A guatemalteca Paula del Cid, da asociación feminista La Cuerda, está en Galicia xunto coa tamén activista Natalia Atz Sunuc, para explicar de primeira man o conflito que os veciños e veciñas de Barillas sofren por mor da central hidroeléctrica que constrúe a transnacional Hidralia Energia, con sede na Coruña. Este martes participaron na Casa Museo Casares Quiroga nun coloquio con Isabel Vilalba, secretaria xeral do Sindicato Labrego Galego, baixo o lema Unha mesma situación, unha mesma resistencia. Guatemala e Galiza.

As tres contextualizaron o ataque das transnacionais enerxéticas, tanto na rexión guatemalteca de Barillas como na galega Corcoesto, destacando a consciencia e coordenación da sociedade civil para opoñerse a este tipo de proxectos. En ambos os dous casos, destacaron, "transnacionais de capital estranxeiro, coa connivencia e apoio dos distintos gobernos, decidiron instalarse en zonas de grande valor ecolóxico e produtivo, ofertando a cambio desta destrución a posibilidade duns poucos postos de traballo ou, no caso de Barillas, unha ínfima cuantía económica ca que pretenden soterrar a oposición social ao proxecto".

O xoves manterán encontros cos grupos parlamentarios de AGE e BNG e ofrecerán unha palestra en Compostela sobre Estado de sitio e violencia patriarcal en Barillas. O venres, en Vigo, manterán un encontro cos movementos sociais da cidade, organizado por Amigas da Terra e a Marcha Mundial das Mulleres.

"O caso de Hidralia é un exemplo moi claro das políticas extractivas en Guatemala: non só proxectos coma este de construción de centrais hidroeléctricas, senón que tamén sufrimos a presión para sementar cultivos agrocombustibles e tamén proxecto petroleiros e de minaría a ceo aberto"

A situación que se está vivindo en Santa Cruz afecta a toda a poboación, sobre todo á comunidade indíxena, pero ao igual que noutros conflitos son as mulleres as que a sofren de maneira máis violenta?

O caso de Hidralia é un exemplo moi claro das políticas extractivas en Guatemala: non só proxectos coma este de construción de centrais hidroeléctricas, senón que tamén sufrimos a presión para sementar cultivos agrocombustibles e tamén proxecto petroleiros e de minaría a ceo aberto. Todo isto supón unha presión sobre o territorio que fai que as persoas e as colectividades afirmen o seu rexeitamento. As mulleres son parte da resistencia ás políticas extractivas dende distintos ámbitos. E sofren as consecuencias: en oposición a un proxecto mineiro realizouse unha folga pacifica á entrada da mina e a líder deste movemento sufriu un atentado, foi disparada. Máis frecuente é o uso da violencia sexual como estratexia: algunhas compañeiras foron ameazadas con ser violadas se se mantiñan na resistencia. Outras mulleres son ameazadas para que non saian das casas, e se o fan fanse correr rumores que din que andan con outros homes. En Guatemala a situación semella a dunha guerra moitas veces: hai mortos, desaparecidos e violacións. Tamén se criminaliza as persoas que participan nos movementos sociais: por opoñerse a estes proxectos son perseguidos e acusados de actos terroristas. Tamén entra en xogo a distinta concepción do Benestar que se ten en América e aquí en Europa.

"En Guatemala a situación semella a dunha guerra moitas veces: hai mortos, desaparecidos e violacións. Tamén se criminaliza as persoas que participan nos movementos sociais: por opoñerse a estes proxectos son perseguidos e acusados de actos terroristas"

En que se diferencia?

Nas comunidades indíxenas o benestar non se mide en cuestións materiais ou en cartos, senón no aire limpo, na auga limpa e na capacidade de cultivar a terra. Elas cuestionan ese modelo de desenvolvemento que nos intentan impor.

O papel da muller é moi activo nesas comunidades indíxenas?

Depende de cada comunidade. Hai mulleres que se limitan a un rol de ama de casa e hai outras que son moi activas politicamente. En Santa Cruz, cando se declarou o Estado de Sitio, a situación foi moi semellante ao dunha guerra: os homes marcharon e as mulleres quedaron soas e con medo a ser violadas polos soldados que invadiron a rexión. Despois tamén se deu o caso de 11 activistas que foron detidos ilegalmente e moitos deles permaneceron varios meses en prisión: as mulleres tiveron que organizarse para realizar as súas tarefas e tamén para ir visitalos á cadea, que quedaba na capital,  a uns 400 quilómetros.

"O Goberno xa lle deu a licencia a Hidralia. O que falta agora é a licencia de construción, que depende da municipalidade. E a municipalidade está no medio: entre as presións da empresa e a presión dos veciños"

Cal é o futuro inmediato deste conflito?

O Goberno xa lle deu a licencia a Hidralia. O que falta agora é a licencia de construción, que depende da municipalidade. E a municipalidade está no medio: entre as presións da empresa e a presión dos veciños. Has tensión, hai detencións de activistas... E esta resistencia é a que levou o Goberno a semana pasada a dicir que vai considerar decretar o Estado de Sitio en 30 municipios.

Non sei se che deu tempo a coñecer o conflito que se vive en Galicia coa mina de Corcoesto, semellante ao que se vive en Guatemala, salvando as distancias...

Puiden observar varias cousas. Como este sistema mercantilizado obriga aquí e alí a necesitar cartos para sobrevivir e xoga con esa necesidade da xente para crear o mito de que a mina é unha fonte de emprego. A nós acúsanos de que estar en contra do desenvolvemento cando nós apostamos por outro tipo de desenvolvemento. E tamén vexo que, como sucede alí, os medios de comunicación defenden os intereses das transnacionais. Estamos nun momento no que o capitalismo se amosa moi voraz. E nós o que temos que facer é este traballo de formigas e non perder a oportunidade de convencer á xente de que se pode vivir doutra maneira: que se pode vivir da terra e de que o planeta non pode soportar esta carreira.

"Creo que o feito de que en Galicia se sofra a ameaza desta mina tamén leva a que se entenda mellor a nosa situación"

Como estades vivindo o voso paso por Galicia? Notades comprensión cara á vosa situación?

Pois a verdade é que nesta viaxe por Europa para explicar o noso conflito pasamos xa por Viena, Bruxelas, Barcelona, Alacante, Madrid e Bilbao. E notamos que a reacción pode ser tímida, pero vemos que hai cada vez máis xente que quere vivir noutro sistema. Hai moito que compartir entre uns e outros. E por exemplo creo que o feito de que en Galicia se sofra a ameaza desta mina tamén leva a que se entenda mellor a nosa situación. Temos que crer que somos capaces de mudar o actual rumbo. Non falo de tomar o poder. Falo de mudar a forma de estar no mundo.