"Hai que tensionar esta esquerda e dicirlle que deixe de facer un discurso pracenteiro de 'se gañásemos nós fariámolo mellor'”

Quim Arrufat © El Diario

Quim Arrufat (1982) é un dos tres deputados cos que se estrea a Candidatura d'Unitat Popular (CUP) no Parlament de Catalunya. Desde 2009 é concelleiro en Vilanova i a Geltrú (Barcelona) e pronto deixará o cargo, porque un dos límites que se autoimponen é non poder compatibilizar cargos. Arrufat aclara que de feito "sería imposible", porque asegura que se vai haber tres deputados que non paren, estes serán os da CUP.

"Non era un salto ao baleiro, senón que criamos que había unha falta de discurso e, cun proxecto municipalista detrás que o avalaba, tiñamos opcións reais de facelo posible"

Como valorades os resultados da CUP?

A valoración é positiva. Presentabámonos para sacar representación, senón non o fariamos. Non era un salto ao baleiro, senón que criamos que había unha falta de discurso e, cun proxecto municipalista detrás que o avalaba, tiñamos opcións reais de facelo posible. Sentimos que non se sacaran deputados en Tarragona ou Xirona, que estiveron moi preto e levaban anos despregando unha práctica política e unha loita moi válida, pero son unhas eleccións cunha participación excepcional, que nos sorprendeu a todos. Neste sentido, se Solidaritat con 100.000 votos entrou con catro deputados, nós sufrimos por chegar a tres con 126.000.

E que hai dos resultados en xeral?

O descenso en escanos -que non tanto en votos- de CiU, lémolo como un castigo aos recortes, ao pacto co PP, pero sobre todo á arrogancia de querer vincular, basta e partidistamente, a posibilidade de liberdade política para este país á súa propia vitoria como proxecto político determinado. Tamén houbo unha reacción españolista, vehiculada a través de Ciutadans, por unha desmembración discursiva e organizativa do Partido Socialista. É unha reacción preocupante porque estas eleccións eran entendidas por unha maioría social en Catalunya como plebiscitarias, non tanto pola independencia senón como condición previa ao dereito a decidir. Por tanto, a proposta españolista, basicamente, e á marxe de todos os medos identitarios, é non deixarnos decidir. É un voto de prohibición da liberdade de decidir, que en termos prácticos nega a sociedade catalá, que di: “Non, isto tampouco o podedes facer”.

Reflicte o aumento deste voto que non hai unha maioría social clara a favor da independencia?

Non o sabemos. Este é o principal problema, porque non podemos nin consultalo. O que si que hai é un medo á independencia. Pero os resultados son que hai 87 deputados a favor do dereito a decidir, unha maioría nítida e clara nunhas eleccións con alta participación, por tanto entendemos que o paso máis lóxico e democrático é convocar un referendo de autodeterminación caia quen caia.

"Se hai unha maioría social expresada nas urnas favorable á autodeterminación, nunha campaña onde foi o tema central, non importa o goberno forte"

Será fácil convocalo no panorama actual?

Hai que diferenciar as cousas. Unha é formar goberno, nunha autonomía que hai 40 anos que queremos morta, porque non nos está servindo para nada en absoluto -e non en termos de déficit fiscal, senón para decidir como queremos a nosa sociedade-, porque non ten competencias para nada do que é substantivamente importante para as clases populares. O Parlament é outra cousa e non ten que gobernar, senón que ten maiorías para determinadas cousas. A Assemblea Nacional Catalá, con moi mala visión política e moi mala comprensión do momento, pediu un goberno forte para levarnos á independencia, que basicamente é un goberno de Convergència. Erro, outra vez. Desvinculemos unha cousa doutra. Se hai unha maioría social expresada nas urnas favorable á autodeterminación, nunha campaña onde foi o tema central, non importa o goberno forte. Temos que facer pasar o dereito democrático por encima do posibilismo ou da xestión concreta dos cartos dos orzamentos. Son dúas cousas distintas e se se volve a vincular, volverémola cagar, como o fixo CiU, co seu interese lexítimo de apropiarse absolutamente de todo, vinculando a posibilidade da independencia ao seu proxecto político e económico, que doutra banda entendemos que é nefasto para Catalunya.

