Xavier Vence (Rodeiro, 1961) fala arrodeado de libros e papeis, os que manexa diariamente como catedrático do departamento de Economía Aplicada da USC, labor que combina dende hai ano e medio coa portavocía nacional do BNG. Vence chegou ao liderado do Bloque admitindo que o facía en "tempos de zozobra" e procurando reactivar o ánimo da militancia tras un período convulso. Tras este primeiro treito encabezando a formación frontista o seu balance é "moi positivo" e, despois de que a militancia se recuperase do "desánimo", a súa aposta é lograr fiar un "proxecto nacionalista central e alternativo ao PP".

Ao chegar á portavocía nacional formulou o reto de que o BNG “recuperase o pulso”. Un ano e medio despois, como está a situación, tendo en conta o panorama político xeral?
A organización está a pleno rendemento. Ao longo deste ano e medio houbo unha considerable reactivación de militancia que, polos avatares anteriores, pasara a unha certa inactividade. Neste momento, con todo o traballo político intensísimo que se veu facendo na sociedade, nos movementos sociais, nos movementos reivindicativos do ensino público, da sanidade, dos aforradores, dos emigrantes retornados... Conseguimos que a militancia vise que a organización é unha ferramenta útil para a defensa dos intereses populares e do país. Tamén fixemos un labor moi intenso nas institucións e a campaña das europeas serviu de revulsivo. Foi unha campaña plenamente militante, con moi poucos recursos e moito esforzo da xente e tamén serviu para que moita xente se comprometese co proxecto político. O BNG tamén seguiu traballando, de forma en xeral moi brillante, nos concellos nos que goberna. A suma de todo isto fixo que a militancia do BNG, que puidera caer nun certo desánimo, comezou a recuperar pulso e, nestes últimos meses, coas asembleas abertas e pensando na campaña das municipais, aínda máis. O balance é moi positivo e para moita xente, ademais, aínda que hai factores de convulsión que están aí, no panorama político galego e no nacionalismo en particular hai un movemento de apousamento das alternativas. Hai unha certa recomposición do panorama do nacionalismo que fai que, cada vez para máis xente que tivera dúbidas, está claro que o proxecto político nacionalista no país ten como referencia fundamental o BNG no presente e cara ao futuro.

Inflúe nesa recomposición os movementos de forzas que xermolaron tras a escisión do BNG e que veñen de sufrir convulsións internas?  Ou co panorama xeral que ten síntomas como o resultado das europeas?

"Moita xente empeza a achegarse de novo orgánica, mental e sentimentalmente ao BNG"

Hai unha parte da cidadanía que segue inmersa nun enorme desconcerto pola crise política e institucional, que é moi profunda e que afecta ao propio sistema e ás forzas políticas que desempeñaron un papel de xestión deste sistema. Isto fai que a cidadanía aínda estea descontenta coas forzas con historia e estea buscando novas cousas, e que estas vaian mudando en cada ocasión porque non atopa un proxecto ilusionante e de futuro. Hai expresións de cabreo que en cada ocasión aparecen como antena dese cabreo. Pero para outra moita xente vese cada vez máis a necesidade de que haxa proxecto alternativo e non expresar só cabreo, porque todo o mundo está moi indignado cunha crise que levou por diante conquistas históricas, que destruíu gran parte da nosa economía e moito emprego, que ten moita xente na marxinación e na pobreza... Hai unha indignación moi grande, pero cada vez máis xente ve a necesidade de ter como referente un proxecto alternativo, e esa veu sendo a aposta do BNG dende sempre; cremos que é moi importante non só que sexamos quen de ser referente para expresar a xusta indignación da xente, senón tamén insistimos na necesidade de que esa indignación sexa o combustible e o motor para construír unha alternativa a este modelo que se esfarela. Esa é a nosa aposta e creo que, co paso do tempo, moita xente empeza a achegarse de novo tanto organicamente como mental e sentimentalmente ao BNG, porque é consciente de artellar esa alternativa e ve que pasa por un proxecto de país e unha forza política enraizada neste país fronte ás estratexias que veñen de fóra.

Unha desas expresións do cabreo é o caso de Podemos. Como cre que se debe relacionar o BNG con estes movementos, toda vez que as enquisas din que van estar moi presentes, tamén nas institucións?

