Daniel Rodríguez Cao ten 30 anos e é un doutor en Ciencias Políticas especializado en temáticas de acción colectiva e Máster en Socioloxía. Tamén é Diplomado en Observación Electoral Internacional, que combina co seu activismo social facendo parte do xermolo da Marea Atlántica a través do grupo de traballo de Relato e Análise e da directiva da “outra tv” Galiza Ano Cero. Posúe o 50% do café-libraría da Cidade Vella coruñesa Linda Rama onde, ademais de vender libros e atender a clientela, organiza actos culturais. A súa locuacidade e capacidade de análise permite achegármonos ás claves fundamentais do proceso municipalista en curso na súa cidade e nas réplicas deste.
Remontémonos á orixe da Marea e ao caldo de cultivo que aniña na orixe da iniciativa municipalista. Visto o tempo transcorrido desde aqueles primeiros pasos no verán de 2014, cales son os condicionantes que dan lugar a que callase este proxecto?
Pode analizarse desde dous planos: hai un plano de contexto global e outro local. O que nos di o primeiro é que a forma de goberno no estado español evolucionou moito nos últimos 40 anos. Cada dez anos toma unha forma distinta, e cada dez anos hai un xeito diferente de oporse a el. Creo que hai unha primeira forma que se manifesta nos anos 70: a do cambio de réxime que ata hoxe perdura. Daquela a forma de opoñerse era a organización política strictu sensu, tensar a rúa e poñer en evidencia as inestabilidades. Na segunda fase de “conformación nacional” e centralismo, co café para todos, a forma de combatelo era máis sectorial: crear conciencia nacional e pulsión popular alí onde había que creala, para xerar oposición. A seguinte, que cadra coa queda do Muro de Berlín, é a época da acumulación: salto do gran capitalismo español, sociedade de propietarios e reformas do mercado de traballo onde aparecen novos segmentos sociais -coma os mileuristas- e unha grande travesía no deserto da esquerda onde a única forma de contestar o sistema foi a través de loitas máis sectorializadas aínda: cultura, feminismo, ecoloxismo, etc... Hai unha época posterior, a actual: a da austeridade de dereitos sociais. Que pasa nesta fase superior? que todas as anteriores formas de oporse ao réxime están obsoletas e non producen resultados palpables. Hoxe non serve nin tensar a rúa, nin a folga xeral, nin crear conciencia nacional, nin unicamente a loita social. Esa forma de goberno ten o seu punto máis álxido coa reforma bipartidista do artigo 135 da Constitución de 1978, con todo o que significa para as clases populares. Que acontece nesta situación? Pois que se se van cercando todos os xeitos de oporse só queda a saída da vía representativa. Aínda que a min particularmente non me guste, posto que nunca participei diso, é o único que temos xa que a maioría das fórmulas de goberno se foron impoñendo a través deste camiño. É o último lugar no que tratar de percutir.
"Na Coruña, cando falamos de réxime falamos dunha oligarquía financieira, mediática e política en franca decrepitude que deseñou conxuntamente un modelo de cidade moi ben afianzado durante trinta anos representado no pacovazquismo e no PP"
Hai outra circunstancia evidente: logo de tanta derrota na esquerda, cando hai unha vitoria hai un cambio de mentalidade e de cultura política colectiva. E aquí refírome directamente a que en maio de 2011 tomáronse as rúas, e non foron os sindicatos nin os partidos políticos ou os axentes tradicionais, con todos os respectos para eles, os actores centrais: foron os movementos sociais. Cada paso animou ao seguinte, que foi “tomar o sentido común”. Os desafiuzamentos considerábanse, ata hai pouco, cuestións administrativas. Fóronse logrando cousas que repercutiron no imaxinario. Empezaba a haber poder, pero non goberno. Neste punto cómpre dar un paso máis, e ir a polos gobernos. Ese paso é a través das institucións e da rebelión municipalista encadrada nunha revolución democrática máis ampla e ambiciosa. Se baixamos ao plano local -na Coruña- existía o movemento veciñal, plataformas e un espazo crítico que unido ao anterior que comentei acaba demandando dar ese paso adiante. Na Coruña, cando falamos de réxime falamos dunha oligarquía financieira, mediática e política en franca decrepitude -e con nome e apelidos- que deseñou conxuntamente un modelo de cidade moi ben afianzado durante trinta anos, representado no pacovazquismo e no Partido Popular. Alí hai masa crítica e conflitividade social vinculada á especulación urbanística e ás distintas estafas, como as preferentes, os desafiuzamentos ou as pensións millonarios que se repartiron os responsables de Caixa Galicia. Polo tanto hai oportunidade de mudar isto se atendemos ao resultado dos procesos electorais precedentes, en combinación coa experiencia dos movementos veciñais e culturais que veñen de longo.
