• VÍDEO | “A maquinaria do Estado traballou para eximir os neglixentes, chegou a hora de que asuman a súa responsabilidade”
• Ocultacións de Adif e Renfe, lentitude xudicial e intereses políticos dificultan as respostas sobre Angrois cinco anos despois
• En Marea, PSdeG e BNG apoian a esixencia de respostas das vítimas de Angrois e o PP pide “non facer política da mala”
• MAPA INTERACTIVO | Así foi o accidente de Angrois

Manuel Prieto, avogado de Francisco José Garzón, o maquinista accidentado en  Angrois, analiza un caso que cinco anos despois ten imputadas a outras seis persoas ademais do seu defendido

Manuel Prieto é o avogado de Francisco José Garzón, o maquinista do tren Alvia que o 24 de xullo de 2013, hai este martes cinco anos, descarrilou na curva de Angrois, na liña de AVE Ourense-Santiago, tras recibir unha chamada do interventor do convoi e despistarse. Non había activo ningún sistema de seguridade que evitase ou paliase o seu previsible erro humano e sobre as vías quedaron 80 persoas mortas e outras 144 feridas. Prieto, avogado do Sindicato de Maquinistas, analiza unha causa que actualmente mantén imputados, ademais de ao seu defendido, aos directores de Seguridade na Circulación de Adif e Renfe, Andrés Cortabitarte (hoxe noutro cargo inferior) e Antonio Lanchares (no mesmo posto), así como a un subordinado do primeiro e tres técnicos da tamén empresa pública Ineco, dos que o xuíz sospeita que non analizaron como debían o risco existente na curva de  Angrois.

Cinco anos despois do accidente a súa instrución xudicial aínda non finalizou. É normal?

Non lle vexo un atraso escandaloso dada a magnitude do caso. Houbo cambio de xuíz e de fiscal, e hai unha administración pública encabezada polo Ministerio de Fomento, Adif e Renfe que non colaboraron en absoluto coa xustiza na achega  dilixente e rápida de documentos. Ás veces tardaban e había que pedilos varias veces, pero ás veces pedías un documento e achegaban douscentos cos que te perdías. E todo iso era para atrasar. Sería desexable que terminase antes, pero o importante é que cando finalice a instrución estea ben feita e sexa concluínte.

As vítimas lograron a creación da comisión de investigación política no Congreso que reclamaban e na que hai dúas semanas tivo que comparecer o seu defendido, pero tanto as vítimas como a maioría de grupos á marxe de PP e PSOE non cren que valese para nada nun foro de análise política. Para que serviu?

Para que el manifeste, aínda que sexa pola voz doutra persoa, o secretario da mesa, pola situación que sufría, algunhas cuestións que era importante que el as manifestase. El nunca querería ir a esa comisión, nunca. Non pola comisión senón polo que hai detrás, a cantidade de prensa que había, da que el foxe porque non se quere ver nunca reflectido. Pero entendo que ao final a súa mensaxe foi positiva.

A súa declaración, tras cinco anos afastado dos focos, centrouse en acusar de persecución contra el ao Goberno daquel momento. É unha declaración política nunha comisión política?

"Na comisión do Congreso o maquinista defendeuse dos ataques do Goberno e contou o que pasou daquela. Na comisión hai que dicir verdade; podía calar, pero non podía dicir o que non é verdade"

Máis que el, quen acusou foi [o día anterior] o señor Domínguez, presidente da plataforma de vítimas. El non acusou, el defendíase e contou a verdade do que daquela pasou. E é verdade que a ministra de Fomento [Ana Pastor] e o secretario de Estado [Rafael Catalá] levaron ao xuíz a cinta dicindo que o maquinista recoñecía a culpabilidade. Foi certo que a el adiantáronlle a alta, el non estaba en boas condicións cando lle dan a alta do hospital para levalo a un calabozo porque ía o ministro do Interior [Jorge Fernández Díaz] a dar unha rolda de prensa e parecía que tiña interese en dicir que tiña o maquinista detido. Querían sacalo do hospital esposado pola porta onde estaba toda a prensa, e menos mal que algúns compañeiros e un policía sensato que parece que despois foi castigado por ese feito o sacaron por outra porta. Tamén é verdade que el dixera ao xefe de seguridade que a curva era perigosa. A el non lle deran formación para mitigar o risco, como non se lle deu a ningún maquinista. Todo iso son feitos reais. Se iso é atacar politicamente, será, pero como desde as empresas públicas do Ministerio de Fomento din o contrario, el tiña que dicir que esas cousas eran así.