"Non ten sentido depositar as esperanzas para resolver os problemas nun proxecto estatal e madrileño"

A primeira cuestión é que no BNG, polo tipo de proxecto político que representamos, sempre estivemos do lado da xente das persoas que padecen as consecuencias dun modelo social inxusto e dunhas políticas desastrosas. Estamos e compartimos moitos dos valores e da indignación de toda a xente que espertou diante desta estafa. Pero, ao mesmo tempo, cremos que o proxecto ten que ter Galiza como marco de referencia, saber ver Galiza no mundo e en Europa e que, nese sentido, sexamos quen de inserir a estratexia que temos para o país coas forzas de esquerda e progresistas no mundo. O que non ten sentido, dende parámetros nacionalistas e de país, é que depositemos as esperanzas para resolver os problemas nun proxecto estatal e madrileño. Como cidadán galego nacionalista e de esquerdas, vexo ben que no Estado español e en Madrid haxa unha convulsión política que faga emerxer forzas que fagan transcender este modelo institucional, político e social, pero en Galiza cremos que o BNG é o proxecto que encarna de xeito máis xenuíno a vontade de transformación do país e ten que ser o referente da xente que quere mudar as cousas en clave galega.

Tras as dúas últimas asembleas nacionais o BNG puxo o acento na necesidade de exercer a soberanía para o país. Por que é importante neste contexto económico e social esa reivindicación combinada con outras máis a curto prazo no ámbito social?
Aí hai unha combinación de ritmos que pode crear aparentes contradicións, pero non é así. Temos claro que a recuperación de soberanía para os pobos é unha condición esencial para que poida haber políticas alternativas, progresistas e de esquerdas. É necesario romper coa hiperglobalización, onde a liberalización dos fluxos de capitais e mercadorías é absoluta e fai imposible o deseño, dentro de cada país, de políticas alternativas ao neoliberalismo. Esa recuperación de soberanía é unha precondición para termos un marco institucional que poida desenvolver unhas regras de xogo diferentes, preservar a nosa base económica e produtiva e para canalizar o aforro do país cara ao investimento e a dinamización económica do país. Tamén para impedir, en definitva, que a presión desa globalización radical leve por diante conquistas sociais, un modelo de negociación colectiva no ámbito laboral e un modelo de protección social. Para preservar todas esas conquistas e a base económica é necesario recuperar capacidade de decisión. Non se trata de rachar coa economía global e co resto do mundo nin de camiñar cara a unha autarquía, en absoluto, senón de establecer mecanismos de control suficientes que garantan unha capacidade de decisión para sermos donos do noso futuro e da nosa capacidade de levar adiante políticas en beneficio da maioría da sociedade. Isto poderíase concretar en moitas cuestións concretas que están acontecendo, nas que vemos que moitas decisións de Bruxelas ou Madrid levan ao traste moitos sectores do noso país.

Ese é un horizonte estratéxico e o máis inmediato, como comenta, está nas eleccións municipais, ás que o Bloque concorre dende ese proceso de asembleas abertas. Nos últimos días, dende posicións críticas co BNG, asegúrase que isto pouco máis é que un cambio de nome. Por que este proceso vai alén da denominación?
O que formulamos no Consello Nacional do 28 de xuño foi abrir un proceso de diálogo en profundidade coa cidadanía e coa base social do nacionalismo, pero sen poñer unha fronteira moi marcada, para captar cales son as preocupacións e ideas que pode ter a xente sobre o que debe facerse neste país neste momento e tamén para socializar o proxecto político do BNG. A nosa idea é que dese diálogo debe xurdir un reforzamento do proxecto nacionalista, que ten que ser progresista, de esquerdas e plural, pero que debe ser quen de comunicar e recoller as inquedanzas de sectores amplos da cidadanía. A nosa vontade é chegar a ser o referente para a cidadanía que pensa en clave de país e para a cidadanía rebelde que quere mudar as cousas e chegar máis alá, á maioría social que quere apostar por outro tipo de políticas diferentes ás da dereita, do PP e do centralismo. Non é, polo tanto, simplemente un aceno de cara á galería, nin moito menos. Forma parte dunha vontade real de ensanchamento do proxecto e de converter o BNG no referente.

"As asembleas abertas non son un aceno de cara á galería, son unha vontade real de ensanchamento do noso proxecto"

O resultado destas asembleas foi moi positivo, porque permitiu achegar e chegar a moita xente, reilusionar a moita xente que perdera impulso. E a idea é que isto continúe, que isto sexa un primeiro paso dun proceso de diálogo coa base social nacionalista. É un proxecto de alcance, que tenta sumar por baixo, falando coa xente e tentando integrar unhas inquedanzas desa base social. E renovar e rexuvenecer o proxecto; un dos factores que nos preocupa é o engarce da alternativa nacionalista coas novas xeracións, que polas circunstancias nas que se criaron, nun panorama político e mediático moi españolizado, hai unha certa dificultade para atraela masivamente ao nacionalismo. Isto vaise concretar na celebración de asembleas abertas específicas para a mocidade, para socializar con estas novas xeracións o proxecto nacionalista. E isto implica facelo nos parámetros cognitivos da xente nova e coa súa linguaxe e formas de funcionar. É evidente que estamos nun contexto diferente ao de hai 20 ou 30 anos. Estamos abertos a ensaiar novas formas de funcionar, organizarnos e de participación da xente nova.

