Especulación urbanística, decisións políticas que buscan favorecer intereses privados, infraestruturas innecesarias, un sistema enerxético sostido artificialmente, elevación do prezo da electricidade, dano ao medio ambiente, manipulación informativa. O caso de Reganosa é un dos exemplos máis claros das peores prácticas políticas e económicas que sufriu España nos últimos anos e das súas consecuencias. Ao igual que sucedeu coas autoestradas radiais de Madrid, coa desalgadora de ACS en Murcia, co caso Castor ou con outras infraestruturas (como algúns proxectos hospitalarios público-privados), a planta de gas situada en Mugardos non foi outra cousa que un agasallo posto nas mans dunha empresa privada (neste caso o Grupo Tojeiro), que se enriqueceu sen tomar apenas riscos económicos e sen competencia. Un transvase de recursos públicos a mans privadas no marco da peor versión dun capitalismo engraxado con favores políticos.  

17 anos despois do inicio do proxecto de Reganosa e 9 anos despois do comezo da actividade da planta, o círculo xudicial comeza a pecharse sobre os propietarios da instalación. O Tribunal Supremo anulou a través de dúas sentenzas a autorización previa da planta (concedida en 2002) e o proxecto de construción, deixando Reganosa sen os permisos necesarios para funcionar e obrigándoa a comezar de novo todo o procedemento. Con todo, hai dez días o Consello de Ministros en funcións acordou, de forma sorprendente, eximir a planta de gas da necesaria avaliación de impacto ambiental e permitir acurtar os trámites, para evitar que a instalación funcione nunha situación de ilegalidade.

O pasado xoves o Comité Cidadán de Emerxencia celebrou en Ferrol un acto público que era, ao tempo, unha acción de denuncia e reivindicación ante a decisión do Goberno en funcións, e unha celebración das sentenzas do Tribunal Supremo, que poñen fin a anos de demandas e recursos. "O Supremo xa falou. Queiran ou non déronnos a razón", podíase ler nunha faixa. "O de hoxe é un acto importante. Non vou dicir que isto é unha refundación do Comité Cidadán, pero si que debe ser un acto de reforzamento, para dar o impulso definitivo e conseguir o peche da planta", destacou Rafael Pillado, un dos representantes da plataforma. No acto, ao que asistiron máis de 200 persoas, interviron alcaldes, colectivos sociais, veciñais, ecoloxistas e partidos políticos (dende Esquerda Unida, Anova, Podemos ou Espazo-Equo, ata PSdeG-PSOE e BNG) que de forma unánime manifestaron a súa esixencia de que a planta de gas de Reganosa cese a súa actividade e sexa desmantelada. 

"A historia de Reganosa é unha sucesión de enganos e de manipulación da información publicada nos medios"

O Comité Cidadán de Emerxencia, a través da súa avogada Patricia Gabeiras, presentou xa un recurso ante o Tribunal Supremo, ao considerar que a decisión adoptada polo Consello de Ministros queda fóra das súas competencias e é ilegal, sinalando que o Goberno en funcións estaría prevaricando. De igual xeito, En Marea solicitou a convocatoria da Deputación Permanente do Congreso para tratar unha posible invasión de competencias (do poder lexislativo e xudicial) por parte do Executivo. En principio, a solicitude será denegada, aínda que a formación xa adianta que a recorrerá. Falamos coa avogada Patricia Gabeiras.

"O acordo do Consello de Ministros dános a razón: por que se ten que eximir a unha instalación deste tipo de pasar o trámite de avaliación ambiental? Porque non a poden pasar"

Cal é a importancia das sentenzas ditadas polo Supremo?

As dúas sentenzas son contundentes, declarando a nulidade das autorizacións, debido a que esas autorizacións se concederon nun procedemento absolutamente manipulado, tramposo. Reganosa creouse enganando a Autoridade Portuaria, enganando a poboación de Mugardos, enganando o Ministerio de Industria e enganando as autoridades medioambientais. A historia de Reganosa é unha sucesión de enganos e de manipulación da información publicada nos medios e agora quere seguir manipulando os medios de comunicación e enganando a cidadanía.

