A pensadora Hannah Arendt acuñou o concepto da “banalidade do mal” durante o xuízo a Adolf Eichmann, oficial das SS e un dos máximos responsables do Holocausto. Contra a imaxe que proxectaban o estado de Israel e mais a comunidade internacional, Eichmann non era un monstro. Era un funcionario disciplinado que se prezaba de facer o seu traballo da maneira máis eficiente, mesmo se ese traballo consistía no exterminio programado de millóns de persoas. Quince millóns. Tanto ten. Un simple número nun caderno de contas. A triste realidade, escribiu Arendt, é que a meirande parte do mal é causado por xente que nunca se decidiu a ser boa nin mala.

Nin boa nin mala. Neutral. Indiferente.

Un criminal como Eichmann podía vivir coa conciencia tranquila precisamente porque se negaba o pensamento, a crítica, a capacidade de escolla entre o ben e o mal. Limitábase a acatar ordes. Non tiña outra opción. E se non hai opción tampouco hai responsabilidade. En último termo Eichmann negábase a si mesmo a humanidade do mesmo xeito que llela negaba ás súas vítimas: un e outras non eran máis que pezas sustituíbles dunha engranaxe que os superaba.

Arendt soubo ver que por cada Hitler hai centos de milleiros de Eichmann, grises burócratas que escollen non escoller, non pensar, non rebelarse. Eis a banalidade. O corazón mesmo da barbarie non ten rostro. Carece de coñecemento e intención. Por iso Foucault defendía que o suxeito moral se define no proceso de resistencia á autoridade e aos seus mecanismos de coerción.

O corazón mesmo da barbarie non ten rostro. Carece de coñecemento e intención

Hai moitos casos, porén, en que resulta complicado identificar a autoridade. O delirio totalitario do Terceiro Reich canalizou un certo sentimento de superioridade étnica, pero o racismo existía antes e existe despois de Auschwitz. O mesmo ocorre co machismo. Certos imperativos parten do propio ADN simbólico, e os seus mecanismos de coerción están tan enxeridos no propio funcionamento da sociedade que non nos decatamos. Ou non queremos decatarnos.

Cada vez que as feministas alzan a voz, unha morea de homes miran para outro lado ou séntense atacados

Hoxendía espertamos case cada mañá coa nova dunha muller asasinada por un home. O seu marido, o seu mozo, o seu ex. Segundo as cifras oficiais, en España a violencia machista cobrouse vinte e tantas vidas de mulleres só no que vai de ano. Case oitocentas nos últimos doce. Tanto ten. Unha vez máis estamos diante dun número baleiro. Mera estatística na folla de cálculo dun ministerio. E iso sen contar as malleiras, os insultos, as grandes e pequenas humillacións, ameazas, abusos, chantaxes máis ou menos sutís, os comentario obscenos, desprezativos ou condescendentes; todas as agresións invisibles que sofren a diario as mulleres polo feito de ser mulleres. Pero cada vez que as feministas alzan a voz, unha morea de homes miran para outro lado ou séntense atacados. Son unhas histéricas. Feminazis. Á fin e ao cabo son casos illados e non se pode sinalar a toda unha sociedade polas loucuras de catro perturbados.

Non. Non son catro perturbados.

Empecemos por aceptar a evidencia. Vivimos unha ofensiva terrorista da sociedade patriarcal contra a emancipación das mulleres. Estamos en guerra

Empecemos por aceptar a evidencia. Vivimos unha ofensiva terrorista da sociedade patriarcal contra a emancipación das mulleres. Estamos en guerra. Ocorre que a violencia machista non responde ás ordes dunha autoridade externa, senón aos imperativos dun código que levamos inserto na mirada. Nós somos guerreiros e elas princesas. Nós somos fortes, intelixentes e hábiles e elas son fráxiles e fermosas. Elas necesitan proteción e nós fidelidade. Ademais, nesta sociedade de consumo, a muller é ao mesmo tempo propiedade privada e valor engadido. Conquista e trofeo. Cando nola quitan, sentímonos estafados, humillados, diminuídos. E o noso instinto impúlsanos a recuperar o que é noso. Polas boas ou polas malas. As convencións sociais, empezando pola propias marcas de xénero, reescriben este código de cotío. O cine, a televisión e a publicidade redeseñan unha e outra vez o mito do amor romántico, heterosexual, monógamo. Un ideal binario e asimétrico.

O resultado desa estratexia represiva é que os homes somos potenciais asasinos polo feito de ser homes igual que as mulleres son potenciais vítimas polo feito de ser mulleres. É a triste realidade. Claro que podemos cerrar os ollos. Escoller non escoller, non pensar, non rebelarnos. Non mirar dentro de nós porque igual non nos gusta o que atopamos. Resulta moito máis cómodo facer como Eichmann e negarnos a nós mesmos a humanidade do mesmo xeito que llela negamos a esas mulleres, sen nome e sen rostro, deitadas baixo unha manta e sobre un charco de sangue.

Nin bos nin malos.

Nin machistas nin feministas.

Indiferentes e terriblemente banais.