Ata que punto a intervención do maquinista foi súa ou do seu avogado?

É súa e do seu avogado, evidentemente. Está a ser investigado nun proceso penal e non pode ir a unha comisión para dicir o que pode dicir calquera persoa que non está investigada. Temos que pensar e repasar o que dicir. Entre outras cousas porque aínda que estea imputado, na comisión de investigación hai que dicir verdade. O maquinista pode calar, pero non pode dicir o que non é verdade. Traballamos conxuntamente.

Tras o accidente o maquinista recoñeceu inmediatamente que se despistou e que non freara a tempo antes da curva de Angrois. Despois sóubose que Adif e Renfe reduciran progresivamente con varias decisións a seguridade da liña e do tren e que non había activo ningún sistema que evitase ou paliase o seu erro. Beneficiouno para a opinión pública esa asunción tan rápida da súa responsabilidade pero púidolle prexudicar na causa xudicial?

"O maquinista nunca dixo 'eu son culpable', o tren ía a esa velocidade porque a infraestrutura, a sinalización e os sistemas de seguridade o permitían e no xuízo temos que determinar quen foi o responsable"

El nunca dixo “eu son culpable”. El dixo un feito claro, que ía a 190, malia que ía a menos, a 170, e que a curva había que tomala a 80. Iso é o que el dixo e iso é un feito innegable. Pero as causas polas que un tren pasa a 170 por un sitio no que debe pasar a 80, son responsabilidade ou culpabilidade de quen leva o tren? Do que non fixo unha análise de riscos? De quen omitiu totalmente as medidas de seguridade? Iso é o que temos que determinar no xuízo. O certo é que o tren ía a esa velocidade porque a infraestrutura, a sinalización e os sistemas de seguridade o permitían. 

Actualmente están imputados tamén os daquela directores de Seguridade na Circulación de Adif e Renfe, que as vítimas piden que sexan cesados dos seus postos de libre designación. Están a protexelos Adif, Renfe e Fomento? E se é así, por que?

O maquinista desde que tivo o accidente non pode exercer de maquinista. E a min paréceme ben e creo que a el tamén lle parece ben. Tiven un accidente polo que estou a ser investigado e do que podo saír absolto ou condenado. O señor Antonio Lanchares está a ser investigado pola súa función como director de Seguridade na Circulación de Renfe e segue nese posto. O superior do que depende foi cambiado ao cambiar tamén o presidente de Renfe como consecuencia do cambio de Goberno. O señor Andrés Cortabitarte [director de Seguridade na Circulación de Adif ata unhas semanas antes do accidente e imputado por decisións previas] ten postos agora que me parece que non teñen ningunha relación coa área, pero mantéñenlle o soldo. Por que é isto? Eu non teño ningunha proba, pero a min faime sospeitar.

Os delitos polos que está imputado o maquinista, homicidios por imprudencia, non implican moitos anos de cárcere. Tendo en conta posibles atenuantes como que  recoñeceu inmediatamente a súa actuación, colaborou coa xustiza e a instrución sufriu varias demoras, chegará a entrar en prisión?

"Era un accidente anunciado que lle podía pasar a calquera maquinista, nesas circunstancias non pode ir á cadea"

Entendo que non. Iso sería unha aberración. Veremos cando conclúa o que hai, pero non creo que o maquinista poida ter unha responsabilidade como para ter máis de dous anos de prisión, que é o que o faría entrar. É un accidente que lle podería pasar a calquera maquinista porque é un accidente anunciado. Íase producir. 18 meses [tempo que pasou entre a inauguración do AVE Ourense-Santiago e o sinistro] na vida do ferrocarril é pouquísimo tempo, e segundo algúns peritos tardou demasiado tempo en producirse o accidente. Nesas circunstancias non pode haber ese tipo de condena.

