"Ridiculizar, animalizar, personalizar, ironizar ou des-intimar sobre o desexo faino máis próximo"

Emma Pedreira Dominio Público Praza Pública

Emma Pedreira vén de gañar a VII edición do premio Narrativas Quentes coa obra Corazón e demais tripas, pouco despois de levar o López Abente por s/t (Xerais). Positivas publicará Corazón, unha mostra de como "ridiculizar, animalizar, personalizar, ironizar ou des-intimar sobre o desexo faino máis próximo e, se cadra, menos transcendente e obsesivo", explica a autora, que opta tamén neste libro por unha lingua "humana e real", pois "ninguén di vaxina nin pene cando está fodendo ou pensa en levar á cama alguén, son termos médicos, enciclopédicos e a suficiencia da palabra cona –por exemplo- é tan autóctona, sinxela e potente que destaca por si mesma e é esencial na nosa lingua". En s/t, pola contra, pódese atopar unha revisión dalgúns dos seus temas máis recorrentes, como a morte, a perda, a memoria e o exilio, a partir dun lugar de orixe que non vai volver, transformado polo tempo.  

Corazón son microrrelatos eróticos. Creo que é a túa primeira "incursión"no tema. E non ten moito que ver cos teus libros anteriores. Buscaches facer algo distinto?

Gañei varios premios co formato dos microrrelatos, publiquei algún que outro e un cento máis están inéditos agardando o seu momento. O que ten é que a liña fronteiriza tan feble que hai entre o poema en prosa e o micro é algo que me favorece como poeta e aprovéitome diso cada vez que me saturo de versos e preciso narrar ou mudar de rexistro. Aínda que esta é a faciana que menos se coñece de min, tamén son narradora e apetecíame regresar ao xénero aínda que por cuestións de tempo e da obrigatoriedade da escrita narrativa preferín condensar, facer microrrelato e non algo máis longo, porque a elasticidade das miñas horas xa non permite máis.

Os microrrelatos teñen que ver con temas como a diversidade, o pecado, en relación con iso as persoas ás que parece negárselles a relación co sexo, as palabras... Es consciente do predominio desas temáticas? Dáse por algún motivo concreto ou non foi buscado?

Neste caso busquei máis a forma que o fondo, deixei que os relatos puidesen fluír coa temática sexual vertebrándoo todo, como non, pero tratando de reflectir algo moi conectado a través da diversidade. Non se pode definir como un conxunto de microrrelatos senón como unha unidade de microrrelatos que se interconectan para formar algo consonte. Un por un son pequenas aproximacións ás vidas privadas de moita xente diferente, todos xuntos son un micromundo depravado e fértil, un pouco animal, marxinal se se quere e o que máis me interesaba era ver como se movía todo, cunha engranaxe total, un conxunto formal coa temática da frustración –ou da plenitude- sexual latexante.

"Todos os relatos xuntos son un micromundo depravado e fértil, un pouco animal, marxinal se se quere"

Lingua, ton, son moi desenfadados (con toques mesmo de humor). Todo está moi desdramatizado. (Por exemplo, a historia da muller con catro pernas e dúas conas). Non hai idealizacións. Por que, porque falta iso no tratamento social da sexualidade, porque non vai ser doutro xeito e estas alturas...?

Non quería empregar o ton grave dos poemas, nin darlle ao sexo esa gravidade e transcendencia que se lle vén dando ultimamente. Falo da literatura, tratando de dignificar o xénero e demais. Ás veces ese ton afectado non o dignifica, senón que o ridiculiza e precisamente o éxito do xénero erótico estaría en tratalo da mesma maneira na literatura que na vida, da maneira máis próxima ao real e empregando linguaxe propia da xente. Neste caso sexo e humor estarían interconectados. Para min o humor é algo altamente erótico, o riso un afrodisíaco e a ironía un xeito marabilloso de seducir.

A ironía, tamén, é o que acende moitas veces o motor dun microrrelato para que funcione. Sen ela case darían en ser simples anacos de historias aínda por contar. E por que non rir do noso pouco sentido do humor cando falamos dos “altos temas literarios” como o amor, a morte e, neste caso, o sexo? Ridiculizar, animalizar, personalizar, ironizar ou des-intimar sobre o desexo faino máis próximo e, se cadra, menos transcendente e obsesivo. A lingua tamén, quéroa próxima, humana e real. Ninguén di vaxina nin pene cando está fodendo ou pensa en levar á cama alguén, son termos médicos, enciclopédicos e a suficiencia da palabra cona –por exemplo- é tan autóctona, sinxela e potente que destaca por si mesma e é esencial na nosa lingua.