Non é certo que o Supremo dixese que os defectos da planta son subsanables. O Tribunal dixo que tanto a autorización previa coma a autorización de construción son ilegais e que -como engadiu nun recurso de aclaración que interpuxemos para que non houbese dúbidas- se Reganosa quere retomar a súa actividade, ten que solicitar dende un inicio a súa autorización e debe cumprir con todos os requisitos que esixe a lei. Reganosa emprega outros argumentos que tamén son mentira: din por exemplo que o Supremo non declarou nulos os procedementos e declaracións medioambientais. Pero é que non o ten que facer, simplemente anula as autorizacións e dille á empresa que se quere seguir operando ten que comezar todo o proceso de novo. Como non poden superar ese proceso, é por iso que agora recorren a novas trampas. O acordo do Consello de Ministros dános a razón: por que se ten que eximir a unha instalación deste tipo de pasar o trámite de avaliación ambiental? Porque non a poden pasar.

"Non é legal que de maneira individualizada un goberno decida a quen se lle aplica unha norma e a quen non"

Por que considerades que a decisión do Consello de Ministros é ilegal?

O acordo é ilegal porque, primeiro, foi ditado por un Consello de Ministros en funcións, que só pode levar a cabo actividade ordinaria. Son tantas as limitacións que teñen os executivos en funcións que, por exemplo, non poden designar un novo ministro de Industria, en substitución de Soria, e é por iso que Luis de Guindos segue cumprindo esas funcións. É por iso que non pode designar un director xeral de Medio Ambiente, un cargo que actualmente está vacante. Este mesmo Consello de Ministros que non pode levar a cabo estas funcións pode asinar un acto que exima a Reganosa da avaliación de impacto ambiental no novo procedemento que ten que tramitar? Pois non.

En segundo lugar, o contido do acto tamén é ilegal, porque o que está facendo o Consello de Ministros é eximir a unha persoa concreta, de maneira subxectiva, da aplicación dunha norma. As normas aplícanse de maneira obxectiva. Non é legal que de maneira individualizada un goberno decida a quen se lle aplica unha norma e a quen non. É unha fraude de lei, porque o Goberno en funcións ampárase nun artigo da Lei de Avaliación Ambiental que di que, en determinados momentos, os gobernos poderán eximir a determinadas instalacións de pasar esa avaliación ambiental. Pero este é un artigo de emerxencia, previsto para casos excepcionais, de catástrofes naturais. Non está para que un Goberno en funcións legalice instalacións declaradas ilícitas.

"Imos pedir medidas cautelares e que se lle dea traslado deste asunto á Fiscalía. O acordo do Consello de Ministros ten indicios de prevaricación, porque o que se está facendo é tentar favorecer os intereses privados dunha empresa como Reganosa"

O Goberno en funcións tamén asegura que, en substitución do trámite de avaliación ambiental, empregou un "Informe de viabilidade ambiental da planta de regasificación de Mugardos". Que validez ten?

Ningunha. Ese informe non é máis que unha documentación que presentou Reganosa o día 23 de maio, é polo tanto unha declaración de parte, e que o Consello de Ministros supostamente analizou en só tres días. A lei esixe ademais que esa avaliación pase por todos os organismos competentes. Houbo tempo neses tres días para pedir informes a todos estes organismos? Claro que non. Presentase o que presentase Reganosa o Consello tería eximido a empresa de pasar unha avaliación ambiental. Por unha razón: porque o Goberno sabe que Reganosa nunca poderá superar esa avaliación ambiental.

Presentastes un recurso ante o Tribunal Supremo contra esta decisión. Que percorrido vai ter?

