Segundo se achega o día 1 de outubro chega o momento no que o conseller de Asuntos Exteriores, Raül Romeva, deberá pór a proba o traballo que fixo os dous últimos anos. Pase o que pase, o día anunciado para o referendo terá un eco internacional, e Romeva será o encargado de coordinar a mensaxe de Catalunya ao exterior. Cunha opinión pública internacional maioritariamente oposta á secesión dun territorio europeo pero que nos últimos días levantou unha cella ante a contundente resposta española, o partido catalán, o día 2, podería xogarse tamén fóra desas fronteiras.

Este venres os 22 membros da Sindicatura Electoral presentaron a súa dimisión co obxectivo de trasladar as súas funcións a organismos internacionais. Por que ocorreu isto?

Produciuse a situación de que, ante as presións do Estado e as ameazas persoais, considerouse que xa fixeran o traballo que debían facer, que era pór en marcha todos os preparativos, validar os materiais e a información necesaria para o referendo. Como todo isto estaba feito e co obxectivo de protexelos, non tiña sentido que se mantivesen no seu posto nestas condicións. O que se di agora é que os organismos internacionais acreditados seguirán facendo o seu traballo.

Cal é o obxectivo destas misións internacionais encabezadas pola australiana Helena Catt e o holandés Daan Everts?

O seu labor é a observación electoral de todo o que está a pasar. É un ente totalmente autónomo, eles non nos reportan a nós, están a facer un traballo distribuído polo territorio cun seguimento de todo o proceso e que farán unha valoración ao final. O seu compromiso é ver como se chega ao día 1 e que pasa nese momento.

"Votaremos coas condicións que teñamos; non é o escenario óptimo, pero malia as dificultades, farémolo coas máximas garantías que nos permitan"

A idea é, por tanto, votar o 1 de outubro sen Sindicatura Electoral?

Votaremos coas condicións que teñamos, a nosa determinación é votar. As condicións coas que o estamos a facer teñen que ver cunha resposta represiva do Estado. Polo momento entendemos que as funcións para a que estaba creada esta Sindicatura están cubertas. É evidente que o desexable sería facelo noutras circunstancias, que este non é o escenario óptimo no que querereríamos facer un referendo e que, se o facemos así, non é porque queiramos. Pero, a pesar das dificultades, nós faremos un referendo coas máximas garantías que nos permitan.

Neste momento están en condicións de organizar un referendo?

Eu non sei en que circunstancias chegaremos ao día 1, pero o que está claro é que votaremos. Votaremos porque hai un compromiso claro para facelo, tamén porque temos a capacidade loxística e organizativa. Pero tamén por unha razón moito máis importante e é porque non hai outra solución que votar. Despois de probalo todo, a única posibilidade que temos de desencallar este problema é escoitar a xente.

"Votaremos porque hai un compromisoclaro e porque escoitar a xente é a única posibilidade de desencallar este problema"

Pero, a pesar de que a situación sexa imposta e non desexada pola Generalitat, pode considerarse unha votación nas actuais condicións como un referendo?

Sen dúbida. Será un referendo non só en forma de papeletas senón en forma de vontade. Porque o que está a pasar estes días reafirma aínda máis que isto non vai de independencia senón de garantir a democracia. O importante do referendo do domingo non é só responder á pregunta que se fai, senón demostrar que aquí hai unha fortaleza democrática fronte a un Estado que o único que fai é apostar pola vía represiva, vulnerando as súas propias leis e pondo en xogo a democracia en todo o Estado.

Vistos os antecedentes, é un escenario plausible que o día 1 se impida fisicamente a votación. Se non se puidese votar, que cre que a Generalitat debería facer?

Tanto que se vote, que é o que creo que pasará, como que pase algunha cousa que impida que se vote, xa son feitos que merecen unha reacción. Se se vota, o resultado haberá que escoitalo. Se non se pode votar, tamén será un feito que debe ser respondido. Non esquezamos que este referendo é unha proposta para solucionar un problema, mediante unha vía recoñecida en todo o mundo, e que a nosa vontade é facelo. Se non se pode facer, isto dará máis argumentos a quen dicimos que o problema é o Estado.

"Se se vota, o resultado haberá que escoitalo; se non se pode votar, tamén será un feito que debe ser respondido"

Os Estados e actores internacionais mostraron interese no referendo catalán?

