O vento ancorounos á proa da patria, para que escoitásemos a sinfónica mariña. Timbais de trebón percutindo a paisaxe, trombóns tenores entre furacáns.

Ondas nos lategazos dun contrabaixo salvaxe, bombas desde o canón das tubas. Era o temporal costeiro, unha sonata sen rumbo no allegro da tarde. E nós, vibráfonos xordos contra os disparos do son.

Nós loitabamos por comprender a lingua do océano, sobre as pedras dos seus beizos, cuspidos de salitre.

E foron estas as primeiras palabras que entendín. Desde as buguinas da música poética.

Mais as labazadas climatolóxicas empuxáronme a intuír unha mensaxe máis prosaica e inmediata. E se o mar nos quere dicir que vai subir de nivel? Quizais o noso afán contaminante estea a derreter o Ártico, non? Ten algo que ver o quecemento global en todo iso?

Non o sei. Ningún humano responde. Só a marusía; revolta, confusa, nunha alegoría xigante desta era posmoderna na que estamos a afogar. Un mare magnum que engole o rigor científico, a crítica fundamentada e a autoridade intelectual. Unha cicloxénese explosiva que o mestura todo e varre as verdades dos grandes discursos ideolóxicos, históricos, filosóficos, científicos e artísticos. O tropo no que nada importa e todo vale, idóneo para cambiar a ética pola estética e ávido no proceso de copiar e pegar sen necesidade de citar fontes nin procesar información.

Non podo contestar á cuestión do cambio climático porque esa non é a miña especialidade. Mais son quen –como toda persoa cun mínimo de criterio e formación- de escoitar as palabras dos expertos e, se atopo certezas nos seus argumentos, incluso de actuar en consecuencia. Antes de que a maruxe –cando menos metafórica- me bata na cara.

Por outra banda, para divisar algún claro no medio do temporal, cómpre discernir entre a divulgación e a investigación científica, entre a “opinión” afeccionada e as probas empíricas irrefutables. A pesar de que, evidentemente, é moi positivo que as dúas opcións convivan. Sen experimentación e achegamento dos amadores a calquera disciplina quizais non existirían especialistas nesa materia. Mais o problema aparece cando os primeiros desacreditan ou, o que é peor, anulan aos segundos. Que pasaría se nos operase do corazón un afeccionado á anatomía? Aceptaríamos a vacina de alguén que goce mesturando compostos sen coñecementos de química nin de medicina?

Parece que non.

Mais que acontece noutros campos, como o das Ciencias da Educación, as artes escénicas, a música, a lingüística, a política ou a literatura? Aquí si. Aquí semella menos grave non establecer diferenzas entre profesionais e afeccionados, o cal corrobora, máis unha vez, o caos ao que nos teñen sometidos. Moi cega ten que estar unha sociedade na que os pais, polo mero feito de procrear, entenden máis de pedagoxía que un docente con ampla formación e experiencia didáctica. Só nunha época de confusión sen medida un político se atreve a pedirlle aos Académicos da máxima institución en materia lingüística que inclúan un novo termo na normativa vixente para promocionar a festa gastronómica da súa vila. Do mesmo xeito que os creadores e actores profesionais se ven condenados a entrar en idéntico canon “popular” e exento de criterio que os amadores desas artes.

Que parece clasista esa afirmación? E non será que a marusía lle deu a volta a todo?

En efecto, penso que a alternativa máis conservadora, clasista e ilexítima é, precisamente, a desa falsa equiparación.

Despexemos o ambiente cun exemplo: collamos dous grupos de música; un formado por afeccionados e outro por profesionais. Deixémolos nos mesmos espazos “alternativos”, de experimentación e accesibles. En definitiva, hostaleiros, que toquen nos bares.

Ben, ata aí todo perfecto. Calquera pub me parece un escenario digno e axeitado, tanto para actuar como para asistir de público do evento que sexa. Gozo infinitamente nos antros –ou non tan antros- que ofrecen música, recitais ou monólogos en directo. Adoro compartir, en boa compaña, versos, risas e debates cunha copa na man, como a maior parte da especie humana. E defendo con firmeza a necesidade deses lugares híbridos, a popularización da cultura e a posibilidade de que os maiores artistas do mundo os empreguen para expoñer os seus traballos.

Non obstante, o grupo de música profesional –que antes escollemos como exemplo- debe contar, obrigatoriamente, coa oportunidade de tocar noutros espazos. Que elixa facelo ou non depende dos seus membros e calquera decisión é respectable. Mais resulta imprescindible que se poñan á súa disposición os mellores medios técnicos, salas con sublime acústica, aforo amplo e facilidades administrativas. En especial, se crean desde o país e para o país. Porque o seu traballo fornece os alicerces da nosa cultura, porque exercen como embaixadores da comunidade, dignifícannos e permiten que presenciemos un concerto á altura da súa valía. De feito, só se asistimos a espectáculos desas características –en combinación con todas as demais alternativas existentes- poderemos educarnos como público crítico e competente, capaz de xulgar baixo criterios unicamente artísticos.

Indo máis alá, a min antóllaseme sospeitoso o feito de que algúns actores profesionais teñan que xirar por bares nocturnos mentres algunhas salas de teatro permanecen pechadas. E si, con iso quero insinuar que quizais exista algún tipo de interese en impedir que os profesionais das artes escénicas poidan vivir do seu oficio natural, con total liberdade e independencia ideolóxica.

Non quero establecer conxecturas sobre as posibles relacións entre o discurso posmoderno de descontextualizar os espazos escénicos e contexto actual de crise artística e cultural. Pero tampouco comparto a xustificación de que as grandes salas de teatro ou concertos permanecen asociadas á cultura “oficial” e por iso conteñen connotacións negativas. Se cadra, compartir tal prexuízo supón alimentar a confusión e paralizar as mobilizacións que reclaman unha dignidade laboral para o oficio creativo. Quizais sexa ese o mellor modo de desmantelar a industria cultural galega.

E de reducir en I+D, e de acabar cun canon literario de calidade, e de desacreditar aos científicos que non se venden á empresa farmacéutica, e de que todos os políticos “sexan iguais” e de que a educación e sanidade públicas carezan de valor algún e de que impere a ignorancia.

E de aumentar, en conclusión, esta xordeira colectiva, entre o ruído do temporal.

Ruído, xordeira, temporal. Ruído...

Todo é ruído para quen non sabe escoitar, para quen non se detén a sentir a filharmónica dos navegantes expertos. Para quen non para...
Paramos? Paremos.

Gocemos danzando a música dos intérpretes intelectuais, sobre a harmonía dos fonemas que nos emiten. Cuestionemos a xerarquía das tesituras. Pero recoñezamos o virtuosismo de quen contribúe a afinar a realidade, invitándonos a comprender.

Porque só dese xeito poderemos entender que as etapas superficiais caducan e, así, antepoñernos aos períodos que virán. Antes de que o mar nos devore.