A que se deben os resultados da CUP?

É un misterio por qué vota a xente a CUP: atoparás mil motivos. Nós facemos unha lectura da realidade que se resume en tres eixos: democrático, social e nacional. Cando dicimos Ho volem tot (Querémolo todo), non é só un lema chulo, acertado ou utópico. Entendemos que hai tres grandes crises, tres grandes retos lanzados dende a rúa: a mobilización por unha democracia real, aquela, como a última folga xeral, contra o feito que a crise a paguemos entre todos, contra o poder financeiro e a débeda, que é o mecanismo que ten este para imporse ás institucións, e finalmente pola máxima liberdade política, pola capacidade de decidir do pobo catalán. Estes tres eixos, que son as tres pulsións que saíron á rúa en grandes ondas de mobilización, son o que defendemos. Por iso tamén dicimos És l'hora do poble (É a hora do pobo). O pobo non somos nós, a CUP é un elemento máis.

"Hai tres grandes retos lanzados dende a rúa: a mobilización por unha democracia real, contra o poder financeiro e a débeda, e finalmente pola máxima liberdade política, pola capacidade de decidir do pobo catalán"

Por que é a hora do pobo?

A cousa é que estas cuestións están a ter cero continuidade nas estruturas institucionais, nunha transposición lexislativa. Ollo! Porque estase facendo unha barreira, que empeza a non ser de matices. Ou loitamos e impomos estes cambios e que se empece a mover algo, ou basicamente estamos a deducir que o sistema no seu conxunto é antinós. Lemos tres grandes crises, tres grandes retos e tres grandes propostas cara a onde debe ir a sociedade: Cara a unha democracia real, cara a unha redistribución da riqueza que pasa por facer cambios substantivos coa reforma do poder financeiro -non coa reforma laboral, non nos temos que reformar nós permanentemente-, e na liberdade política deste país para resolver a contradición nacional.

Hai moitas maneiras de abordar a cuestión nacional...

Nós non somos nacionalistas conservadores, nin etnicistas, nin racistas, sobre todo somos independentistas políticos e de clase. Queremos ter soberanía para poder decidir como queremos que sexa a nosa economía e quen gaña e quen perde. Para que gañe a maioría, claro. Para poder decidir como pobo catalán que queremos, non para dicirlles aos que non falan catalán “ti es menos”, ou o que sexa. Isto inventouno a dereita. Á CUP creo que a votou tanta xente catalanfalante como castelanfalante. Moitas veces esfórzanse en que non poida existir este espazo político, que expoña a soberanía catalá como unha ferramenta de transformación social para as clases populares e polo tanto desde unha concepción política totalmente integradora, multicultural. É evidente que Catalunya é unha nación, iso recoñéceo todo o mundo. Pero non porque teñamos que impor o catalán, senón porque hai unhas características económicas, sociais, culturais, lingüísticas, que fan que sexamos -como pobo, como sociedade- substancialmente diferentes da sociedade do lado e, polo tanto, fainos falta un marco que nos permita decidir, con toda a pluralidade da nosa sociedade, que queremos ser.

"Á CUP creo que a votou tanta xente catalanfalante como castelanfalante. Moitas veces esfórzanse en que non poida existir este espazo político, que expoña a soberanía catalá como unha ferramenta de transformación social para as clases populares"

Non é o nacionalismo conservador, que di que somos cataláns porque falamos catalán. Non vai por aquí. É porque temos unha lingua propia que nos fai, como sociedade, fales o que fales, diferentes a Madrid, onde non hai este problema. Esta e moitas outras cuestións -unha configuración económica determinada, unha imposición fiscal determinada, unha historia da burguesía e das clases traballadora determinada- fan que consideremos que a sociedade catalá merece soberanía para decidir, e mentres non teña este elemento de transformación social, non se lle deixa decidir nada. Entre o estado español e a burguesía terratenente española e a nosa burguesía, tentaron converter esta campaña nunha loita de bandeiras entre Partido Popular e CiU para polarizar o voto e que todo o mundo vote a dereita. É o negocio do nacionalismo conservador. Sempre foi este, enfrontar clases traballadores con proxectos burgueses nos que nin uns nin outros velasen por ti.