Este xeito de facer as cousas influirá tamén na conformación das listas? Se cadra é algo máis prosaico pero, finalmente, cada lista de cada vila ou cidade ten que estar encabezada por unha persoa...
A nosa idea é que si, que as asembleas abertas sexan un espazo de participación e de decisión real, tanto para a conformación das alternativas do programa para os concellos como para ser o ámbito do que se nutren as candidaturas. Cara ás municipais imos facer un esforzo non só de conformación de candidaturas potentes e con xente politicamente valiosa, tamén imos tentar que se incorporen persoas que se achegan e ven o proxecto do BNG como referente aínda que non sexan militantes. Obviamente, será cuantitativamente diferente nuns e noutros sitios e dependerá da capacidade de arrastre que teñamos en cada sitio.

Nesa base social hai territorios fronteirizos con persoas que participan noutros proxectos, especialmente nas cidades, como é o caso das chamadas “mareas”. Son un risco para o Bloque e para ese ensanchamento da súa base social?

"Non estamos pechados a que persoas que participan noutro tipo de procesos acaben confluíndo no BNG"

Nós somos moi respectuosos con todas as dinámicas que se abren, sexan espontáneas da cidadanía desorganizada ou tamén das que son promovidas por organizacións políticas que buscan a súa participación no marco dese tipo de plataformas. O noso diagnóstico é que se necesita trasladar á cidadanía galega unha alternativa que poida visibilizarse como de conxunto e nacional, cun proxecto que vai alén da dinámica estritamente municipal. É moi importante que ese proxecto non se limite a formular propostas para os concellos, senón que responda a un prxecto de transformación do país no seu conxunto, entre outras cousas porque o marco das eleccións municipais require que as alternativas transcendan os concellos. Xa na actualidade, e no futuro aínda máis, hai unhas institucións cuxa desaparición o BNG vén reclamando pero están aí, as deputacións, e que a reforma local do PP reforza nas súas competencias. Sería inxenuo crer que as grandes decisións sobre o funcionamento dos concellos se van adoptar só no ámbito municipal, senón que tamén van depender moito da correlación de forzas nas deputacións. Cremos que é un erro moi grave ver as eleccións municipais como unha cuestión meramente local e apostamos por ofrecer un proxecto de conxunto. O que si ofertamos é a posibilidade de que nese proxecto poidamos incorporar a toda aquela xente que poida compartir co BNG principios e criterios básicos. Nese sentido, non estamos pechados en absoluto para que ao longo dos vindeiros meses moitas destas persoas que están participando noutro tipo de procesos poidan acabar confluíndo co BNG para reforzar un proxecto de transformación do país.

Todos estes procesos dos que falamos están mediatizados polos escándalos de corrupción. Hai máis que antes, sábense máis, perséguense máis ou toléranse menos?
Hai unha mestura. O que están saíndo á luz son casos que tiñan un enraizamento dende anos e mesmo lustros atrás. Estase destapando unha realidade que, nalgúns casos, viñamos denunciando dende o BNG, dunha forma corrupta de xestionar o orzamento público que viña sendo a forma de gobernar do PP e, en moitos casos, tamén do Partido Socialista. A pregunta sería por que están aflorando nestes últimos tempos tantos casos ao mesmo tempo. Seguramente hai moitas explicacións; a crise reduce o manto de complicidades que no pasado se tecían para encubrir esas situacións, foise esgotando a teta da que vivían moitas destas redes corruptas e iso vai rachando complicidades. Por outra banda, a sensibilidade social e mediática aumentou e no ámbito da xudicatura houbo, seguramente por razóns diversas, unha maior sensibilidade para non deixar pasar casos ou denuncias que noutro momento chegaban aos xulgados pero eran ignoradas. Dá a impresión de que hai unha maior sensibilidade e hai un volcán de casos de corrupción que reflicten a corrupción do sistema e deste réxime e esa forma de facer negocio dunha parte das empresas deste país baseándose no orzamento público por vías espúreas, ilegais e corruptas. Ademais, canto máis se avanzou na privatización de servizos públicos, máis aumentou o abano de posibilidades da corrupción, cunha cultura do negocio doado, da falta de control e de oportunidades de negocio para un capitalismo bastante pouco dinaḿico e innovador, que vive fundamentalmente das concesións. Coido que hai moito máis do que ten aflorado e é de prever que esteamos aínda inmersos nun proceso no que a corrupción vai anegar aínda máis a vida social e política.

