Por Belén Carreño
A dimisión do eurodeputado Willy Meyer por participar nun fondo de pensións xestionado por unha sicav de Luxemburgo, avivou o debate sobre este tipo de produtos financeiros. A fina liña entre legalidade, moralidade e ética esvaece pero tamén se utilizaron algúns termos confusos que magnificaron o debate. Aquí ten varias claves para facer exame de conciencia de onde ten o seu diñeiro e se debe renunciar a presidencia da comunidade de veciños por iso.
Non o recoñezo en voz alta, pero non sei que é exactamente unha SICAV
O acrónimo SICAV fórmase coas palabras Sociedade de Investimento de Capital Variable. Por tras hai unha forma xurídica deseñada ad hoc para que se poidan xestionar patrimonios cun mínimo custo fiscal. A fórmula é a seguinte: débense reunir polo menos 100 accionistas para constituír unha destas sociedades que se rexistran na CNMV, o organismo que está encargado da súa supervisión. A pesar de ser unha sociedade, os seus beneficios tributan ao 1%, e é aí onde radica o privilexio fiscal xa que as demais sociedades fano a tipos entre o 25% e o 30%.
Só os ricos poden investir nestes produtos
Non. Aínda que pareza incrible non hai mínimo de investimento. Un accionista pode achegar un euro á sociedade aínda que, claro, recibirá réditos proporcionais a ese euro. Con todo, o capital mínimo esixido en conxunto aos 100 accionistas é de 2,4 millóns de euros para que poidan aproveitarse da singularidade da SICAV. Isto fai que de facto a xente que participa achegue moito patrimonio. Pero non ten por que ser así. Recentemente, un grupo de investidores creou a primeira sicav por redes sociais. Uníronse até 267 socios-tuiteros o que flexibilizou o capital que se pode achegar.
Son nichos de fraude
Feita a lei, feita a trampa e si, detectáronse moitos casos de fraude á hora de usar estas sociedades. A posibilidade de que calquera cun euro poida ser accionista facilitou que se constitúan SICAV con falsos accionistas. Persoas que poñen o seu nome para que se poida facer unha relación dun cento de investidores, pero que non pintan nada. É o que se deu en chamar 'mariachis'. Os inspectores de Facenda detectaron estes abusos cando a inspección lles competía a eles pero desde 2005 traspasouse á CNMV, que se mostrou moito máis tolerante con estes abusos.
É difícil chegar á conclusión de que hai máis ou menos fraude con estas sociedades que con outras. O problema é que ao ter un réxime fiscal favorecido, ou privilexiado, a vixilancia debería ser maior e non o é
Ademais, as SICAV válense dun truco para pagar aínda menos impostos. Se reparten dividendos, estes teñen que ter a retención habitual, que agora en España está no 21%. Para iso o que fan é reducir capital da sociedade e logo volver amplialo. Isto chámase operacións acordeón e permite aos accionistas recuperar parte do investimento sen pagar impostos, coma se fose outro tipo de entrega financeira. Ao final, cando só quedan plusvalías que devolver aos accionistas non queda outra que pagar, pero a cambio diferíronse os impostos no tempo.
En calquera caso, é difícil chegar á conclusión de que hai máis ou menos fraude con estas sociedades que con outras. O problema é que ao ter un réxime fiscal favorecido, ou privilexiado, a vixilancia debería ser maior e non o é. Para saber máis de porqué funcionan mal o mellor é ler aquí, aquí e aquí.
Son pequenos paraísos fiscais dentro de España?
Como explica moi ben o inspector de Facenda Francisco de la Torre, isto non é así. A SICAV é unha sociedade transparente que para operar cos beneficios fiscais pertinentes debe estar no rexistro público da CNMV coa listaxe dos seus 100 accionistas. Ademais, e aínda que non paguen case impostos polos beneficios, si tributan no Imposto do Patrimonio no caso de que este supere os 700.000 euros, cousa frecuente nun millonario. Con todo, é máis que evidente que un rico elixirá xestionar os seus fondos nunha destas sociedades para pagar menos ao fisco.