Entón o voto á CUP non foi necesariamente independentista.

Non, moita xente non-independentista votou á CUP. Entendemos que a formulación política que facemos, non só en canto a democracia radical ou a loita social, senón tamén en que tipo de independencia e soberanía estamos a expor, gañamos xente a favor desa idea determinada de independencia. Facemos novos independentistas, non nacionalistas, antiindependencia burguesa. Sumamos xente á idea de que é posible construír, e isto non vai contra os españois. Se en Madrid ou Murcia se senten españois por igual me parece moi ben, pero isto non ten que comportar que non poidamos decidir como pobo. É unha formulación que foron matando os últimos 20 ou 30 anos. O nacionalismo traballa para tentar acaparar toda a idea de Catalunya nunha soa causa política, que é a da burguesía catalá. Até conseguiu que o nacionalismo de Esquerra se parecese moito ao de CiU. Coa diferenza que Esquerra non ten os mesmos intereses empresariais, pero a concepción teórica do seu nacionalismo parécese moito. Foron matando unha pulsión histórica; cando houbo momentos de cambios, mobilizacións sociais fortes, a cuestión nacional deixaron de ser un problema para as clases populares, e empezou a ser entendida como parte da liberación.

"O nacionalismo traballa para tentar acaparar toda a idea de Catalunya nunha soa causa política, que é a da burguesía catalá. Até conseguiu que o nacionalismo de Esquerra se parecese moito ao de CiU"

Por exemplo?

Salvador Seguí no XIX ou a mesma CNT nos anos 30. Non tiñan nada de independentistas, pero non tiveron ningún problema en constituír o Comité de Milicias Antifascistas só en Catalunya e declarar que era un goberno independente, facer as colectivizacións aquí e despois federarse cos outros. E o PSUC na transición, maioritariamente formado por traballadores inmigrantes, tamén. Non teñen ningún tipo de problema cando gañan as clases populares en adoptar as liberdades nacionais como forma emancipatoria e ese PSUC de maioría castelanfalante alagou de bandeiras catalás o 11 de setembro de 1977. As CUP están a tentar recuperar isto. Irémolo formulando e actualizando como lle dea a gana á xente e de acordo coas nosas necesidades, coas clases populares outra vez en marcha, e non vinculados a figuras históricas que nos teñan que impor un determinado nacionalismo. Despois da crise, parecía que a sociedade estivese durmida e de súpeto estase reorganizando de forma bastante envexable e está reformulando os termos do discurso político que interesa ás clases populares. Está a formularse outra vez o catalanismo popular, o independentismo político que tentamos definir.

"Téndese a menosprezar moito a l'Esquerra Independentista, pero conseguiu nos últimos dez anos tecer unha rede de 140 casals e ateneos, que nas vilas ou barrios onde están son motores de moito activismo, repolitización, debate de ideas..."

A CUP nace da Esquerra Independentista. Viuse esta desbordada polo apoio social que sumou a CUP?

A Esquerra Independentista, nun cálculo aproximado, non ten máis de 2.500 militantes nos Països Catalans, pero son moitos. E son 2.500 activistas, que lle dedican días e días á semana. Téndese a menosprezar moito a l'Esquerra Independentista, pero conseguiu nos últimos dez anos tecer unha rede de 140 casals e ateneos, que nas vilas ou barrios onde están son motores de moito activismo, repolitización, debate de ideas... A pesar disto a Esquerra Independentista viuse desbordada polas CUP xa nos municipios, con 100 concelleiros e moita expectativa. Agora a CUP viuse desbordada, non polo éxito en deputados, senón pola cantidade de xente que quere participar, non no partido, senón neste espazo que se está creando. A cuestión é como reformular toda a nosa organización con isto. Non diremos á xente que se faga militante da CUP, porque non buscamos crecer en poder como partido, senón empoderar a xente e o proxecto político, que se chamará CUP ou como lle dea a gana. Sempre dixemos que as CUP nos servirán ata que nos sirvan. As organizacións vense desbordadas e hai que repensar o espazo político, e isto é positivo. As solucións non están escritas en ningures e témonos que repensar, que é un reto interesante.