Ante esa situación, non sería mellor para el asumir unha condena e pasar páxina no canto de levar xa cinco anos enredado nesta instrución xudicial?

Non. O maquinista é unha persoa permanentemente ligada ao ferrocarril. Nesta instrución débense determinar todas as causas reais, todas, polas que ocorreu o accidente. Creo que é de xustiza para todas as vítimas, é necesario para todos os que viaxamos en tren, pero para os maquinistas, que están todos os días montados nun tren, é fundamental. Os profesionais non poden estar a xogar a vida, que vaian nun cadaleito ou que se lles pida cárcere. Teñen que traballar seguros. E iso significa que os elementos necesarios, as análises de riscos, os sistemas de seguridade, se instalen adecuadamente. Cremos que esta instrución xa modificou bastantes cuestións no ferrocarril e vai modificar moitas máis. E sobre todo coa intervención de Europa, grazas á intervención da plataforma de vítimas, que fixo unha labor fenomenal para isto. A partir deste accidente as vías en España teñen que ser máis seguras, que é o que todos os profesionais do ferrocarril desexan, sobre todo os que van na máquina.

Vostede é avogado do Sindicato de Maquinistas. O seu interese é defender ao maquinista de Angrois ou poñer en apuros a Renfe e Adif para arrincarlles melloras laborais para os demais?

"O meu interese exclusivo é defender ao maquinista, teño liberdade absoluta por parte do sindicato de maquinistas"

En ningún caso! O meu interese exclusivo é defender ao maquinista. As melloras laborais sábeas negociar moi ben o sindicato e demostrouno nos seus 32 anos de existencia, non necesita de ningún accidente. Iso está totalmente á marxe e pódoo dicir clarisimamente. A liberdade que eu teño de defensa do maquinista é absoluta por parte do sindicato. Só me dan facilidades, xamais me din nada, só me preguntan como vai a cousa e se necesito algo. Inxerencia nin unha. E coñécenme moi ben, porque eu fago os estatutos fundacionais do Semaf en 1986. Aquí só hai un obxectivo, a defensa de Garzón, que significa que se determinen todas as causas do accidente.

En bastantes ocasións as súas formulacións e peticións durante a instrución coincidiron coas das vítimas. Hai algún tipo de pacto entre vostedes para actuar conxuntamente contra Adif e Renfe?

Non. As vítimas e nós evidentemente temos diferenzas, e verase. Non hai que esquecer que cando o xuíz quixo pechar a instrución imputando exclusivamente ao maquinista, aínda que logo foi revogado pola Audiencia da Coruña, o avogado da plataforma de vítimas pediu a mesma condena para Garzón que o fiscal, a máxima, catro anos. Niso evidentemente discrepamos absolutamente. Agora ben, a plataforma e nós temos algo en común, queremos a verdade. Por iso evidentemente coincidimos en moitísimas formulacións. Porque o que pasou co maquinista xa está claro, e probablemente teremos diferenzas sobre como se cualifica iso. Pero coincidimos en que non se coñecían outras causas que están a saír á luz. Iso non significa que exista ningún pacto. Significa que os obxectivos son comúns e ademais creo que son necesarios.

Serviu o accidente para mellorar a seguridade ferroviaria en toda España?

Si, pero cun matiz, que os tempos non axudaron. Non sei se o ferrocarril ten o investimento en mantemento que debera ter. Pero canto á sinalización creo que o accidente supuxo que empezasen a facer análises de riscos e certificar vías e os responsables van pensar agora e no futuro o que fan.

Tras o accidente políticos e empresas pediron que non se manchase a imaxe da alta velocidade española. Está vostede contribuíndo a ensuciala ao poñer en dúbida as súas medidas de seguridade?