Presentamos recurso ante o Tribunal Supremo, que ten a competencia de avaliar e controlar a acción do Consello de Ministros. A encargada é a Sala Terceira, a mesma que ditou as sentenzas. Estamos en terreo coñecido. Imos pedir tamén medidas cautelares e que se lle dea traslado deste asunto á Fiscalía. Dende o noso punto de vista, o acordo do Consello de Ministros ten indicios de prevaricación, porque o que se está facendo é tentar favorecer os intereses privados dunha empresa como Reganosa, propiedade maioritariamente de mans privadas. Teñen, por suposto, todo o dereito a levar a cabo a súa actividade, pero non o poden facer de forma ilegal e valéndose dunha relación estreita coas administracións.

"Se pecha Reganosa, a solución é inmediata: reabrir os tubos e estariamos igual de abastecidos"

O Goberno en funcións xustifica esta urxencia sinalando que, sen Reganosa, se poría en risco o subministro de gas en Galicia e mesmo en Portugal e que, ademais, habería unha situación de perigo nas estradas polo tránsito de camións cargados de gas dende Bilbao ou Huelva ata Galicia? Teñen fundamento estes argumentos?

Os argumentos son falsos. En primeiro lugar, en ningún caso habería desabastecemento. Hai que lembrar que en 2007, para incorporar a Reganosa á rede, Enagás tivo que modificar o sistema de distribución de gas para evitar un colapso, porque esta planta era innecesaria. O que se fixo foi pechar os gasodutos que abastecían a Galicia. Polo tanto, se pecha Reganosa, a solución é inmediata: reabrir os tubos e estariamos igual de abastecidos. Tampouco ten sentido a referencia que fan a Portugal, pois este país autoabastécese. E, finalmente, o asunto dos camións é completamente disparatado, pois en todo caso o gas chegaría a Galicia a través de gasodutos, que para algo están aí e os estamos pagando entre todos.

"Reganosa non conta neste momento con seguros de responsabilidade civil, porque estes están ligados á legalidade da actividade da planta. Nas propias pólizas especifícase que teñen que manter vixentes as actualizacións"

Neste momento Reganosa é ilegal ou ten un prazo determinado para regularizar a súa situación?

Estas dúas sentenzas son directamente executables: que Reganosa siga aberta e que siga recibindo barcos, como sucedeu hai uns días, son actos que están fóra do ordenamento xurídico. É por iso que interpuxemos unha denuncia, porque a entrada de gaseiros na ría neste momento pode ser constitutivo dun delito de desacato. Ademais, hai que ter en conta que Reganosa non conta neste momento con seguros de responsabilidade civil en vigor, porque estes están ligados á legalidade da actividade da planta, que nestes momento non se cumpre. Nas propias pólizas especifícase que teñen que manter vixentes as autorizacións.

"O sistema de retribucións do sistema gasístico é unha trampa: non se paga en función do que vendas, senón que se pega en función do que investiches. Reganosa non produce, pero si que cobra, cobra ao redor de 60 millóns de euros ao ano"

Como é o proceso que debe pasar agora Reganosa para legalizar a súa situación?

Reganosa ten que pasar outra vez, dende cero, todos os trámites que esixe a Lei de Hidrocarburos, que esixe catro cousas: primeiro, que a instalación sexa conforme ao planeamento urbanístico e que cumpra a normativa de ordenación do territorio; segundo, debe cumprir coa normativa medioambiental, algo que non pode facer e por iso o Goberno en funcións tenta que a eluda aplicando unha excepción; terceiro, Reganosa ten que cumprir coa normativa de seguridade; e cuarto, ten que acreditar a súa viabilidade económico-financeira.

En canto á viabilidade económico-financeira, levades anos denunciando que a actividade de Reganosa se sostén artificialmente...

