O titulo pretende chamar a atención, pero a pregunta non é, por desgraza, de todo retórica. Estamos a vivir un período política e economicamente convulso e en lugar de predominar a sensatez váisenos contaxiando o sensentido. A unha decisión absurda seguen varias igual ou peores. No mundo académico estamos a sufrir os recortes a varias escalas e desde varias frontes. Báixannos os soldos, recortan os fondos para investigar, non saen prazas para renovar xubilacións ou baixas, desaparecen bolsas e axudas, soben a taxa universitarias. En fin, nada que non saibamos xa. Pero a insensatez contaxiosa toma formas inesperadas ante as que propoño adoptar unha dobre actitude de denuncia e de sarcasmo, pois só cun pouco de humor lograremos conciliar o sono ao acabar, esgotados, cada xornada. Quero expor un detalle que por concreto é ben certo e verificable, un detalle do meu mundo na Administración pública que ilustra o contaxiosa que é a insensatez, particularmente en tempos tormentosos coma os actuais.

Poñamos o caso dun investigador do Consello Superior de Investigacións Científicas que obtivo fondos europeos para realizar a súa investigación. Parte deses fondos son para contratar un investigador novo co fin de realizar unhas tarefas específicas dentro do proxecto

Poñamos o caso dun investigador do Consello Superior de Investigacións Científicas que obtivo fondos europeos para realizar a súa investigación. Parte deses fondos son para contratar un investigador novo co fin de realizar unhas tarefas específicas dentro do proxecto. A cuestión sería moi positiva por tres razóns:

1. Supón entrada de diñeiro ás arcas do noso depauperado Estado (unha porcentaxe do orzamento non chega ao grupo investigador e queda para gastos xerais e "tapar buracos" varios da institución pública de investigación, unha porcentaxe que algúns chaman "imposto revolucionario" pero que se coñece oficialmente como overheads ou gastos indirectos e chega a supor a cuarta parte do total).
2. Supón a contratación dunha persoa o cal alivia o crecente banco de desempregados do noso país.
3. Supón unha oportunidade para realizar investigación de calidade, o obxectivo que moveu inicialmente ao investigador a embarcarse nesta complexa e ardua tarefa de organizar, escribir e logo xestionar un proxecto destas características.

O investigador non saca nada en claro deste sobreesforzo, ou devandito doutro xeito, o investigador non recibe un euro máis na súa conta bancaria a pesar de ter que estender longas horas a súa xornada laboral, levando tarefas extra a casa durante moitos meses de traballo que se suma ao traballo habitual do día a día do seu laboratorio. No entanto, este investigador conta coa motivación do punto 3, reforzada pola desolación reinante nos programas de investigación nacionais.

Botándose ao ombreiro unha nova mochila de tarefas administrativas para as que non conta con formación nin tempo, o investigador empeza a lamentar traer medio millón de euros á súa institución

Ao pouco de arrincar o proxecto, vanlle chegando noticias desde a xerencia do seu centro que van callando fondo no investigador e vanlle arruinando a súa motivación. As tarefas administrativas que recaen sobre el vólvense inmensas e ten vetada a contratación de persoal administrativo mesmo no caso de que contase con diñeiro para iso. Botándose ao ombreiro unha nova mochila de tarefas administrativas para as que non conta con formación nin tempo, o investigador empeza a lamentar traer medio millón de euros á súa institución. E comeza un calvario inesperado: a contratación do novo investigador por uns anos.

As noticias sobre o proceso burocrático son desesperantes, pero o camiño é de non retorno. Armado de paciencia e dose extra de café, o investigador, que anunciaría en diversas revistas e foros internacionais a oferta do contrato, encherá informes, entrará en aplicacións de internet, fará solicitudes, formará comisións de avaliación e revisará centos de currícula para poder contratar a esa persoa. Dixéronlle que nun mes podería facerse o contrato, pero o primeiro e o segundo mes fóronse en avanzar pequenos pasos na aplicación en internet e cumprimentar algúns formularios que requirían ser validados e asinados por diversas persoas.

