita: a memoria é soberana. E o mesmo ten que vos preguntedes o motivo polo cal se me veu o retrouso á cabeza, pero véuseme. Así que namentres eu pescudaba n’O segredo do humor, de Celestino Fernández de la Vega, pensei nas imaxes dos responsábeis da desfeita das preferentes, comparecendo afectados e solemnes na comisión de investigación. De xeito análogo, vendo as imaxes dos comisionistas  respondendo as preguntas dos comisionados, veume á cabeza O segredo do humor. Esta aparición, que o propio Celestino chamaría un lucus a non lucendo ou un “brillo por ausencia”, fíxome pensar no keep smiling ou o xesto da máscara e naquelo que anos máis tarde lle escoitaba aos siareiros máis entendidos nas tardes de fútbol do Anxo Carro, sempre ao falaren do equipo visitante: “Que ben xogan os fillos de puta… E ademais é que o parece!”

O keep smiling: o xesto da máscara, común ás sociedades dende Asia oriental até América. Este aceno é o lixeiro sorriso; de cortesía ou desleixo, de superioridade e perplexidade

O keep smiling: o xesto da máscara, común ás sociedades dende Asia oriental até América. Este aceno é o lixeiro sorriso; de cortesía ou desleixo, de superioridade e perplexidade, tamén: piedade, comprensión, tolerancia, estupidez, discreción, ironía, reserva, sinceridade, repulsión, atracción… Carallo co sorriso! E o de la Vega sitúa o sorriso no terreo do humor, delimitado a un e outro lado pola traxedia ou pranto e a comicidade ou gargallada.

Eu ben sabía que Galicia era terra de humoristas! E polo que sei agora, as bágoas do noso presidente na presenza da Nosa Trinca (Mauro Varela, Gayoso e Méndez) aquel día que se anunciaba con solemnidade a fusión das caixas, eran bágoas que servían á distensión da situación cómica, ao gag perfecto destes tres nosos humoristas consagrados(que digo tres! Catro!). O Truco da Caixa. Madia leva! Como puidemos non nos decatar? Era o vello Truco da Caixa.

E polo que sei agora, as bágoas do noso presidente na presenza da Nosa Trinca (Mauro Varela, Gayoso e Méndez) aquel día que se anunciaba con solemnidade a fusión das caixas, eran bágoas que servían á distensión da situación cómica

Agora está. Agora non está. Tacham! Aplausos… Silencio. Estabamos de diante dos continuadores da tradición humorística galega e non reparáramos na finura: ben sabían eles o fondo humorismo das viñetas de Castelao, ou dalgúns versos do Noriega Varela, que divertían ao tío alemán de miña muller cando llos contaba súa avoa, aqueles do leite fresco: que me leve nunca o demo si non lle había de dar catro voltas ó meu xeito!

Cómpre o sorriso do que sabe que aínda hai unha saída: a impunidade. A sorrir como galegos!

Pero esta xente, facendo honor á condición innovadora e futurista do humorismo, do xeito en que nos sinala con lucidez o tradutor de Heidegger ao galego, sublimou o xénero; coma na historia aquela do neno que odiaba a vaca, e non contento con tela muxido, vertíalle o caldeiro cheo de leite por riba da cabeza. Ao vivo! Na súa “tiví”, señora! A Nosa Trinca: entradas xa a venda na taquilla de NovaGalicia. Gran noite de humor no Municipal de Cangas con Mauro&Gayoso&Méndez. Convidado especial: O Presi Diario.  E precisamente este é o tempo da Nova Galicia. A Nova Galicia do Sorriso way of life.
Vivimos no Tempo da Máscara: todo o mundo sorrí, malia que non teña ganas, como bos humoristas, sabedores da importancia de non perder o control cando o conflito carece de senso e por tanto de saída algunha. Cómpre o sorriso do que sabe que aínda hai unha saída: a impunidade. A sorrir como galegos! 

O malo é que de tan bos humoristas que saíron, dan que pensar todos estes alegres enmascarados do sorriso: os Blesas, os Werts, os Montoros, a Nosa Trinca, o Feijoó, o fillo do Baltar…Que sorriso, señora! Galicia entrou no século vinte e un,  ao tope de gama: I+D+S. Impunidade+desvergoña+sorriso.
O que pasa é que de tanto humor xa lle dá a un ganas de chorar. De caer no pranto. Na traxedia. E aquí, nesta Nova Galicia post- fraude e narco- eupocalíptica, parece que conflúen os dous grandes tipos de traxedia que sinala Celestino Fernández de la Vega n’O Segredo do Humor: a traxedia clásica, na que o ente se manifesta alleo e indiferente ás razóns das vítimas (Edipo);  e destoutra banda a traxedia moderna (véxase O rei Lear), na que a fenda tráxica é orixinada pola propia natureza inepta dos protagonistas.

Nesta Grande Estafa económica e social, na que os estafadores e os que transixen non deixan de sorrir (o brillo por ausencia, pero por ausencia de escrúpulos e de entendemento), observaremos como a corda non deixará de se tensar

Dicía Gil de Biedma que había un tempo, na xuventude, no que envellecer e morrer eran só as dimensións do teatro. Pero un bota unha ollada: a xente nova marchando, sen traballo; o rural a esmorecer; as terras perforadas; a dereita bravú de Husqvarna; a Grande Estafa das preferentes (Galicia versus Galicia); a educación e o galego nas mans dos maleducados e dos que non o falan; a xente expulsada dos seus fogares ante a indiferenza de quen ten a obriga de amparala; xente que non ten que comer... E é triste darlle a razón ao Gil de Biedma: envellecer e morrer é só o único argumento da obra. E volve pensar un naquelo que rosmou polo baixo o dianteiro aquel do Arousa logo de escoitar o Sito Miñanco na presentación do equipo, ao dirixirse á afección polos altofalantes: “Pois vaia argumento! A película non está mal, pero a min gustoume máis o libro”.

Así que nesta Grande Estafa económica e social, na que os estafadores e os que transixen non deixan de sorrir (o brillo por ausencia, pero por ausencia de escrúpulos e de entendemento), observaremos como a corda non deixará de se tensar até que, aqueloutrados e horrorizados, a aqueles que portan a máscara e o sorriso lles muden as formas do mesmo cara un dos dous extremos: a comicidade patética ou a verdadeira e dolorosa traxedia da que participa xa boa parte da cidadanía, desesperada, froito de non verlle senso a nada do que pasa. E malia todo, coidamos máis importante ca nunca a definición do humor do Celestino Fernández de la Vega: a tensión permanente, o esforzo por comprender, por buscarlle o senso a aquilo que parece non telo. Por atopar unha saída no medio do caos.

Naquel vello conto dos gardas civís e o tolo, a tensión ía en aumento até que o tío José Antonio pechaba divertido o misterio, diante do aceno entregado i expectante dos nenos, e o retrouso remataba así: “Eu sei quen roubaron as cousas, eu sei quen roubaron as cousas… Roubáronas os ladrós! Cóntanolo outra vez, tío Antonio, cóntanolo outra vez!

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.