Xa abonda de beizos cosidos. De regresións en liberdades e dereitos. De desidia e de indiferenza. É hora de ‘Tronzar os valos’. De erguerse contra a opresión. Como seres humanos. Como galegos. Como mulleres. Diso fala o novo disco de Sés. Doce novas cancións nas que a cantareira que ela é integra, máis que nunca, os ritmos americanos na súa persoalísima creación. Nas que, sen perder intensidade, transita máis cara á calma. Tendo, coma sempre, moi claro, o que quere dicir. O venres 27 de marzo ás 21.00 h no Teatro Afundación de Vigo comeza a xira de presentación deste álbum, que xa chegou ás tendas e pode escoitarse tamén en Deezer.

A capa do disco, unha foto túa coa boca cosida, alude claramente aos ataques á liberdade de expresión. Ten que ver coa Lei Mordaza e, en xeral, co aumento da represión?

En realidade a Lei Mordaza leva, na práctica, moito tempo vixente. A diferenza é que agora se materializa nun texto concreto. Levamos 30 anos cunha democracia ficticia. Só que agora compórtanse máis como o que son: ditadores.

‘Tronzar os valos’ é volver a sermos persoas. Por moito que digan que conceptos como “opresión” están obsoletos, explicas no disco. Hai un tema, ‘Humanamente’, que fala diso: andar pola vida humanamente. Que valos temos que tirar?

Para min, o da desidia e a indiferenza. A deshumanización que nos converte en autómatas, en zombis. Porque parece que podemos vivir vendo xente que vive tirada na rúa, como se fose parte do mobiliario urbano. Parece que nos arrincaron os sentimentos. Esa é a deshumanización á que nos levaron.

"Parece que podemos vivir vendo xente que vive tirada na rúa, como se fose parte do mobiliario urbano. Parece que nos arrincaron os sentimentos"

O disco anterior, ‘Co xenio destrozado’, gañaba contundencia respecto a ‘Admirando a condición’. Este non é menos intenso. Pero si é, se cadra, máis calmo. Malia ter igual máis rock, máis guitarra…

A intensidade segue aí, pero se cadra si son agora menos nerviosa…. Pero por iso é máis intenso aínda. E iso pode notarse en todos os temas, sobre todo nos máis latinos. Tamén se cadra é froito de que vas facéndote maior… Nesta profesión, sobre todo se es unha muller, péganche por todo os lados e iso faiche medrar máis rápido. Neste mundo hai moito raposo. Para sobrevivir tes que ser raposo e eu non son nada raposa.

Vés de publicar o vídeo de ‘Como eu canto’, que ten unha base tradicional. Da música tradicional é de onde procedes. E con ela reivindicas as mulleres que conservaron a nosa cultura. Como nos discos anteriores…

Nese vídeo escóitase unha voz, dunha gravación que fixen hai moitos anos, de miña avoa. Ela conta como era a súa vida: erguíase cedo para facer o pan e ía vendelo a máis de trinta quilómetros. Mulleres coma ela non só levantaron o noso país. É que no sistema capitalista, xa o dicía Engels, a metade da poboación mundial realiza un traballo non remunerado. E a metade da poboación mundial somos as mulleres. Mulleres traballadoras que loitaron por sacarnos adiante, a nivel non só económico senón tamén humano. Que fixeron que sigamos sendo o que somos a nivel identitario, que conservaron a nosa cultura… e que seguen a ser as grandes esquecidas. Por iso temas coma ‘Como eu canto’.

‘Opio barato’ parece unha crítica á Igrexa, pero podería abranguer todo o que nos adurmiña. ‘Dous mil anos máis’ tamén apunta á manipulación. Por que? A mentira vai a máis?

"Moitos berran revolución e despois van mercar un coche dun millón de dólares. Iso é así en todos os lados. Non é na escena galega porque non se pode"

A manipulación vai a máis, si. ‘Opio barato’ pode falar de relixión, pero tamén de cocaína, de fútbol… de todos os tipos de opio que se van sumando. Nesa letra hai unha chiscadela á ‘Canción do Pirata’ de Espronceda: ‘Con dez camelos por banda, toda estrela/ non corta o mar, pero voa o corazón’. Refírome, claro, á cocaína, que é signo da frivolidade do mundo da creación artística, que está moi corrompido. O mundo que tería que ser o da profundidade, o da sensibilidade, pois arte é expresión dos sentimentos, ao final é o máis frívolo. Está cheo de postureo. E moitos berran revolución e despois van mercar un coche dun millón de dólares. Iso é así en todos os lados. Non é na escena galega porque non se pode. Pero se houbese posibilidade de facelo, sería igual.

En ‘Co xenio destrozado’ varios temas falaban de como os golpes de vida nos fan máis fortes. En ‘Tronzar os valos’ é como se estiveses noutra etapa, con todo iso atrás, con ‘Novas ganas de soñar’, como di un dos temas. Ou como di ‘Iconoclastia’ ou se cadra ‘Sentir sen pensar’.