"A alta velocidade española é xenial, o problema é o que non había en Angrois, e por iso non se pode desprestixiar o resto, pero non imos calar o que se fixo mal, que non é culpa do AVE senón do responsable que tiña que facer iso ben"

Eu non poño en dúbida as medidas de seguridade da alta velocidade española, que son xeniais. Acabo de ir e volver de Madrid a Cádiz no día a un xuízo. Desde que existe o AVE a Barcelona eu non collo un avión. Iso é estupendo. As liñas de alta velocidade teñen o ERTMS instalado [sistema de control constante da velocidade propio do AVE que en Angrois desactivouse]. O problema non é a alta velocidade, é o que non había en Angrois. A liña Ourense-Santiago, nos seus últimos quilómetros, como consecuencia de non facerse análise de riscos, era unha liña orfa de toda medida de seguridade. Por iso non se pode desprestixiar a todas as liñas de alta velocidade españolas, que teñen unha puntualidade e seguridade estupendas. Pero non imos calar o que se fixo mal, que non é culpa da alta velocidade senón do responsable que tiña que facer iso ben.

Cre que un ministro, fose o socialista José Blanco que inaugurou a liña en 2011 ou a popular Ana Pastor que puxo en servizo nela os trens Alvia híbridos en 2012 e estaba no cargo cando ocorreu o accidente, debe saber de sistemas de seguridade ferroviaria?

"Non creo que un ministro saiba de seguridade, pero despois do accidente houbo intromisións políticas en como se facían as cousas e se informaba, iso si creo que pasou"

Non. O ministro non creo que soubese. Só tería responsabilidade se alguén lle dixo que inaugurar iso así supoñía unha omisión de medidas de seguridade, que non creo que ninguén llo dixese. Pero é que se podía inaugurar iso con plena seguridade, porque despois do accidente puxéronse tres sinais, que están en todos os sitios postas, que non custan nada. Vai negarse o ministro a que poñan iso os técnicos? Van pedir permiso para poñelas? Non. Pois póñense. Non creo que un ministro saiba diso nin sexa capaz de dicir iso non o poñades. Iso está claro. Agora, que despois do accidente houbo intromisións políticas en como se facían as cousas e se informaba, iso si creo que pasou.

O maquinista nunca apareceu por vontade propia en ningún medio de comunicación. Tivo algún contacto coas vítimas?

Coa plataforma de vítimas creo que non, pero si cunha vítima hai xa uns anos. Víronse e estiveron xuntos falando.

A petición de quen?

A petición da vítima.

Como valora o tratamento mediático que está a recibir o caso?

Como en case todos os asuntos deste país, algúns escriben cunha temeridade tremenda. Din que ía como un tolo e cren que os trens circulan á velocidade que quere o maquinista. Hai tamén outros medios que creo que por intereses políticos, por onde están, informan mal porque queren. E logo houbo algúns medios con bastante coñecemento, que seguiron o caso desde o principio, que creo que están a ser bastante obxectivos. De todo hai.

Como se atopa o seu defendido na actualidade? Como lle afectou a súa comparecencia obrigada no Congreso tras cinco anos afastado dos focos?

"Espero que Garzón supere pronto a comparecencia no Congreso e non volva ter ningún problema psíquico"

Afectoulle e creo que puido verse perfectamente. Quizais pola súa timidez, e pola súa nai con máis de 90 anos, porque el marchou a Galicia porque estaba soa e quería estar con ela. Non quere verse nas imaxes nin nos xornais. Levaba xa uns anos sen o acoso que sufriu ao principio, que estivo escondido, en casa de amigos e ía case disfrazado. Lembro que a primeira vez que estiven con el en Santiago ía case descoñecido porque non quería que o recoñecesen pola rúa. Iso tíñao case superado, esquecérase, e teme que agora volva todo iso. Confío en que non, pero esa angustia agora tena. Iamos ben ao Congreso, el estaba preparado para ler o que levaba escrito, pero cando apareceu  tantísima prensa alí, derrúbase. Lembra todo aquilo e xa non pode articular palabra. Espero que o supere pronto e que non volva ter ningún problema psíquico. Confío en que o superará.