Tras cinco meses con múltiples incidencias, sobresaltos e desesperacións, o contrato pode arrincar. O investigador desatendeu tanto a súa investigación como a súa vida persoal para iniciar o proxecto e o resultado é desalentador: varios dos candidatos mellor cualificados renunciaron ao posto debido á lentitude do proceso (recibiron outras ofertas mentres tanto), o investigador non contou coa axuda crucial do investigador novo para a reunión de arranque do proxecto, xusto cando se planea en detalle a distribución de tarefas,  e o contrato debe facerse por un período menor ao exposto inicialmente porque non pode estenderse mais alá da duración do proxecto a pesar do atraso.

Lonxe de incentivar que un investigador español faga o esforzo de buscar financiamento no estranxeiro, esta lista de dificultades e esta pesada carga administrativa disuaden a calquera que estea no seu san xuízo

Algúns obxectivos científicos deben suprimirse o cal non só obriga a dar explicacións aos demais socios europeos senón que pecha opcións ao investigador para futuras colaboracións internacionais. Lonxe de incentivar que un investigador español faga o esforzo de buscar financiamento no estranxeiro, esta lista de dificultades e esta pesada carga administrativa disuaden a calquera que estea no seu san xuízo.

Os responsables das nosas administracións, co regulamento e a aplicación informática na man, aseguran que a contratación se fai nun mes. Os que fixemos todo o proceso de contratación varias veces nos últimos anos constatamos que o proceso leva moitos meses aínda que o diñeiro estea xa dispoñible.

Conseguir contratar a unha persoa no prazo dun mes é como financiar a investigación comprando lotaría nacional. Non é imposible, pero soa razoable pensar en alternativas. Ademais, o proceso vaise enchendo de novos pasos e obstáculos que sortear, lonxe de irse simplificando co tempo. E todo isto nun escenario no que se supón que debemos dinamizar o mercado laboral.

Ao funcionario castígaselle sen paga extra por ter o privilexio dunha relativa estabilidade laboral (que se consegue non antes do corenta anos e que consiste nun soldo discreto con posibilidades de mellora practicamente nulas), pero este científico novo será contratado por un período curto de tempo e a súa inestabilidade laboral é manifesta

O máis triste é que os desvaríos non acaban aí. Á insensatez súmaselle a inxustiza: quen resulte finalmente contratado perde unha paga extra. Cando o investigador é notificado non sae do seu asombro. Que ten que ver este doutor dunha prestixiosa universidade ao que contratamos por dous anos e medio cos investigadores funcionarios españois que viron eliminada unha paga extra este ano?

A resposta é simple: nada que ver. Ao funcionario castígaselle sen paga extra por ter o privilexio dunha relativa estabilidade laboral (que se consegue non antes do corenta anos e que consiste nun soldo discreto con posibilidades de mellora practicamente nulas), pero este científico novo será contratado por un período curto de tempo e a súa inestabilidade laboral é manifesta. Se este tipo de tolemia administrativa segue propagándose, o cónxuxe ou os fillos do investigador en cuestión poderían ver perdida tamén a paga extra de Nadal xa que gardan mais relación co funcionario que o recentemente contratado.

Que pasa pola cabeza de quen toma a decisión de aplicar a eliminación da paga extra dos funcionarios tamén aos non funcionarios que se atopan na “área de influencia” dos primeiros?

Esta situación abre unha chea de preguntas: Que pasa pola cabeza de quen toma a decisión de aplicar a eliminación da paga extra dos funcionarios tamén aos non funcionarios que se atopan na “área de influencia” dos primeiros? Debemos tentar pór freo cada un de maneira individual a estas insensateces ou podemos confiar en que algún xestor recobrará algún día a lucidez? Cal é a lóxica de complicar até atrasar e mesmo impedir na práctica a contratación cando reina o paro? O mundo da investigación podería tratarse dun caso illado dentro da Administración pública pero hai dúas cousas que nos fan sospeitar o contrario: a insistencia crecente de que a lei é para todos e non hai excepcións, e a triste constatación de que a estupidez é contaxiosa.

Cando se perde o norte, o camiño para ir a ningunha parte vólvese infinito

Cando se perde o norte, o camiño para ir a ningunha parte vólvese infinito. E neste sinuoso e desnortado camiño andamos metidos os científicos aos que cada día nos chega unha nova peza de desatino administrativo, case sempre sorprendente.