As forzas que están dentro da Marea, máis alá dos partidos políticos, tiveron unha actitude construtiva onde primou máis a colaboración que a competición ou foi máis complexo e competitivo o proceso?
Desde un principio houbo un convite a toda unha serie de forzas, plataformas e colectivos a sumarse ao proxecto no espazo da esquerda. Foi ben recibido. Houbo, por suposto, momentos de tensión ao enfrontarse diferentes culturas políticas. Tamén conflito, mais todo proceso deste tipo refórzase a través del. Pero en todo momento foi honesto. Hai que recoñecer que todas as forzas achegan no plano discursivo caudal político, e nunca se imaxinou que puidera ser tan doado o proceso de confluencia. Mesmo o candidato é de consenso entre todas as forzas, sen haber oposición. Isto é o paradigma da xenerosidade. En canto á conformación de listas hai xenerosidade e non houbo nin hai política de cotas, nin tampouco directrices nin intromisións para que organicamente cada quen tomara as súas decisións.
Cales son as posibilidades reais de introducirse no Concello, e as intencións unha vez nel?
"A Marea debe ser audaz e, se pode, nos cen primeiros días mudar o modelo de xestión cara aos distritos e institucións comunitarias"
A día de hoxe existen dúas posturas acerca do que significa entrar nas institucións: unha é para xestionar, e outra para facer política. A Marea Atlántica está concibida para o segundo. Isto significa que o suxeito político que non se sente representado nas institucións -a cidadanía activa no seu conxunto- teña na Marea o seu principal punto de apoio. Como se combina isto? A medida fundamental é respostar ás demandas cidadás máis perentorias, como combater a austeridade de dereitos e fiscalizar os gastos excesivos, as prebendas, etc... E só hai un xeito de facelo: descentralizando a administración. A Marea debe ser audaz aí e, se pode nos cen primeiros días, mudar o modelo de xestión cara aos distritos e institucións comunitarias. A democracia non a van facer os vinte e sete membros das listas nin só os seus votantes se non a sociedade auto-organizada que faga unha labor fiscalizadora do poder político.
Como ves o papel do BNG nos procesos de unidade popular, concretamente na Coruña?
Habería varias lecturas aquí. É unha pregunta interesante, e complexa: en primeiro lugar, respecto absoluto á decisión do BNG, que tamén a entendo. Por unha cuestión de cultura política toma esta decisión xa que vivimos nun momento enmarcado na forma de goberno da austeridade, e non tanto da re-centralización. O BNG móvese mellor nese terreo da cuestión nacional aínda sendo certo que comprende a cuestión nacional como o modo de loitar contra esa realidade. Un nacionalismo con finalidades sociais, por así dicilo. A día de hoxe esa cultura política limítao á hora de formar parte e compartir con outras estruturas que teñen unha visión atenuada -ou non a teñen ben formada nin lle dan prioridade- sobre cuestións nacionais galegas. Alén diso, o BNG ten vontade de permanencia, e demostrou coas escisións que é capaz de facelo. É unha estrutura máis ríxida que ve nas Mareas algo líquido e inestable que pode fracasar e que pode acabar desaparecendo, xerando frustración e desafección e facéndolle un fraco favor ao país. Neste senso as Mareas deben tomar nota de por que unha forza tan importante coma o BNG non se sumou. Incluso disto hai que extraer lecturas positivas.
Fálame da colaboración con outros espazos, a nivel galego e do estado, de cara ao futuro...