Reganosa é deficitaria, o único que fixo Reganosa nestes anos foi empobrecer a cidadanía e enriquecer o grupo Tojeiro. Porque a planta non ten unha actividade suficiente para cubrir os seus custes, en Galicia non hai unha necesidade suficiente de gas que xustifique a súa existencia. Non produce, pero si que cobra, cobra ao redor de 60 millóns de euros ao ano. O sistema de retribucións do sistema gasístico é unha trampa: non se paga en función do que vendas, senón que se paga en función do que investiches. Aínda hoxe estamos pagando nas facturas da electricidade os sobrecustes consecuencia da creación de plantas como Reganosa ou pola creación de ciclos combinados que producen moi por debaixo da súa capacidade.

"O planeamento urbanístico de Mugardos nunca foi modificado de maneira legal, modificouse ilegalmente co obxectivo de xustificar a presenza de Reganosa"

A empresa, e tamén o Goberno en funcións, invocan a modificación do PXOM de Mugardos de 2012 para asegurar que, agora si, a planta cumpre co ordenamento urbanístico. Non é así?

O planeamento urbanístico de Mugardos nunca foi modificado de maneira legal, modificouse ilegalmente co obxectivo de xustificar a presenza de Reganosa. Reganosa non cumpre a normativa de ordenación do territorio, porque a instalación está a cen metros das casas, porque dentro do círculo de exclusión total de ten que ter Reganosa hai colexios, hai cafeterías... Este novo plan, que está recorrido ante a xustiza, non substitúe a unha avaliación de impacto ambiental. E, por moito que un plan municipal autorizase este tipo de uso nese lugar, iso non o converte en legal, estando suxeito a outras normas, coma a Lei de Hidrocarburos. A planta nunca poderá cumprir con esta normativa. Agora din que xa a cumpre, porque se fixo un novo PXOM; isto non é máis que un intento de que converter en legal unha instalación ilegal, volvendo tramitar o procedemento, pero sen revisar o fondo. Iso fixérono moitos concellos cos seus planeamentos urbanísticos ilegais e o Tribunal Supremo sinalou que esta mecánica, que busca levar estas cuestións ata o infinito a través de recursos, non é correcta.

"Legalizar o ilegal é unha práctica moi común, que deteriorou o estado de dereito neste país, e que nos últimos anos se levou a cabo sobre todo no ámbito do urbanismo"

Existe o perigo de que, mesmo con sentenzas claras e contundentes, Reganosa poida manter a planta activa a través de recursos?

Hai un problema coa falta de contundencia dos tribunais, o Supremo non debería permitir iso. É o que lle imos pedir agora con este recurso. Legalizar o ilegal é unha práctica moi común, que deteriorou o estado de dereito neste país. De maneira sistemática, cando unha obra era declarada ilegal polo Tribunal Supremo, o concello -para evitar paralizala- volvía a iniciar un procedemento de modificación dos planeamentos para dar cabida ao que se declarara ilegal. É un deterioro do artigo 24 da C.E. do dereito á tutela xudicial efectiva, porque se se lles permite ás administracións públicas entrar neste bucle e nestas trampas, ao final o que pasa é que a xustiza non é xustiza. Levamos 16 anos de pelexa e agora imos ter que pasar non se sabe canto tempo máis, esperemos que sexa pouco. Todas esas trampas que se levaron a cabo no urbanismo buscaban legalizar obras inocuas, que non eran perigosas. O caso de Reganosa é máis grave, porque estamos falando dunha instalación perigosa.

"Que o Consello de Ministros se molle deste xeito para favorecer os intereses privados dunhas empresas, algunha vinculada ao financiamento ilegal do PP, sorprende moito"

Este mecanismo pódelles ser suficiente aos propietarios da planta? É dicir, aínda que a planta acabe por pechar, válelles con mantela aberta uns anos máis, e así recuperar con creces o seu investimento?

