Joan Subirats é catedrático de Ciencia Política e responsable do doutorado en Políticas Públicas do Instituto Universitario de Goberno e Políticas Públicas da Universidade Autónoma de Barcelona (UAB). É un habitual nas iniciativas e propostas de activismo político dirixidas a democratizar a política e a sociedad. Responde ás preguntas de Praza Pública para reflexionar sobre os cambios no municipalismo tras o 24M, as candidaturas de unidade popular, a estratexia de Podemos, o 27S catalán e as vindeiras xerais.

Tras as eleccións municipais podemos falar dunha nova etapa no municipalismo?

As últimas eleccións municipais son as décimas dende a recuperación da democracia. Tras 36 anos de gobernos locais democráticos creo que estamos entrando noutra fase. As evidencias dese cambio maniféstanse nalgúns puntos clave. Un deles é o declive do bipartidismo ou dos grandes partidos tradicionais. En Cataluña, por exemplo, no 2011, entre CiU e o PSC dispoñían de 750 alcaldía dos 950 municipios cataláns. Hoxe non chegan aos 500. As CUP tiñan 4 alcaldías, hoxe ten 11. Había unhas 60 alcaldías de candidaturas estritamente locais. Hoxe son máis de 160. O PP tiña varias alcaldías importantes do país. Hoxe só ten un alcalde, o de Pontons, un pobo de 500 habitantes.

"Tras 36 anos de gobernos locais democráticos creo que estamos entrando noutra fase"

Logo temos o tema da axenda local. De golpe, no debate das municipais coáronse temas de extrema importancia para a xente (vivenda, postos de traballo, alimentación básica, pobreza enerxética...), pero que dificilmente poderiamos considerar que son temas ou competencias estritamente locais. A xente dille aos representantes locais aquilo que dicía o ex alcalde de Vitoria, José Angel Cuerda, onde rematan as miñas competencias, empezan as miñas incumbencias. E temos a contradición evidente entre unha poboación e uns representantes cada vez máis preocupados polas súas condicións de vida, pola necesidade que dende a proximidade póidanse resolver problemas, e unha política e unha lexislación impulsadas polo PP que cada vez recentralizan máis e negan que ninguén poida facer política desde preto, amparados pola política de austeridade e de prioridade ao pagamento da débeda impostas pola Unión Europea. O terceiro aspecto é o xurdimento de candidaturas ciudadanistas ou dende abaixo que han buscado fórmulas de confluencia e de articulación política para recuperar as institucións, para evitar que se seguise gobernando en contra da xente. 

"As políticas do PP negan que alguén poida facer política desde preto"

Por que moita xente mudou o seu voto nestes comicios?

Por cousas que xa mencionei, e sobre todo pola sensación de que, que dos que viñeran gobernando, pouca cousa nova podía xa esperarse. Foron anos de desengano notable. De crise de confianza e de crise de lexitimidade. Incumprimento de palabra e de programa. Casos constantes de corrupción que salpicaban a uns e outros. Sensación que os políticos vivían á marxe do que lles pasaba á xente. O 15 M significou unha badalada. Un acontecemento que desvelou que había outras formade de facer e de dicir e que non era necesario ser un profesional de política para deixar oír a túa voz e actuar. A PAH foi outro aldabonazo nas formas de actuar e de tratar de defender os intereses dos máis afectados pola crise e o cambio de época. As mareas en educación e en sanidade son outras manifestacións diso. Non é algo repentino. Foi medrando. E o 24 M foi unha especie de posta de longo.

"O 24M foi unha posta de longo dun proceso que comezou no 15M, pasou pola PAH e polas mareas de sanidade e educación"

A que se debeu o éxito das candidaturas populares?

Estiven presente e activo no xurdimento de Guanyem e do que rematou sendo Barcelona en Comú. Destacaría unha matriz de xurdimento moi de abaixo a arriba, con clara vontade de contar con movementos organizados, asociacións de veciños, e outras entidades xa presentes. Polo tanto, non se inventou nada, senón que se contou co que xa funciona. A prioridade de poñer en primeira liña a cuestión ética e moral dunha política renovada. Unha prioridade absoluta á defensa das deterioradas condicións de vida dos máis fráxiles e afectados pola crise e os recortes. Un rexeitamento a formas de confluencia que rematasen sendo acordos entre elites políticas e sopas de siglas. O compromiso a manter canles constantemente abertas entre representantes e cidadanía. A exploración de formas de organización e de decisión que vaian máis alá da mera participación e que avancen cara a formatos de co-produción de políticas. E un uso moi potente das redes para comunicar, organizarse, discutir e decidir. Esa é, polo menos, a miña percepción do acontecido en Barcelona.

"As candidaturas populares non inventaron nada, contaron co que xa funcionaba"

Desta volta o discurso da seguridade e a boa xestion do PP non callou...

É difícil manter o discurso de o PP ou o caos cando a xente foi comprobando que o PP é caos e despelote. A sensación que entre PP e PSOE dedicáronse a entregar as institucións aos intereses económicos e financeiros máis poderosos foi medrando, e ao final a xente prefire correr riscos con persoas novas que seguir constatando que os de sempre fan o de sempre.

"É difícil manter o discurso de o PP ou o caos cando o PP é caos e despelote"

Como valoras a oferta de Podemos de ser o paraugas único que lidere o cambio con ese Podemos-...... que tantas bochas levantou xa?