"O éxito do xénero erótico estaría en tratalo da mesma maneira na literatura que na vida, da maneira máis próxima ao real e empregando linguaxe propia da xente"

Combina os textos que son como poemas curtos, estilo Haiku, con historias longas que se intercalan entre outras... E o estilo é directo. Dado que o dos poemas longos si que é algo que tes feito moito, hai aí, si, continuidade no xeito de contar e no tipo de linguaxe utilizada?

Dicía antes que cando escribía Corazón precisaba facelo funcionar como unidade e que buscaba principalmente a forma. Se cadra fíxeno para procurar a homoxeneidade do discurso despois de tantos libros de poesía. Se cadra tamén por pudor, xa que adoita dicirse dos poetas que son terribles narradores (disinto totalmente e non vou aburrir con nomes e exemplos, tamén á inversa) e así non variaba totalmente o rexistro nin daba un xiro tan abrupto que quen está afeito a lerme non me recoñeza. Gústame manter a esencia, ser recoñecible é inevitable, pero a ironía, o humor negro é algo tan meu e que transluce tan pouco na poesía que aquí puiden sentirme libre e poñer o piloto automático á hora de contar. E, para chegar á cerna mellor espir, empregar unha linguaxe máis directa, ir ao asunto, ao riso ou ao tacto, a quentar quen le, dándolle algo distinto.

"O humor negro é algo tan meu e que transluce tan pouco na poesía que aquí puiden sentirme libre e poñer o piloto automático á hora de contar"

A memoria é para min algo case físico, e precisamente por non selo, algo da maior importancia, o único que supera e sobrevive todas as perdas materiais", dixeras nunha entrevista anterior. Que é a memoria en s/t e como se relaciona coa infancia?

Precisamente teño que repetir o mesmo que dixen naquela vez, xa que en s/t a perda material da casa, da terra orixinal e do tempo da nenez é algo ao que só se sobrevive co exercicio da memoria. Esta é a única maneira de que todo se manteña intacto, sen evolucionar cara a perdición e o esmorecemento real que probablemente tiveron as cousas desde que xa non convivimos con elas. Refírome a esa aldea e esa casa inicial, as que foron abandonadas e xa non existen do mesmo xeito en que existiron para nós. Na cabeza fica intacta, incrustada nun tempo e nunha idea; a memoria permite embalsamar ese momento e ese momento é a infancia.

"En s/t a perda material da casa, da terra orixinal e do tempo da nenez é algo ao que só se sobrevive co exercizo da memoria"

"A inutilidade de volver traspasar aquel limiar". No libro hai versos coma este, que parecen falar dun espazo que non vai volver, porque pasou por el o tempo. Mais non parece (ou non só) un ollar nostálxico ao lugar perdido, a aldea de orixe, senón unha constatación diso, do paso do tempo na vida. Era a intención?

Non tiña unha intencionalidade moi clara ao ir escribindo s/t, só sabía que lle debía ao meu espazo unha definición máis nidia nos meus poemas, xa que sempre falo dese mesmo lugar e sempre me xustifico dentro del. Aquí quixen ser máis exacta até chegar a dicir o seu nome e definirme dentro e fóra desa aldea.

Quería retratar algo físico pero é moi difícil cando hai máis de 25 anos que xa non nos tocamos, que nos demos as costas e xa non nos pertencemos, e é así que entran a xogar nos poemas memoria, o desgaste do tempo e a idealización para prestar un filtro case mitolóxico ao falar do lugar. Isto fai que se converta nun “locus amoenus”, un lugar perfecto e idílico, un espazo de confort e seguridade que realmente o que non deixa de ser é un espazo na mente que ten que ver co que foi e xa non existe, atrapándoo nunha metáfora recorrente. Tratando de revivir aquel pasado, dándoo por finalizado, no feito de levalo ao presente é imposible non fixarse no tempo que se foi inmiscuíndo como unha cuña incómoda entre o que foi e o que resta.

"Quería retratar algo físico pero é moi difícil cando hai máis de 25 anos que xa non nos tocamos"

Volve, tamén, neste libro, a estar presente a morte. En Antítese da ruína era a morte en relación cun momento e lugar. Era desintegración, ruína... En libros anteriores, como Grimorio, era algo máis universal. En s/t é, se cadra, perda. Desde o concreto, como en Antítese da ruína. Hai unha continuidade nese sentido?