Era Willy Meyer accionista dunha destas sociedades e non o sabía?
Nas sicav luxemburguesas non se esixe un número determinado de accionistas, a cambio hai partícipes, que non teñen practicamente ningún control
Non. A sicav do escándalo de Meyer estaba en Luxemburgo, non en España, o que fai que teña unha normativa diferente. Nas sicav luxemburguesas non se esixe un número determinado de accionistas, a cambio hai partícipes. A diferenza entre un e outro é fundamental. Os accionistas son convocados a Xuntas de Goberno onde se toman decisións respecto da sociedade. Os partícipes compran participacións e non teñen practicamente ningún control sobre este instrumento. É a mesma fórmula que se se compra en España un fondo de investimento ou un plan de pensións. Esta é a razón pola que é crible que algúns eurodeputados asinasen a súa subscrición ao plan sen ler en detalle a letra pequena.
Ademais, as sicav de Luxemburgo non tributan por beneficios como a española, senón que pagan ao fisco do Ducado un 0,01% dos seus activos, o que é patrimonio. O patrimonio mínimo esixido é moito menor, apenas 1,2 millóns de euros. Iso si, ao contrario que a española son totalmente opacas. Debido á lexislación luxemburguesa, os partícipes son secretos e non hai obriga de revelalos.
O 75% dos fondos de investimento transfronteirizos que se comercializan no mundo están domiciliados en Luxemburgo. Para saber máis do tema, aquí hai un práctico manual.
Pero Luxemburgo si é un paraíso fiscal, ou sexa que se evadían impostos
Si pero non. Aínda que soe incongruente, Luxemburgo non está na lista de paraísos fiscais, aínda que a OCDE lle puxo pésimas notas polo seu comportamento. Luxemburgo ten un réxime fiscal privilexiado que o leva a competir con outros países da súa contorna á hora de atraer investimento, pero tamén o son Irlanda e en moitos aspectos Reino Unido. Con todo, asinou recentemente os tratados de intercambio de información que non operaban cando os eurodeputados tiñan o fondo.
A Luxemburgo convérteno nun paraíso fiscal os seus defraudadores no momento no que un cidadán doutro país refuxia alí o seu diñeiro e llo oculta á Facenda fronte á que ten que facer a declaración.
Non hai dúbida de que ter diñeiro en Luxemburgo é unha estratexia para pagar menos
Si a maior parte das veces, excepto para... os que residan ou reciban a nómina en Luxemburgo. E este é o caso dos eurodeputados. Aínda que o estatuto do eurodeputado e a súa remuneración foron cambiando ao longo do tempo, o certo é que a capital deste minúsculo país é tamén, xunto a Bruxelas e Estrasburgo, sede das institucións europeas, e como a todos lles saía mellor, as nóminas emítense desde alí. Se as nóminas e a xestión dos recursos financeiros se fai desde Luxemburgo en xeral, o normal é que tamén se fixese alí a xestión do fondo de pensións.
As nóminas fanse en Luxemburgo, o normal é que tamén se fixese alí a xestión do fondo
Ademais, os eurodeputados non teñen por que facer a súa declaración da renda en España. A Axencia Tributaria esixe estar máis de 183 días ao ano en España para declarar, e non está claro que teña que ser así. Se o cónxuxe ou os fillos si residen de forma permanente en España, a cousa cambia. Pero o certo é que se tería que analizar caso por caso. En calquera caso, o importante é que se fan a declaración en España, declaren ter ese fondo de pensións.
Entón, por que dimitiu Meyer?
Desde Esquerda Unida criticouse duramente o privilexio fiscal que supón unha SICAV, así como a especulación financeira de produtos de investimento, fondos, e mercados. Defender iso e ter un pode ser moralmente reprochable. Ademais, hai outras explicacións para a dimisión que veñen aquí.
Doutra banda, o uso que facían os eurodeputados do fondo non era do todo transparente e aínda que legal, había zonas de alegalidade ou polo menos inmoralidade. Explicouno este xoves o exeurodeputado Ignasi Guardans na Cadena Ser e tamén no seu día o blog (algo euroescéptico) OpenEurope.