"Para a esquerda ás veces é tan perigosa a crise de relato como a propia crise económica"
Houbo xa encontros entre iniciativas municipalistas. É público e notorio. Para a esquerda ás veces é tan perigosa a crise de relato como a propia crise económica. Estes foros foron útiles para intentar crear un relato conxunto e para intercambiar posturas, coñecemento, etc...Pero ad futurum non se ten avanzado aínda nesa liña. Non se pode falar de que haxa prevista unha especie de conferencia municipalista galega, nin nada similar. Pero sería desexable, por suposto.
Como analizas a situación e as expectativas do que puidera acontecer noutras capitais do estado?
Evidentemente Barcelona en Comú ou os Ganemos que poidan florecer, ademais de inspiradores, poden valorarse como experiencias moi positivas. Sobre todo porque, independentemente dos resultados, foron os que puxeron a primeira pedra para recuperar á xente que estaba desafecta da participación política nun proxecto que intente crebar a orde institucional. Fíxose un traballo moi bo, e é certo que en Madrid ou Barcelona as cousas foron distintas. O método de elección da Marea Atlántica é máis similar ao de Ganemos Madrid que ao de Barcelona en Comú, que ten política de cotas. Alí partíase da referencialidade e liderado forte de Ada Colau. Ganemos Madrid ofrece un liderado colectivo, máis alá da complexidade da capital do reino, e a Marea Atlántica pode verse reflectida mellor nela. Ambas experiencias reforzarán o sistema democrático, e parten de sociedades civís moi activas e concienciadas.
Hai risco de que estes movementos e espazos intenten ser capitalizados por algún actor político concreto, por exemplo Podemos a nivel estatal, ou Esquerda Unida ou Anova en Galiza?
"Ningún xornalista, politólogo ou sociólogo no estado español debera caer na falacia de dicir que Podemos representa o descontento"
Hai algo que escoito habitualmente de Podemos: ben falacias interesadas, ou ben outras cousas sen base algunha. Ningún xornalista, politólogo ou sociólogo no estado español debera caer na falacia de dicir que Podemos representa o descontento. O descontento exprésase nas manifestacións, nas redes sociais ou enfadada en distintos foros. Podemos representa o intento de articular un réxime novo no estado español. O que arrastra é a unha inmensa cantidade de xente que quere unha mudanza real. E non a unha totalidade dela, pois outros referéncianse noutras forzas. É lóxico que aquelas outras forzas que procuran un novo modelo e institucionalidade para o estado español se recoñezan mutuamente. O que non teño claro é que iso camiñe cara unha cooptación. En Podemos, se de algo saben, é de estratexia. E caerían nun erro se aspiraran a capitalizalo todo. Serviralles de apoio a nivel demoscópico, e coido que o interpretarán así. En Euskal Herria, por exemplo, Podemos non pode aspirar a ser hexemónico porque outras forzas parten de experiencias e organización popular e institucional nunha vía alternativa.
Como ves a situación en Compostela, en referencia a Compostela Aberta?
Creo que a situación de Compostela é paradigmática a teor de que a corrupción é, en si mesma, unha forma de goberno. Se non é momento de que o medo mude de bando, cando menos é de quitárnolo de enriba. O PP en Santiago está claramente moi dividido e cheo de liortas internas. Martiño Noriega, por quen sinto unha fonda simpatía e aprecio persoal, pode ofrecer unha imaxe de honestidade radical que rache co pasado. Haberá sectores sociais que non entendan ben que logo de ser alcalde de Teo queira selo en Santiago pero vendo a excepcionalidade da situación decide sobre-expoñerse arriscándose a presentarse e teb un perfil idóneo para mostrar esa vontade gañadora. E estamos necesitados de vitorias xa.
É interesante o que pase nas municipais de cara ás autonómicas, non si?
Penso que si. Iremos vendo. Hai xente que critica a Podemos por non ser contundente a respecto da lingua, por exemplo, pero creo que o que están a transmitir abertamente coas primeiros mensaxes é algo totalmente afastado da galegofobia. Non imaxino nin a Breogán Riobóo -nin a Manuel Baltar- atacando ao idioma propio. As declaracións do Secretario Xeral de Podemos a respeito do galego o que fan é deixar ver unha proposta clara para as autonómicas: acudir en solitario e afastados do espazo hexemónico tradicional da esquerda. Será interesante ver como se pode abrir unha fenda e unha oportunidade dun cambio, tamén, na Xunta de Galicia.