Si, en Antítese procuraba falar de como a morte dun ser en singular, alguén que nos é propio, non afecta á universalidade das cousas, que o mundo segue a vivir sen dar maior importancia a esa desaparición. En s/t a morte desintegra todo o demais, o mundo redúcese ao coñecido, aos espacios sensibles e a desaparición dunha persoa implica a desaparición dos seus bens máis inmediatos, a perda do material, o peche dunha casa, a expulsión do lugar, a mudanza. O tema, que me interesa moitísimo, continúa dun libro a outro se cadra con máis particularizacións, dun xeito máis próximo a cada lector porque case todos temos vivido ese momento de peche dunha casa familiar á que non cabe regreso. A casa é un dos grandes símbolos da nosa poesía e a súa permanencia física está intimamente vencellada á nosa.

"En s/t a morte desintegra todo o demais, a desaparición dunha persoa implica a desaparición dos seus bens máis inmediatos, o peche dunha casa, a expulsión do lugar"

En Antítese da ruína estaba, en relación con iso, o núcleo familiar e a tensión colectividade/individualidade, coa ausencia ou a perda como factor de ruptura do núcleo. En s/t tamén está a familia, a infancia... e recordos moi ligados a momentos concretos, a sensacións, ás cicatrices do corpo.. En que sentido pode ser, así, s/t, continuidade de Antítese da ruína na ollada ao íntimo, ao familiar...

En Antítese falaba dun lugar imaxinario, menos definido e máis abstracto e por tanto máis cercano a calquera lector xa que o podía facer seu coa lectura. En s/t xa dou coordenadas espazo-temporais, fixo no mapa unha orixe e tamén no almanaque. O Eume, Doroña, a data inicial 1978 e a final 1990. É todo máis introspectivo nese aspecto xa que me pertence como experiencia vital e non pode haber duplicidade nin universalidade nesa memoria por ser única, pero si hai un contacto por identificación co lector, daí que as máis das críticas que recibiu o libro resaltasen a súa autenticidade.

Dicía Diario bautismal dunha anarquista morta que "Eu non existía nunca". E Os cadernos d'amor e os velenos que "Eu non existe". Había cunha voz poética múltiple, colectiva. Como en Casa das orfas e todas as mulleres coas que falaba. Ou Libro das mentiras, coa súa revisión dos contos de princesas. Mais parece que en s/t o eu está máis presente. Fronte ao nós.

Escribindo s/t tratei de ser máis íntima. Xa dicía antes que abandonei un pouco o colectivo para centrarme nunha localización concreta. Emprego un eu máis adulto por razóns evidentes de idade e tamén máis contido, se cadra máis auténtico e por iso o nós de s/t é máis próximo ao eu que son. Conforma unha familia que leva os meus apelidos e transluce unha historia concreta, que é esta de morte, perda e abandono do fogar, do exilio do que falo.

"Escribindo s/t tratei de ser máis íntima"

"Xa non seremos paridoras de matrias", dicía Velenarias. Nos poemarios anteriores, tiña moita presenza a idea do nacemento, da orixe, no sentido da matrilinealidade. E asociábase tamén coa dor. Como se houbese unha contradición entre a matria entendida desde a mirada patriarcal (a que constrúe o concepto de nación), e a matria entendida máis desde esa idea de liña de mulleres, máis ligada se cadra tamén ao corpo, a animalidade... Apuntan os teus libros a algunha contradición nese sentido? Por que?

Aquí debería parar e adicarlle moito tempo e liñas a esta pregunta, é moito máis profunda e controvertida –a pregunta, a resposta tamén- do que aparenta. Na miña escrita, até agora, sempre houbo unha vacilación entre a maternidade e a esterilidade porque na miña vida tamén se deu. Non vou facer máis autobiografía aquí porque non ten sentido, pero si que deberiamos buscar o debate nalgo tan vello como aquela disxuntiva do “babies or books”, onde a muller que escribía ou que tiña un compromiso intelectual, artístico, científico ou de calquera outra orde semellaba contrariar o cometido social imposto e verse afastada da súa finalidade biolóxica de parir (somos animais, temos aí esa conduta biolóxica, pero por outra parte a diferenza dos animais temos o poder de decidir sobre ela).

"Deberiamos buscar o debate nalgo tan vello como aquela disxuntiva do “babies or books”, onde a muller que escribía semellaba contrariar o cometido social imposto"

Vese que a maternidade entraba -e segue a entrar, por motivos de idade, conciliación e demais-, nun conflito coa realización da muller. Todo iso, chocando coa voz animalizada contradise constantemente, na miña obra e na de calquera muller deste ou douto tempo. Desde o patriarcado, a maternidade é unha imposición, a maneira correcta de desenvolverse, desde o matriarcado pode considerarse mesmo unha interrupción, desde a bioloxía unha realidade e desde a miña propia voz poética e a miña experiencia unha contradición constante.