Como funciona o municipalismo?

Vilanova é a cidade de máis de 20.000 habitantes onde a CUP tivo máis porcentaxe de votos, así que nos funciona bastante ben, pero non hai unha fórmula máxica. Son moitas horas de dedicación. As esquerdas deste país explicáronlle á xente durante moito tempo que o máis práctico e intelixente non é militar e perder moitas horas senón facer políticas de distancia e confiar nos partidos políticos. Nunca foi así. Cando as clases populares tiveron organizacións realmente potentes neste país foi porque participou moita xente, que se deixou horas, que fixo moita militancia. A xente ás veces esquécese disto e dinos: “Bo, saíuvos moi ben” e veo todo moi fácil. Aquí hai moita xente que currou moitas horas desde moitos ámbitos distintos, da Esquerra Indepentista e de fóra, que son os propietarios disto. A xente chámao asemblearismo, pero é basicamente respecto absoluto, porque o proxecto non é noso senón de toda esta xente.

"A xente chámao asemblearismo, pero é basicamente respecto absoluto, porque o proxecto non é noso senón de toda esta xente"

De onde vén este modelo?

Aprendemos moito dos tres grandes exemplos de municipalismo popular que se mantiveron coa Assemblea de Catalunya cando todo o mundo se afiliou aos partidos na transición, que eran Arbúcies, Sant Pere de Ribes e Ripollet. Son o tres que mantiveron estruturas asemblearias e unidade polo cambio. Os sitios onde mellor aguantou son Ripollet e Ribes. En Ripollet había un sindicato e unha candidatura e en Ribes, unha entidade cultural e unha candidatura. Na maior parte de lugares onde saíu adiante o proxecto que chamamos de unidade popular hai un ateneo, unha plataforma de loita social, e unha candidatura. Un espazo de loita social permite a confluencia de sindicalismo alternativo con organizacións políticas. O ateneo serve para conectar toda a xente. É importantísimo para a esquerda ter espazos abertos á xente sen ningún tipo de medo, non pecharse nunca en ningún despacho, tamén para ter debates, para formar á xente, repolitizando unha sociedade profundamente despolitizada. Cando empeza a crise decatámonos de que temos unha sociedade e unhas clases populares en Marte, vivindo na outra punta do planeta. Os ateneos serviron moito para formar unha mocidade, a partir da idea de Ribes dunha candidatura e un ateneo potente que faga actividade cultural, recupere cultura popular, poña debates sobre a mesa, xunte xente, faga comunidade, cre cooperativas... En 10 ou 12 anos a xente foi facendo 140 casals e ateneos sen que ninguén llo dixese. Isto non se decide nun despacho, é moita xente traballando, moita xente crendo o proxecto.

Como candidatura como convocades xente?

En Vilanova organizamos unha ou dúas asembleas populares ao ano e hai unhas 380 persoas inscritas, que é toda a xente que pasou e quixo inscribirse para continuar recibindo os documentos das asembleas, mentres que militantes da CUP en Vilanova só hai 18 inscritos. Hai moita xente que nos segue pero que loita, por exemplo, na educación e cando hai unha asemblea popular vén. Non quere ser militante da CUP, senón que cre que é un proxecto válido e quere dicir o seu. Nós dicímoslles que non se fagan militantes porque son moi útiles na loita que están a facer. Grazas a eles hai esperanza, non grazas á CUP.

"O epicentro sempre é a rúa e coidar a xente que loita, que é máis importante que a túa supervivencia como partido. Nos municipios sempre pensamos: se nas próximas eleccións quedamos a cero concelleiros, que o noso paso por esta aventura deixase un tecido moi potente"

E como se traslada todo isto ao Parlament?

