Esta semana Pablo Iglesias visitou El Hormiguero, sendo visto por 3.823.000 espectadores e espectadoras. O día anterior Pedro Sánchez fora entrevistado por Ana Blanco en TVE, acadando unha audiencia media de 2.063.000 persoas. Sete días antes, o presidente do Goberno, Mariano Rajoy, interesara a unha cantidade semellante, só lixeiramente superior (2.384.000). Unha cifra que contrastaba cos 5.214.000 espectadores que asistiran poucos días antes ao debate entre Albert Rivera e Pablo Iglesias en Salvados.
Estas cifras -e outras que debullo a seguir- permiten tirar dúas conclusións. A primeira ten que ver co interese que espertan os novos partidos e os seus candidatos ou, en contraste, co escaso tirón dos líderes das dúas forzas que ata o 2011 monopolizaban a política española. Esta capacidade de atracción complementa e non necesariamente contradí as fotos fixas ofrecidas polas distintas sondaxes. Unha maior audiencia televisiva para Iglesias ou Rivera non implica que vaian obter máis votos que Rajoy ou Sánchez, como tampouco os datos que ofrecen as procuras en Google ou as mencións en twitter poden ser transformados directamente en indicadores electorais, pero todos eles amosan tendencias e revelan fiestras de oportunidade para as candidaturas que saiban aproveitar ese interese e exposición pública.
Dito doutro xeito: unha maior audiencia televisiva non pode ser lida como un indicador electoral, pero pode ser ouro puro para as forzas políticas de cara ás eleccións do 20D, sobre todo tendo en conta a inédita fragmentación do voto, o incremento da súa volatilidade e as múltiples batallas electorais que cada forza libra á súa esquerda ou dereita e en distintos eixes políticos. Dito doutro xeito: Podemos e Ciudadanos teñen unha grande oportunidade se a saben aproveitar. E PP e PSOE poden ter un problema se o fan.
A segunda conclusión ten que ver cos formatos televisivos, e as estratexias comunicativas das formacións políticas. En Internet e nas redes sociais as ferramentas de comunicación política mudan con rapidez e chegan cada vez a máis electores. Tamén na televisión, que segue a ter unha influencia decisiva á vista das audiencias millonarias e da capacidade de replicarse viralmente a posteriori, as ferramentas mudan e impóñense novos formatos e estratexias para difundir un contido. O infotainment é quen de superar, aínda que sexa en forma de simulacro, a relación distante que a política estableceu cos cidadáns. A prensa, dixital ou escrita, segue definindo as grandes mensaxes e estratexias, pero hai millóns de votantes que non len os xornais ou que fan unha lectura máis superficial e que se informan politicamente por outras vías.
O sucedido nas últimas semanas, coas grandes diferenzas de audiencia entre as entrevistas de TVE cun formato tradicional (coa única adición da incorporación de preguntas -gravadas- de cidadáns), e os resultados moi superiores obtidos por Salvados ou El Hormiguero, non é unha excepción. Hai xa tempo que o paso de líderes políticos por estes programas lles reporta unha cota de interese superior ao dos formatos clásicos de entrevistas. Por poñer un exemplo, Pedro Sánchez tivo no seu paso por Salvados en decembro do pasado ano 2.687.000 espectadores, e interesou a 2.754.000 en El Hormiguero. De igual xeito, Pablo Iglesias chegou a máis xente grazas a El Hormiguero que na maior parte das entrevistas concedidas en formatos tradicionais.
O que tamén queda claro, analizando as aparicións duns e doutros líderes políticos polos distintos espazos televisivos, é a diferente capacidade de atracción dos catro candidatos. Atrás quedou o tempo en que Pablo Iglesias era coñecido como Mister Share polo éxito que acompañaba cada unha das súas intervencións, pero as cifras máis recentes seguen amosando -malia o descenso que as sondaxes dos últimos meses indican para Podemos- o seu tirón, superior ao de Alberto Rivera e moi superior ao de Pedro Sánchez (Rajoy segue limitando moito a súa presenza na maior parte dos formatos).
Se en El Hormiguero o líder de Podemos atraeu a 3,8 millóns, Rivera conseguiu 2,3 e 2,9 nas súas dúas aparicións, e Sánchez acadou os xa comentados 2,8. Iglesias superou tamén a Sánchez en El Intermedio, este pasado mes de setembro (2,8 millóns fronte a 2,5 millóns). E tamén o fixo en La Sexta Noche neste 2015 (1,5 e 2,1 millóns) fronte a Sánchez (1,2 millóns) e Rivera (1 millón). Datos semellantes atopamos en El Objetivo (3 millóns para Iglesias e 1,9 para Rivera) ou Viajando con Chester, onde tamén Iglesias superou a Rivera e Sánchez. Por último, resulta interesante mencionar outro formato moi distinto, dirixido ademais a un sector de audiencia máis específico que os restantes. O paso dos catro candidatos nos últimos meses polo Programa de Ana Rosa revelou tamén un maior interese polo líder de Podemos (21,7% de share ese día), que por Rajoy (20,9%), Rivera (20,3%) ou Sánchez (15,4%).
Pola súa banda, nas entrevistas televisivas concedidas polo presidente do Goberno dende 2013, só nunha ocasión (xaneiro de 2015, en Telecinco), Rajoy superou os tres millóns de espectadores (3,6 millóns). No resto, as cifras son moi baixas, mesmo inferiores á acadada hai unhas semanas en TVE (2,4 millóns): 2,8 millóns (xaneiro de 2014, A3), 1,9 millóns (xullo de 2015, T5) e 2 millóns (outubro de 2015, A3). Os 4,3 millóns acadados por Pablo Iglesias en T5 en maio e mesmo os 3,1 millóns de Sánchez en febreiro na mesma canle, ou os 3 millóns de Rivera en abril, tamén en T5, introducen un motivo de preocupación para o Partido Popular, a pesar do seu actual dominio nas enquisas.
A política xógase (tamén) nestas areas. Pode que a televisión non sexa o mellor espazo para o debate repousado, e moi probablemente o infotainment promove un achegamento simplificado (ou simplista) á actualidade. Pero antes de desprezar as vías que a cidadanía atopa para informarse e participar nos debates públicos, estaría ben que valorásemos a importancia destes espazos para esta socialización da política.