Se animalidade, bestialidade, monstrosidade, e se cadra marxinalidade, periferia (a puta, a anarquista), estaban moi presentes nos libros anteriores, tamén o estaba o medo. Como en Bestiario de silencios. O medo volve en s/t. Pero doutra maneira. O medo da infancia, se cadra. Que é o medo en s/t? Como se resolveu neste poemario aquela tensión da animalidade que estaba tan presente nos anteriores?

O medo segue a ser o mesmo, un sentimento purísimo de seu e que non hai maneira de adulterar. Sharon Olds di que ante o medo, escribe e eu tamén debo dicilo, xa que esa pulsión extrema é o que fai sempre que mire cara atrás, que me aferre ao coñecido, ao familiar e o propulse para loitar contra toda fobia, a neofobia sobre todo, o medo ao novo e descoñecido. Todo está filtrado polo medo, que é algo que nos fai tan animais, igualándonos tanto xs individuxs de calquera especie. A animalidade segue aí, por tanto, máis acalmada como besta, máis vella e calada pero presente, desta vez se cadra está ao axexo.

"A animalidade segue aí, por tanto, máis acalmada como besta, máis vella e calada pero presente, desta vez se cadra está ao axexo"

En Xoguetes póstumos estaba o "exilio este/ en que nos arrodean/ patrias baleiras". En s/t volve o exilio. "O exilio só existe con retorno. O outro chámase olvido", di. Que é o exilio en s/t?

O exilio é iso, un esquecemento e unha loita contra este esquecemento. Unha saída por unha porta que non se abre cara ao outro lado, non se permite o reingreso. A perda é a imposibilidade de retomar de maneira física calquera cousa, só a mente –memoria- permítenos parte deste contacto. O exilio é un estado mental de non retorno, é tamén a consciencia de que a orixe xa non nos lembra e que nos borrará definitivamente e a loita por non borrar nós esa memoria.

"O exilio é a consciencia de que a orixe xa non nos lembra e que nos borrará definitivamente e a loita por non borrar nós esa memoria"

Algo máis sobre este libro ou os anteriores?

Dáme a sensación, a través destas preguntas, de ter estado durante anos reescribindo o mesmo libro. Pregúntasme polos puntos en común ou polos que se perderon e as miñas respostas consisten en case non mudar a opinión.  Penso que sigo abondando nese discurso homoxéneo pero gustaríame destacar a finalidade testemuñal de s/t. Quero vencellar esta resposta a esa maternidade da que falabamos antes e tamén á memoria. Agora son nai e elas, as miñas fillas, a quen adico o libro, xa non terán xeito de contactar co obxecto da perda se non é por unhas fotos, unhas liñas e unhas lembranzas que tamén se perderán. Como en todo libro hai unha necesidade de facer perdurar algo e aquí a homenaxe ao pasado convértese en cápsula do tempo para que perviva no futuro algo que xa caducou.

Soubeches algo máis sobre o autor que te plaxiou? Ou sobre o caso en si?

Desistín de querer saber algo máis sobre el e de tomar accións legais, porque canto máis afondaba no tema máis noxo e máis carraxe me daba. Comecei tomándoo con humor porque se demostrou que a obra é miña habendo xente que foi contra del e resolvendo todo de xeito moi rápido. Logo veu o non saber que facer nin que leis poderían ampararme, sobre todo cando souben que o plaxiador é todo un profesional da copia, que ten 14 casos demostrados de plaxio no seu país, Perú, e outros tantos en España, por demostrar aínda, pero denunciados.

"Pensei na mala sorte de ter caído un texto meu nas gadoupas dunha persoa que non ten respecto polo traballo dos demais"

Pensei na mala sorte de ter caído un texto meu nas gadoupas dunha persoa que non ten respecto polo traballo dos demais e trata de poñerse ao nivel dos escritores de oficio empregando obra allea cun simple cortapega. O peor de todo é que ten libros publicados no seu país e un nutrido grupo de defensores e que ninguén vai tratar de revisar que nas súas obras todo estea en orde, que sexan da súa autoría e eu non teño ganas de remexer nestas cousas por trinta versos que me roubou e xa recuperei. De todos xeitos envieille un email ao que aínda non respostou.

Dominio Público Praza Pública

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.