Claro que lles vale. A eles non lles importa en absoluto o interese xeral, nin sequera se lles pode chamar empresarios. O que eles buscan é que isto siga aberto un pouco máis, manterse dentro do sistema de retribucións grazas ao que ingresan 60 millóns de euros cada ano, seguir amortizando o custe da planta. Hai que ter en conta que esta instalación lle custou cero euros ao señor Tojeiro, pois a súa parte a achegou a través dunha concesión pola que estaba pagando uns 100 mil euros anuais e que foi valorada en 20 millóns. O señor Tojeiro non correu o máis mínimo risco empresarial, só recibiu beneficios. Cando Reganosa acabe pechando, porque non hai outra saída posible, porque ter unha planta de gas en medio dun núcleo habitado en pleno século XXI é un dislate, o señor Tojeiro levará 15 anos cobrando estas retribucións. Ese é un dos grandes problemas que temos en España: a xustiza adíase tanto que se acaba perdendo a eficacia da tutela xudicial efectiva. Normalmente esas manipulacións veñen de organismos locais, pero neste caso foi o propio Consello de Ministros. Que o Consello de Ministros se molle deste xeito para favorecer os intereses privados dunhas empresas, algunha vinculada ao financiamento ilegal do PP, sorprende moito. Que un goberno en funcións se meta nisto, é inaudito.

Dáme a impresión de que en Reganosa están contidas algunhas das peores prácticas e comportamentos que este país sufriu nas últimas dúas décadas, dende a connivencia entre o poder público e os intereses privados ata o funcionamento dun sistema enerxético que acabou producindo un gasto público moi grande, o enriquecemento dunhas poucas empresas e o fenómeno da pobreza enerxética. Estás de acordo?

Si, a verdade que neste caso se reproducen situacións que observamos noutros lugares de España, e ás veces sorprende que o escándalo de Reganosa non teña máis repercusión. En canto ao que comentas do sistema enerxético, aquí vemos claramente os efectos da connivencia dos distintos axentes que están no seu interior. Enagás é quen decide no 2007 que se pechen os gasodutos que chegan a Galicia. Aquí vese que todo funciona en base a intereses cruzados, apóianse uns aos outros. A clave é que a retribución que lles paga o Estado non está ligada á produción, senón ao investimento inicial, polo tanto todas as empresas saben que se hai sete plantas de gas van cobrar a súa retribución fixa, e se hai catorce pois tamén.

"O Consello de Ministros deunos a razón, demostrando que Reganosa non se sostén. Ademais, conseguiu reforzar o movemento, convenceunos de que este é o momento de ir a por todas, de dar a batalla definitiva"

A resolución final deste conflito, polo tanto, é política e social ademais de xudicial, non si? É o momento da batalla definitiva contra a planta?

O Consello de Ministros deunos a razón, demostrando que Reganosa non se sostén. Ademais, conseguiu reforzar o movemento, convenceunos de que este é o momento de ir a por todas, de dar a batalla definitiva. Ás veces dáme a impresión de que o Comité Cidadán chegou demasiado cedo, iniciou a súa actividade a comezos da pasada década, nun momento en que este tipo de reivindicacións non estaban de moda, na que a economía crecía, a burbulla crecía e opoñerse a ela parecía unha oposición ao progreso. O que sucedeu en Ferrolterra con esta plataforma é unha milagre: un movemento social que durante 16 anos se mantivo unido e vivo a pesar das dificultades. Fomos rigorosos e serios, e grazas a iso chegamos ata aquí. Soubemos traballar en equipo, cada un no seu ámbito: Carlos Álvarez, Humberto Fidalgo, Luz Marina Torrente, Manuel Afonso Amorín, Rafael Pillado, Manuel Rodríguez Carballeira Lalán e tantos e tantas outras. Hai que poñer en valor a estas persoas comprometidas, persoas que loitan polo interese xeral, que puxeron esta loita por diante das súas filiacións políticas ou sindicais. Agora que o Supremo nos deu a razón, os ánimos, as vontades e o consenso político deben estar do noso lado. Debemos apoiarnos entre todos para conseguir paralizar a actividade de Reganosa canto antes sexa posible.