É moral non pagar nada por ter diñeiro nun plan de pensións onde os aforros dan réditos?
Se ten esta dúbida, o mellor é cuestionarse a maior: é moral ter un plan de pensións? Porque ningún plan de pensións paga nada ao fisco ata que se rescata. É máis, en España, as achegas ao plan de pensións desgravan. Así que máis ben terían un imposto negativo. Só no momento do rescate se tributa e é ao tipo habitual da retención. A dúbida debería estenderse aos fondos de investimento, que teñen un tratamento fiscal moi similar ao das SICAV xa que apenas pagan un 1%.
É un produto reservado aos que máis teñen?
Cabe lembrar que estamos a falar de produtos de aforro, ben sexa para xestionar riqueza presente ou futura como pensión. Isto fai que estas posibilidades só estean ao alcance de quen teña posibilidade de aforrar. Isto é en principio o máis limitante. Pero tanto os fondos de investimento como os plans de pensións poden esixir desembolsos moi baixos, de entre 500 euros e 1.500 euros (por suposto tamén hai os que esixen 50.000 euros de investimento mínimo). Así que si son produtos ao alcance das chamadas clases medias. Os fondos de investimento teñen en España case seis millóns de partícipes.
Pero eu non teño unha SICAV en Luxemburgo
Vostede pode estar a investir nunha sicav en Luxemburgo e non sabelo. De feito, se ten algún produto de aforro ou investimento é realmente moi probable que isto estea a suceder. Debido á laxitude na normativa financeira e estas diferenzas entre as sicav de Luxemburgo e o resto, a maioría dos grandes fondos de investimento utilizaron a fórmula das sicav do Ducado para estruturar estes produtos. As sicav de alí convertéronse así en grandes fondos, ou fondos de fondos, colectores de investimento que logo se comercializan como produtos financeiros en moitos países.
Así as cousas, se mira a letra pequena do informe que lle chega de forma trimestral cos seus investimentos, pode atopar que o domicilio do seu fondo é unha sicav de Luxemburgo ou, case seguro, que dentro da carteira de investimentos que realiza, esoutros fondos nos que inviste de forma indirecta son SICAV do Ducado. O mesmo sucede co plan de pensións, que é un produto que se atopa contido dentro dun gran fondo de pensións que facilmente tamén estará fóra de España.
BBVA, o banco que máis plans de pensións xestiona en España, e o segundo despois de Santander en patrimonio de fondos de investimento, é bastante transparente no seu buscador de fondos, até o punto de que deixa que o criterio sexa o domicilio social. Baste sinalar que das 24 páxinas de fondos de investimento que ofrece a entidade, 21 son de fondos domiciliados en Luxemburgo. Tampouco está de máis botar unha ollada á interminable listaxe de fondos que ten rexistrado o Banco de España para a súa venda en España.
Non hai unha forma ética e responsable de investir os meus aforros?
No momento en que se deixa a xestión dos aforros a un gran banco o control escápase das mans. De feito, unha cousa "positiva" das SICAV é que invisten onde lles din os seus accionistas, con rigoroso control. Os fondos de investimento e plans de pensións invisten en cousas que se vostede é unha persoa comprometida de verdade con certos valores prefire non saber. Hai unha pequena industria de fondos sustentables, éticos e responsables, avalados con selos de ONG que lle garanten que eses investimentos non se destinarán a fins cos que non estea vostede de acordo. Pero eses fondos adoitan ter comisións máis altas (a xestión é algo máis cara) e ofrecen rendibilidades máis baixas. Unha das razóns polas que o investidor adoita ser débil.
Un depósito bancario tampouco é a solución. Ao final está vostede prestando diñeiro ao banco e en canto lle dá ese diñeiro non sabe que fará con el.
Unha boa solución é comprar débeda española ou letras do Tesouro. Pero lembre, así está a financiar ao Goberno de quenda. As persoas dunha sensibilidade alta na conciencia política e moral tamén poden atopar pegas a este sistema.