"O PP debería ser ilegalizado ou, a iniciativa propia, refundado para trasladar que os vicios acumulados se afrontan con valentía"

Nese sentido, o que é importante e urxente é unha depuración de responsabildades e unha capacidade de reacción das forzas políticas. Hai partidos que deberían ser incausados como tales na xudicatura e abrirlles procesos de ilegalización. Ter tramas mafiosas tan claramente establecidas controlando a toma de decisións a todos os niveis é unha actividade delitiva que, cando alcanza o núcleo deses partidos, como é o caso do PP e dunha gran parte dos seus dirixentes, é obvio que debería mesmo levar á conclusión de que ese partido debería ser ilegalizado ou, a iniciativa propia, refundado para trasladarlle á cidadanía a certeza de que todas as persoas e os vicios acumulados no pasado se afrontan con valentía.

Precisamente, sobre o xeito de afrontar eses casos, vén estando no debate público a figura da imputación. Coida que se abusou dela, ata diluíla e que semelle que todas as imputacións son iguais? Como se pode peneirar iso para saber onde cómpre poñer a fronteira e distinguir que non é o mesmo unha persoa imputada por unha denuncia dun veciño que por unha investigación xudicial de moito tempo?
No BNG temos establecido que as imputacións, cando estean vinculadas a casos de corrupción e procedan de actuacións da instancia xudicial ou da Fiscalía, deben traer consigo a dimisión das persoas afectadas, aínda que debamos recoñecerlles a presunción de inocencia. Establecémolo sempre con ese criterio e con esa clareza. Obviamente, a imputación é unha figura procesual que afecta a todo tipo de procesos xudiciais e noutros casos unha imputación significa que esa persoa ten que comparecer ante o xulgado e defender os seus intereses. Nós distinguimos, aínda que poida haber casos nas que esa distinción non sexa absolutamente nidia. Pode haber cargos públicos imputados por denuncias políticas que forman parte da estratexia de defensa de cidadáns ou doutras forzas políticas e, sempre que se refiran a cuestións puramente administrativas, de funcionamento ou de discrepancia política, non ten por que levar aparellada a súa dimisión, senón todo o contrario. Hai casos nos que é importante amparar as persoas que teñen a avlentía de enfrontárense e persoas e tramas corruptas que usan a denuncia xudicial para parapetarse. Nós temos o caso dalgún alcalde nesa tesitura, que como ataca redes corruptas no seu concello está elevado ao xulgado por quen ve atacados os seus privilexios pasados. Esas son imputacións a alguén que está enfrontando as tramas corruptas.

Unha vez que pase este proceso das municipais e xerais entraremos no país en momento preelectoral. Hai, agora mesmo, un escenario propicio para conformar unha alternativa de Goberno en Galicia, tendo en conta que estas sempre foron plurais, na banda da esquerda e do nacionalismo? No último debate de política xeral subliñaron que o Goberno de Feijóo está esgotado...

"O país necesita pasar páxina do PP cunha alternativa formulada en clave nacionalista"

O PP está absolutamente esgotado diante da cidadanía galega. O desgoberno e o desleixo co que vén funcionando ao longo dos últimos tempos está levando o país a unha deriva insoportable. Iso sumado aos casos de corrupción que lle afectan directamente fai que vaiamos na dirección de que o PP perda, sen dúbida, a súa maioría electoral. Por historia e tradición o PP seguirá sendo un partido importante en Galiza, malia todo, e o ámbito da alternativa ao PP é a parte social e electoral máis convulsa. Polo tanto, é difícil prever como pode chegar o panorama político ás vindeiras eleccións xerais e autonómicas. No BNG queremos apostar por que o proxecto nacionalista sexa central e alternativo ao PP e imos traballar para encabezar a alternativa ao PP. A partir de aí, veremos o que pasa; dende a perspectiva do BNG a conformación de gobernos de coalición considérase como algo normal nunha democracia sempre que haxa vimbios e posibilidades de conformar un programa de goberno coherente, que non implique renuncias a cuestións fundamentais. O país necesita pasar páxina do PP e unha alternativa formulada en clave nacionalista.

Vese como candidato para un proceso deste tipo?
Non pensei niso en absoluto [sorrí].