Fiámonos bastante da experiencia dos municipios. O epicentro sempre é a rúa e coidar a xente que loita, que é máis importante que a túa supervivencia como partido. Nos municipios sempre pensamos: se nas próximas eleccións quedamos a cero concelleiros, que o noso paso por esta aventura deixase un tecido moi potente. Non utilizar todo o mundo para uns resultados electorais, que é o que fixeron os partidos de esquerdas nos anos 80, cargándose todo o tecido asociativo polo seu éxito electoral. A nosa obsesión é o oposto, e isto faiche traballar co epicentro na rúa. Por iso hai que estar na rúa, na institución e na creación de alternativas. Cada vez é máis importante acompañar as cooperativas de consumo, finanzas éticas, medios de comunicación alternativos... Pór en práctica a sociedade que aspiras a conseguir, porque se non todo é unha mentira.

Que función xoga a CUP neste novo ámbito?

Hai unha función básica que a xente espera que cumpramos no Parlament que é extraer información e socializala. Hai un descoñecemento profundo e absoluto do que se está cocendo nos lugares de non-decisión democrática deste país. Non-decisión porque os nosos representantes son incapaces de decidir unha cousa que vaia en contra de quen está a ditar as ordes desde o outro lado. Perderon a capacidade de oporse ou de plantar cara ou de facer programas alternativos, todo vén imposto polo mercado financeiro, polo Estado, pola Unión Europea, que é basicamente unha extensión do mercado financeiro ben planificado.

"Hai unha función básica que a xente espera que cumpramos no Parlament que é extraer información e socializala. Hai un descoñecemento profundo e absoluto do que se está cocendo nos lugares de non-decisión democrática deste país"

Atopastes esta incapacidade de decidir?

Nós xa estamos habituados a marchar do pleno municipal. Fixémolo tres veces. O Estado diche que tes 25 millóns de euros en facturas que non podes pagar, pídechas e a paga, pero imponche un crédito. Para este crédito, pásache a lista de bancos cos que tes que asinalo, e di que xa o negociou e que será ao 6%. Ao 6%? Pero deixáronlle diñeiro ao banco ao 1%, e recibimos a lista e aí están Bankia, a CAM, todos os ladróns. Non había nin un que se salvase. Iso significa que pasamos de ter facturas atrasadas por valor de 25 millóns de euros a deber 25 millóns e 10 millóns máis de intereses que van a bancos intervidos, aos que o Estado deixou diñeiro e agora obríganos a pagarlles. É un refinanciamento descarado dos bancos a base de pechar servizos, pero chega ao pleno a votación da aceptación deste crédito e dicimos: a Candidatura está en contra. Entón salta o secretario e dinos que, pola reforma da Constitución, non podiamos votar en contra porque se nos podían pedir responsabilidades penais.

A lei manda votalo por pleno pero non podemos tomar ningunha decisión que non sexa si, porque se non o concello é intervido. Pois até aquí chegamos, a min non me elixe a xente para que me digan que teño que votar. Á merda, home! Tivémolo que facer dúas veces máis, porque chegan ordenanzas fiscais e din: “O que votastes en marzo...” Pero nós non o votamos! Pois aí os bancos xa dicían como tiñamos que subir os impostos nos próximos anos. Entón por que facemos o pleno se non pode haber decisión democrática? Que nos notifiquen o que decidiron os bancos e lémolo na casa. Non serve de nada marchar do pleno, é un simbolismo, pero non é que sexamos uns notas, é que é moi serio, cargáronse a democracia municipal, e por intuición na Generalitat está a pasar o mesmo. Están a intervir a pouca democracia que había.

Cales serán vosas prioridades no Parlament?

