A dobraxe nace a finais dos anos vinte, coa chegada do cine sonoro. A partir dese momento, algúns estados europeos optan por esta modalidade de tradución audiovisual co fin de minorizar as diversas linguas faladas dentro deles e nacionalizar a lingua maioritaria. Bo exemplo disto foi Francia, onde se instalou o francés como lingua hexemónica e se relegou a un segundo plano ao bretón, catalán, corso ou occitano; ou Italia, onde a dobraxe serviu para desprestixiar o friulano, o piemontés ou o sardo; por non falar do Estado español, onde se neutralizaron como linguas dos mass media, en grande medida, por medio da dobraxe, o galego, catalán, éuskaro ou asturiano. A dobraxe instálase no Estado na II República, coa estrea do filme Río Rita (1929), dobrado no que na altura se denominou “español neutro”, e non con Franco, tal e como se adoita dicir. Ao que si axuda a dobraxe na axenda do ditador é a levar a cabo un proceso de nacionalización lingüística, co obxectivo de crear un estado-nación, algo que, felizmente para nós, non acadou, malia ao desprestixio levado a cabo nas linguas e nas culturas de Galicia, Cataluña, Euskadi e Asturias.
Coa chegada da democracia dará comezo unha nova etapa que se consolidará, no caso concreto galego, co nacemento da canle pública de Televisión de Galicia (TVG), a partir de mediados dos anos oitenta. Deste xeito, a dobraxe realizada no ente público televisivo, ao longo destes trinta e tal anos, axudou ao proceso de normalización da lingua galega, xerou un cambio de actitude no espectador, deu azos ao idioma propio, implantou unhas pautas sociais axeitadas e actuou como ferramenta imprescindíbel para a transmisión xeracional da lingua. E todo isto, grazas aos milleiros de páxinas traducidas polas compañeiras e compañeiros de profesión, tradutoras e tradutores con nomes e apelidos (María Alonso, Rosa Camiña, Xerardo Couto, Raquel Da Silva, Manuel Eiroa, Andrea Martínez, Rosa Moledo e un longo etcétera) e que foron interpretadas polos actores e actrices de dobraxe, profesionais de recoñecido prestixio a nivel estatal e que, non poucas veces, o seu labor cae nos caixóns do esquecemento das elites políticas nacionais.
Por iso, cando penso en país, penso en dobraxe, e entón decátome de que nas prazas das moitas vilas do país xogan nenas e nenos reproducindo pasaxes en galego dalgunha ou dalgún dos seus ídolos televisivos.
Nas últimas eleccións galegas, a candidata dun partido político, sen representación no parlamento, respondeu deste xeito á pregunta formulada pola presentadora dun programa de televisión sobre a súa consideración de Galicia como país: “Nós dicimos país para […] cousas que non quere dicir que sexas unha nación ou un estado… Simplemente, se fala de país. Desde pequena eu escoito dicir […] judías do país, por exemplo”.
Eu, cando penso en país, penso no caldo de Rosalía, que me sabe a gloria. Penso nas patacas de Xinzo da Limia, ou nas de Coristanco. Penso nas androllas de Viana do Bolo, e non as confundo coas de Navia de Suarna. Tamén penso nos tipos de uva, e digo “tinta femia”, ou “amaral”, ou “azal tinto”, ou “caíño longo”, dependendo do lugar no que me atope. E penso na empanada de berberechos, e sei que son con cuncha, se estou en Taraghoña. E tamén por isto, cando penso en país, penso en dobraxe, pois a dobraxe é quen de facerme ver o mundo na miña lingua.
E cando penso en país, penso Con pólvora e magnolias, e nesta praza do Toural na que me atopo, arroupado por unha Compostela aberta, parafraseo ao grande mestre e, con voz rexa, reclamo a dobraxe pró meu pobo, e reclamo a dobraxe pró meu pobo!