Eu entendo a postura de Podemos. Foi referente en boa parte de España de que era posible cambiar as cousas, e agora ten medo a que a súa mensaxe renovadora, as súas novas iconas, queden desvirtuadas por dinámicas máis estereotipadas, máis asentadas institucionalmente, con menos potencia transformadora. Pero ao mesmo tempo a experiencia do 24 M pon de relevo que é posible auspiciar novos espazos que xurdan da confluencia de cousas moi distintas. Estamos no medio dunha transición entre as formas-partido máis típicas da sociedade industrial que imos deixando atrás e de formas- postpartido aínda emerxentes, que deberán aceptar máis fluidez, escenarios máis híbridos, máis promiscuidade entre formacións, menos identidades únicas e máis mobilizacións por temas concretos.

"Estamos no medio dunha transición entre as formas-partido máis típicas da sociedade industrial que imos deixando atrás e de formas- postpartido aínda emerxentes"

Tras estas municipais, que significa o 27S para Cataluña?

Algo distinto, pero con elementos comúns. O escenario é outro. Estase dirimindo a articulación entre España e Cataluña. España é un suxeito político e soberano que entende, na concepción PP-PSOE, que non hai outra fonte de lexitimidade e soberanía que a sancionada na Constitución e confirmada pola interpretación ao respecto que fai o Tribunal Constitucional na sentenza do 2010 sobre a reforma do Estatuto catalán. En Cataluña pártese, desde unha amplísima maioría, de que a cousa é moi distinta. Cataluña é un suxeito político autónomo, que nun estado plurinacional ten dereito a decidir o seu futuro. E busca precedentes para iso tan sólidos como son os de Escocia e Quebec.

Quere Cataluña separarse de España ou desta España?. Moita xente en Cataluña diríache que non coñeceron outra España que esta

Quere Cataluña separarse de España ou desta España?. Moita xente en Cataluña diríache que non coñeceron outra España que esta. E que, polo tanto, imos avanzar en algo que a legalidade nos negou. No outro extremo están os que negan a maior (PP, Cidadáns), e no medio UDC ou PSC que son partidarios de que Cataluña poida decidir se a Constitución o avala e permite. Diría, non obstante, que hai un sector importante, pouco visible aínda, que acepta que Cataluña é un suxeito político, e que pode decidir con total autonomía o seu encaixe con España, e que para iso non debe esperar a que ninguén lle dea permiso. Sería un sector favorable a un proceso constituínte que arrancase o 27 S e que, sen ser independentistas, traballarían para que o dereito a decidir sen condicionantes, se fixese efectivo. Veremos como avanza o tema, xa que as incógnitas, hoxe 11 de xullo, son moitas, tanto de contido como de proceso.

O voceiro de Alternativa Galega de Esquerda, Xosé Manuel Beiras e o do BNG, Xavier Vence, afirmaron que a concepción do estado plurinacional nunca vai a chegar desde Madrid (en referencia a Podemos)...

Esa é tamén a impresión da xente das CUP en Cataluña. E non só das CUP. Pero eu penso que é todo un avance que xente como Pablo Iglesias ou Íñigo Errejón falen dunha España plurinacional, que acepten que Cataluña é un suxeito político, que avalen a política de inmersión lingüística ou que defendan que se poida realizar un referendo sobre o futuro das relacións entre España e Cataluña. Baixo o meu punto de vista, todo iso son avances moi significativos. Moito mellores que o que expresou o PSOE na declaración de Granada ou, evidentemente, da negación absoluta que practica o PP.

"É todo un avance que xente como Pablo Iglesias ou Íñigo Errejón falen dunha España plurinacional"

Tras as municipais, podemos asinar a defunción do bipartidismo no Estado Español?

Non creo que a cousa sexa tan radical como para falar de defunción. As cifras poñen de relevo que o cambio de ciclo é moi notable, e que con toda seguridade, tras as próximas eleccións xerais, estaremos nun sistema político moito máis plural que o que tiñamos. E para min, iso é unha boa noticia. Pero, tamén é certo que o PP e o PSOE, como CiU ou o PNV, son partidos que poden resistir moitos embates, e que van seguir sendo moi importantes na escena política.

"O PP e o PSOE, como CiU ou o PNV, son partidos que poden resistir moitos embates"

A que se debe o, parece, baixón de Podemos e Ciudadanos nos últimos meses?

Non creo que ese "baixón" sexa real. O que acontece é que todo o que é novo resulta chocante, e algúns imaxinan que as cousas cambian en segundos. E falamos de partidos e institucións que se algo as caracteriza é a súa resiliencia. O que está a pasar é que se recompoñen espazos, e que Podemos ou Ciudadanos terán o seu papel neses espazos seguro, pero aínda é cedo para ver en que quedará todo. O cambio chegou, a profundidade dese cambio é o que queda por ver.

O cambio chegou, a profundidade dese cambio é o que queda por ver.

Que auguras para as eleccións xerais?

A miña impresión é que a caída do PP vai ser moi notable, e que o PSOE vai aguantar un pouco mellor. Vese nas análises de intención de voto, e nas idades dos que din votar unha cousa ou outra. Vai aumentar a participación e iso vai prexudicar a PP e a PSOE e vai favorecer ás novas formacións, sempre que elas sexan capaces de facer entender aos que máis se absteñen, os máis prexudicados pola crise, os que menos voz teñen, que esas eleccións poden cambiar en algo as súas vidas.