A primeira é, por lealdade ao que pasou nas eleccións, para poder empezar a ter soberanía, que se convoque o referendo de autodeterminación, por dignidade. Pero despois entendemos que as funcións que teremos no Parlament serán sacar información e facer de tensor político. Démonos conta de que entras nos concellos e con todas as túas propostas, toda a túa esixencia de transparencia, cuestionamento disto e o outro, ás veces máis simbólicas, ás veces máis importantes, de súpeto cambias o debate. Falo un pouco máis estridente porque cuestionas as bases sobre as que se estiveron facendo as cousas nos últimos 20 anos por parte de todos e de súpeto resitúas os demais. Obrigas as esquerdas a resituarse ideoloxicamente. Din: Se estes están a dicir cousas nas que creo pero están tan afastadas do que digo, é que se me foi bastante a castaña nestes últimos anos. Isto servirá de tensor, porque é obvio que o espazo político que debe poder transformar, empezar a gañar os mercados. Non somos nós, senón que será a maioría social deste país, que terá que ter unha práctica política e un discurso e un interlocutor representativo nas institucións ou onde sexa que terá que ter un discurso consecuente cos cambios que fan falta para poder redefinir a realidade, e isto agora mesmo non está nas esquerdas institucionais. Hai que tensionar esta esquerda e dicirlle que deixe de facer un discurso pracenteiro de “se gañásemos nós fariámolo mellor”. Non, porque non o fixestes mellor e porque as condicións obxectivas das institucións faríanvos recortar. Por que menten se o saben? Por que din que subirían o imposto de sucesións ou inventarían unha taxa que é imposible de aplicar porque non temos un Estado nin soberanía para facelo? Por que lle din á xente que sen que se movan do sofá lles solucionarán a vida e todo volverá ser como antes? Imos loitar contra o dereita pero tamén faremos pensar as esquerdas. Son dúas cousas distintas. Os nosos inimigos non son a esquerda institucional deste país, pero si que a debemos facer pensar e facer reflexionar.

"Obrigas as esquerdas a resituarse ideoloxicamente. Din: Se estes están a dicir cousas nas que creo pero están tan afastadas do que digo, é que se me foi bastante a castaña nestes últimos anos"

O obxectivo para as próximas eleccións sería unha candidatura de esquerdas máis ampla?

O obxectivo é que a maioría social deste país, as clases populares, teñan organización, estrutura representativa que poida aplicar un proxecto en beneficio de todos, cos principios da esquerda, de igualdade, xustiza, redistribución xusta da riqueza.  Isto teno que gañar a maioría social deste país e consecuentemente, a CUP soa, dubido moito que un día a teña. O bo será que o espazo da esquerda nos próximos anos se vaia reconfigurando. Iso non quere dicir que, como goberna a dereita, nos xuntemos a esquerda caia quen caia sen programa e sen saber onde imos, que é o que están a propor agora. Isto non serve de nada máis que para ter outro fracaso de tripartito e ir engrosando o problema. Antes de xuntarse as esquerdas e crear frontes amplas debe haber programa e práctica política detrás. A práctica política é importante porque alguén ten que defender a obra do goberno. Terás inimigos que, se non sacan as armas, pouco lles faltará, cando empeces a facer cambios. Aquí e en todas partes pasou igual. Ou tes un gran movemento popular detrás, orgulloso de ti, con confianza, organizado, con estruturas, e isto non quere dicir un partido, senón unha conciencia social, un tecido, co que te podes relacionar de formas moi diversas e render contas, ou non serve de nada, porque á que entres a gobernar, no primeiro mes machácante vivo, por tanto só pola túa supervivencia física deixas de dicir a metade de cousas. Que é o que pasou, noutro contexto, co tripartito. Eu por traballo reuníame con ERC ou ICV e dicían: “o grupo Godó machácanos, non podemos facer nada”. Se non podedes facer nada gobernando porque o grupo Godó vos machaca tedes un problema”. Pensáralo antes. Ou gustábavos explicar a historia de que con gravata e presentándovos ás eleccións se sacabades suficiente para gobernar isto xa estaría, pero non é así. Iso significa que non vivimos nunha democracia plena, que o poder do voto da xente non é suficiente para cambiar as cousas, porque fóra das institucións democráticas -que de feito no importante xa non son nin democráticas- segue habendo, cada vez máis, un espazo de poder onde se toman decisións que nos afectan e cada día é máis grande e non o controlamos. Nin o lexislamos, nin o controlamos e gobérnanos.

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.