Pois ‘Inococlastia’ compúxeno hai moito tempo. ‘Novas ganas de soñar’ tampouco é novo. Pero se os gravei agora é porque era o momento. Eu creo que todas as persoas ao longo do día somos varios eus distintos, mais é verdade que hai un eu que predomina en cada etapa. E, claro, eu teño esta relación de amor-odio co mundo artístico… Gústame moito a arte, pero paseino mal. Foi duro, e agora estou noutra etapa. Agora a cuestión é a loita pola liberdade, e pola liberdade de expresión en particular. E para min é moi importante facelo tamén desde a alegría, desde o vitalismo. Senón faría coma Violeta Parra, collería unha escopeta e pegaríame un tiro. A min gústame divertirme, son sincera e honesta coa crítica que fago, mais o que quero é ser feliz, e gustaríame que a música axudase a que fósemos máis felices. Eu simplemente opino, digo o que penso, e non acabo de afacerme a esa dimensión pública que me dá a música… Non me ergo pola mañá e penso que son Sés. Eu son eu.

Diso la falabas en ‘Admirando a condición’ e tamén está neste disco, quizais en ‘Baixo o cemento’... Non aspiras a ser “voceira” de nada, nin falas para “protestar”, de modo gratuíto. Só dis o que pensas. Reaccionas ante o que tes diante.

"Eu sempre digo que non son cantante. Nin teño voz nin formación musical para iso. Eu son cantareira, ou cantora"

Eu sempre digo que non son cantante. Nin teño voz nin formación musical para iso. Eu son cantareira, ou cantora. E unha cantareira é unha persoa da terra, da xente. Non son voceira de nada. Ofrecéronme entrar en formacións políticas e dixen que non. Eu son unha militante cultural, non política. Se cadra unha resistente cultural. Só digo o que opino. E como a xente non está afeita a dicir o que pensa porque ten medo, hai quen me di que dou mitins. Ademais, se o que fago ten esa dimensión pública, creo que me debo ao pobo ao que pertenzo. Non seríamos artistas se o pobo non existise, se a música galega non existise.

Todo o disco está atravesado polo emocional, polo íntimo. Mais desde este, érguese o político. Que é algo que está a pasar moito na creación feita por mulleres: na poesía por exemplo. ‘Un xeito de borrarte’ fala de levantamento, rebeldía, insurrección, desobediencia, subversión... E se cadra vai alén do íntimo. É un desamor cara a quen nos manda…

Esa letra en concreto é moi irónica. Di o que di nun ton divertido. Mais é verdade que en todo o disco está moi presente a situación política: a represión, a situación económica, a opresión. Porque é o que está acontecendo. Fixen ese tema para a mesma persoa que ‘Boto en falta unha ilusión’. E falo de desamor, de como non dámos borrado a alguén da cabeza… Pero claro que detrás diso está a agudización da falta de liberdades que estamos vivindo. A situación pasou de ser aberrante a ser xa todo tan descarado e evidente… Por iso ese desprezo que hai en ‘Dous mil anos máis’. Porque despois de tanto tempo seguimos igual. E a peña non esperta. O que ocorre é que estamos gobernados por unha maioría iletrada que decide se ti ou eu temos que morrer de cancro ou podemos comer ou ir á Universidade. Porque vivimos nun Estado que o que quere é producir borregos, e ademais é moi difícil non ser un borrego, porque supón exclusión social e moito esforzo pola túa parte. Tentan vendernos que é o xusto, pero non é o xusto que esteamos gobernados por unha maioría de borregos iletrados, infectados de desidia e de inhumanidade.

No disco hai moitas cousas, tamén amor. Como en ‘Máis que quimera’, que canta aos afectos. Pode lembrar o tema que, no disco anterior, lle dedicabas a túa nai.

"Parece que falar de amor é unha frivolidade, porque ao que moitas veces se lles chama cancións de amor non son en realidade máis que parvadas"

Quen viviu un amor profundo entende ben esta canción. Parece que falar de amor é unha frivolidade, porque ao que moitas veces se lles chama cancións de amor non son en realidade máis que parvadas. Para falar de amor non temos que facer letras estúpidas como as que se escoitan por aí. Non todo o mundo tivo a sorte de vivir o amor dunha forma tan intensa, sexa por frivolidade, por inhumanidade... E non falo só de amor romántico. E, claro, o amor dunha nai é o máis auténtico. O amor é unha parte moi importante do ser humano. Só que non ten que ver con Hombres, Mujeres y Vicemierda, Gran Hermano e todas esas cousas.

‘Humanamente’ ten, como outros temas do disco, un toque americano. Hai cancións que nos levan a Cuba, a Chile, a Estados Unidos. Isto está xa nos discos anteriores, pero neste máis. Hai rock, ritmos cubanos, blues, soul, funk...

É verdade que neste disco está máis presente iso. Decateime a posteriori. Nuns temas están máis os ritmos latinos, e noutros os yankees. Pero para min o interesante é como conviven coa raíz galega. En ‘Dous mil anos máis’ hai unha pandeireta galega no medio, e queda moi ben. Se alguén o escoita e non sabe que é unha pandeireta, estrañarase pero pareceralle que soa moi ben. E iso é o que me interesa. Este é o disco no que está máis presente esa pegada americana, pero tamén no que son máis cantareira. Ademais, a música americana sempre estivo entre nós. Quen non bailou unha rancheira?

Algo máis que queiras salientar, das colaboracións por exemplo?

As coristas, que están espectaculares. Ese final apoteósico de ‘Novas ganas de soñar’. Nin unha guitarra eléctrica podería con elas. Esa potencia a min levántame. Ademais, son cantareiras. Se non fosen, se fosen coristas, non encaixarían tanto co que fago eu…