Se me preguntas  especificamente polo  interese, todos os Estados mostraron interese. É normal porque o interese vén condicionado por que haxa un feito relevante que poida ter consecuencias. Desde esta perspectiva, o cartafol catalán está nas mesas europeas. Isto é un feito, outra cousa é que sexa un cartafol incómodo, que haxa outros asuntos que lle fagan a competencia ou que nestes momentos haxa moita cautela para reaccionar. Pero, interese?, evidentemente. É tan así que a diplomacia española tívose que esforzarse como nunca antes e multiplicar os recursos destinados para difundir o seu relato polo mundo. Porque ademais unha cousa que xera especial interese é observar como o Goberno de Rajoy vai xestionar isto.  

Por que cre que a Unión Europea e os seus Estados se amosaron sempre tan remisos a reaccionar máis aló de fórmulas de compromiso?

Se ti analizas os 53 referendos de autodeterminación que houbo nos últimos 25 anos, en ningún caso houbo unha manifestación internacional antes de que se producise o feito. O que hai é unha reacción. A UE é un club de Estados, e os Estados o que queren sempre é o mantemento do statu quo, é o principio básico das relacións internacionais. Polo tanto, para min o importante non é que non estean a dar apoio, senón que non dixeron que o referendo non se poida facer.

"O importante non é que os Estados non estean a dar apoio, senón que non dixeron que o referendo non se poida facer"

A mensaxe máis repetida é que se debe respectar a Constitución española, que quere dicir que o referendo non se pode facer segundo o Tribunal Constitucional.

Isto é unha interpretación posible. O que eu interpreto é que cada vez que houbo algunha reacción internacional nunca dixo que non se poida facer un referendo. En todo caso houbo valoracións sobre en que contexto se debería facer e en que marco. É razoable e é posible discutilo. Pero aquí estamos ante un debate político, que non xurídico, da Constitución española, porque a Constitución en ningún caso prohibe o referendo. Pero ademais fixar que ningún destes actores se situou concretamente en contra de que Catalunya poida votar. Porque estes actores, como expliquei antes, non se sitúan a priori senón que reaccionan ao que ocorre. Antes hai unha enorme cautela.

Esta cautela explica que ningún primeiro ministro nin xefe de Estado europeo, como tampouco ningún membro da Comisión, se reuniron co president Puigdemont ou con vostede?

Que a capacidade de influencia da diplomacia española é enorme, especialmente comparada coa de Catalunya, é unha obviedade. Que as presións que se están facendo desde esta diplomacia para impor un relato, tamén. Pero eu teño a impresión de que a batalla do relato non a están gañando tan facilmente, porque todo o mundo empeza a ser consciente que desde Catalunya facemos as cousas con vontade sempre pacífica e negociada. Os aliados do Estado español son o resto de Estados e, polo tanto, de forma oficial, os Estados relaciónanse con outros Estados. Quere dicir iso que non houbo relación, contacto e intercambio de información con outros gobernos ou xefes de Estado? Non. Pero non no marco da relación oficial entre Estados, como é normal.

Ante a situación en Catalunya, que cre que debería facer a comunidade internacional?

Calquera actor internacional, ante calquera vulneración de dereitos fundamentais, do Estado de dereito ou dos principios democráticos, o primeiro que debe facer é interesarse, informarse, condenalo e facer o que faga falta en termos de diplomacia internacional no sentido máis xenérico para reverter ese feito.

"O problema que tivemos ata agora é o gran descoñecemento fóra do que estaba a pasar en Catalunya"

A súa función é que ocorra isto?

Non. A miña función é informar, explicar, xerar complicidades e pór en coñecemento destes actores o que está a pasar. Porque o problema que tivemos ata agora é o gran descoñecemento fóra do que estaba a pasar en Catalunya. Esta é a función que temos agora como departamento. Estamos na fase do coñecemento, non do recoñecemento. O recoñecemento vén despois de que haxa coñecemento, e a miña función é multiplicalo a partir de todas as vías que temos ao alcance.

"A nosa gran baza internacional é que todo o que facemos facémolo con determinación democrática e clara vocación pacífica"

O mércores vimos as detencións de altos cargos do Govern, tras a que houbo unha importante mobilización social. Cre que esta mobilización é unha resposta adecuada se feitos similares volven ocorrer?

Eu creo que a sociedade estivo exemplar. Deu unha resposta inmediata que foi ir defender o que é un proxecto colectivo. Houbo unha mobilización inmediata e basicamente centrada non na independencia senón no dereito a votar. A palabra que máis se repetiu foi democracia. A xente non se mobilizaba para votar si, senón para votar. E todo isto fíxose dunha forma escrupulosamente pacífica. A nosa gran baza internacional é que todo o que facemos facémolo con determinación democrática e clara vocación pacífica. E isto está a ocorrer, e imos ser claros, a pesar das provocacións. Pero a situación de violencia, por moito que interese, non existiu.