O exdeputado do PSdeG Francisco Cerviño (Pontevedra, 1945), Tuco Cerviño, garda "unha imaxe inesquecible" do 20 de novembro de 1975. Na cafetaría do hospital da Coruña, onde traballaba como médico, viu chegar un compañeiro, "un radiólogo, Ignacio Moreno, un home de esquerdas ligado a Comisións Obreiras", amosando "un enorme sorriso". Era a constatación de que non ía haber máis partes do 'equipo médico habitual' que acompañaron a agonía do ditador. Como fillo de represaliado viviu o antifranquismo "dende pequeno" e, integrado nas filas de Esquerda Galega percorreu a Transición "con esperanza", aínda que fose "imperfecta" e facéndolle fronte, tamén aos medos que pervivían á militancia política.

Como lembra aquel 20-N? Máis ledicia ou máis medo?
Na ditadura pasábase medo en momentos concretos, polo menos na etapa da que eu son consciente. Eu nacín ao final das etapas máis duras; cando Franco se decata que Alemaña vai perder a guerra, a ditadura abranda relativamente e deixa de asasinar masivamente, faino máis selecitvamente. Eu nunca tiven esas sensación de medo, quizais porque nacín nunha familia que perdeu aguerra, se cadra tiña anticorpos. Esas semanas o que estabamos desexando era que morrese dunha vez. A partir de aí abríase unha esperanza para a que, é verdade, fora determinante previamente o asasinato de Carrero Blanco. Se o almirante Carrero non fose voado, a Transición á democracia sería moito máis dura, porque el era un home duro. Arias Navarro era un tipo máis brando, a extrema dereita chamáballe "mantequilla".

Porque nese momento, vostede xa estaba a militar na clandestinidade...

"No hospital da Coruña había unha área de coidados intensivos baleira e con Policía dentro por se tiña que ingresar Franco"

Produciuse un cambio da loita clandestina, pero con moitas precaucións: Aínda no verán de 1975 a Policía mata a Reboiras en Ferrol. Franco viñera á Coruña e o hospital estaba preparado para recibilo, cunha área de coidados intensivos baleira e con policía dentro permanentemente por se ten que ingresar. Ese verán foi moi duro na Coruña e iso si daba medo. Eu comezara a militancia contra o franquismo con 19 ou 20 anos, na universidade, e non parei nunca. Pero tiven bastante sorte, só fun detido tres veces e moi brevemente, nunca estiven na cadea aínda que a Policía tiña unha ficha miña que era moi dura, pero falsa. Estaba mal informada [ri]. Tamén é certo que a represión contra o estudantado era un grao máis baixa que contra a loita obreira.

Aínda que, vindo dunha familia republicana, represaliada, supoño que non cumpriría militar para estar "metido en política", por así dicilo.
Nunca fun adoutrinado, pero o antifranquismo penetraba polos poros da miña casa. Nós sabíamos que eramos fillos dun rojo, como se dicía daquela: Meu pai, cando ao final do parte de Radio Nacional chegaba aquilo de "gloriosos caídos por Dios y por España, viva Franco, presente", meu pai baixaba o volume e volvía prendelo cando volvía Radio Pontevedra. E meus irmáns e mais eu facíamos o mesmo sen saber moi ben por que con 9 ou 10 anos. 

A respecto dese relativo abrandamento nos anos finais da ditadura... Acomodouse parte da sociedade a esa situación?

"Os antifranquistas éramos unha minoría e a ditadura foi afrouxando, pero acabou fusilando"

O franquismo social era moi amplo por varias razóns. Franco mata a centos de miles de persoas, unha represión sistemática contra a esquerda. [Paul] Preston na súa biografía de Franco di que decide eliminar sistematicamente á esquerda e ao nacionalismo, o que el chamaba 'anti España'. Asasinan milleiros de persoas, decenas de miles de persoas, prodúcese un exilio masivo... E aquí só queda unha oposición moi reducida, controlada e perseguida e mais, como moito, xente neutral e franquista. A partir dos anos 60 a situación económica mellora e aparece unha clase media bastante ampla, certos avances sociais do réxime como os hospitais... E iso explica o mantemento da ditadura. Os antifranquistas éramos unha minoría, aínda que fose cada vez máis ampla a partir dos 60. A ditadura vai afrouxando, pero acaba fusilando.

Pensas que aínda arrastramos desa ditadura o desdén contra a política? Mesmo no Parlamento se utiliza como pexorativo... "vostede vén aquí para politizar".
A política está desprestixiada, en moitas cousas con razón, e a iso engádese a cuestión da ditadura. Pero eu creo que tamén é importante o fondo río anarquista que percorre España. O antiestatalismo, o Estado como opresor, é unha corrente moi hispánica, un río profundo contra a autoridade, contra o Estado, independentemente da ideoloxía da xente. Isto é algo caricaturesco, pero creo que a antipolítica ten máis que ver con ese fondo río anarquista que coa ditadura, aínda que a ditadura producise medo na xente a facer política. A xeración da miña nai, por exemplo, lembra que, cando estoura a guerra, o arquivo do Partido Galeguista cae enteiro nas mans da Policía e permítelle sancionar mesmo a militantes de base. Por iso as nais e pais, aínda que fosen antifranquistas, tiñan moito medo. E iso condiciona a Transición. O que máis deixou o franquismo foi medo á política.

As organizacións políticas nas que vostede estaba implicado atopábanse na periferia dos acordos da Transición. Como a analizábades?

"O terror a unha nova guerra foi determinante para chegar a acordos na Transición"

A Transición foi imperfecta, seguro, e nela unha das cousas que máis funcionou é a memoria da guerra civil; o terror a unha nova guerra foi determinante para chegar a acordos. Eu daquela participaba en Esquerda Galega, que foi unha gran oportunidade perdida por este país, igual que Unidade Galega ou o Goberno bipartito. Esquerda Galega era un partido pragmático; non era claramente independentista como puido ser o Bloque. E coa Constitución pediamos o voto en branco por como trataba a cuestión da articulación territorial do Estado, pero valorábamos moi positivamente o desenvolvemento do capítulo I, das liberdades individuais. Tiñamos unha posición de aproveitar as posibilidades que a democracia daba  para transformar o país e participar con lealdade no xogo democŕaitco.

Corenta anos despois, un partido que se presenta como novo, Ciudadanos, di que disto pouco hai máis que falar e, moito menos, que retirar placas ou bustos de Franco. Que lle parece?

"Ciudadanos manifesta que está emparentado cunha dereita incapaz de enfrontarse directamente á pantasma do franquismo"

Estou completamente en desacordo, por dúas razóns, unha de fondo e outra legal. A razón de fondo: as feridas non curan se non se evacúa o pus e aquí segue habendo pus. Mentres siga habendo cadáveres nas foxas iso non pode curar de todo, as feridas non cicatrizan. Os mortos son mortos, pero os mortos do franquismo, os asasinados polo meu bando, que os houbo, foron honrados, están nas paredes das igrexas, hai monumentos, cruces... E moitos dos outros mortos seguen enterrados nas cunetas. Iso non pode ser. E tamén hai unha razón legal, que é a Lei de Memoria Histórica do Goberno de Zapatero. E a lei está para ser cumprida. Esa é unha posición de Ciudadanos que pon de manifesto a procedencia de Ciudadanos, emparentado claramente co PP, cunha dereita incapaz de enfrontarse directamente á pantasma do franquismo. Os restos que glorifican o ditador hai que eliminalos.

Neste contexto coméntase reiteradamente que vivimos unha nova Transición. Obsérvao así? Que papel cre que debe xogar nela o PSOE?
Isto da nova transición sempre se di, xa o dicía Aznar. Pero creo que hai unha situación nova que ten a crise como espoleta e fai que a Constitución teña que ser modificada. Eu non son partidario de facer novas constitucións, paréceme un argumento moi feble iso de que esta xeración non votou esta Constitución, tampouco os estadounidenses votaron a súa, pero modificárona en moitas ocasións. Emendemos a Constitución, non a sacralicemos, pero teñamos en conta que, con todos os seus problemas, posibilitou o período de máis prosperidade, progreso e paz dende os romanos. Podemos falar dun antes e un despois da actual sitaución en Catalunya e do 15M e hai que tomar nota. O papel do PSOE? É un partido fundamental na historia de España, dende o seu nacemento a finais do XIX, para ben e para mal, con luces e sombras como todas as grandes organizacións. Eu creo que ten que xogar un papel de sensatez no ámbito territorial, aínda que non sexa doado, e de recuperación e consolidación do Estado de Benestar, que é unha creación fundamentalmente socialdemócrata.