Para: ferminx47@yahoo.com                                     Enviado: cuarta 13/11/2013  22:31
CC:
Asunto: Adeus a un personage

Carísimo, respondo á tua mensage con retardo de horas. Ja a vira no móbil mais a circunstáncia non daba para pór-me a le-la. Hoje foi dia de sepelio alternativo, sen cadáver e sen terra. Agora andamos noutros costumes funerários.
Conto-che. Morreu un home afouto, que retratei en ‘Mar do Sur’ como capitán dos exércitos de El-Rei alá por 1775.
O capitán Aneiros foi un valente, loitou con denodo contra as maldades dos genes e as estupideces dos homes. El foi a miña principal ajuda na loita por defendermos a posibilidade de facer técnica avanzada fronte á incúria opusina de Compostela e ao localismo dos “portugueses” de Vigo. Foron catorce anos de despachos veciños, conversas sen fin, e moitas gargalladas. Como sempre que alguén se converte en nada, ainda resoan na miña mente as risadas sinceras do Aneiros. E van resoar durante moito tempo.
Alá fomos a un cemitério de aldea, moitos. Enchemo-lo, ficou gente ás portas, porque o aquel home temperado e justo pasou pola vida facendo máis ben que mal. Mediodía de outono, grisallo, ventosiño, ás veces cunha raiola tímida que viraba escuros os lentes fotosensibles das miñas gafas. Mellor así, porque me fode que se me veja chorar; e eu tiña máis dereito ao choro que a muller e os fillos do morto; porque eu o recreara, eu o figera vivir en ‘Mar do Sur’:
“Alto e delgado, melena corvina amarrada cunha fita negra, chapeu e telescopio baixo o brazo, o capitán Aneiros paseaba polo adarve da batería de costa. Ás veces rañaba suavemente a barba na que asomaba algún fío branco. Pensaba e repensaba, forzado polas experiéncias da vida. Un español nunca se poderia fiar das argúcias dos ingleses, raza de piratas; nin da indoléncia dos españois, que todo fiaban a Deus...”
Do que fora o meu compañeiro de traballos e aventuras, incluídas conspiracións e cambadelas ao inimigo, só ficaba a urna envolta en veludo cárdeo que depositou o home adusto da funerária na mesa onde antes sempre se pousaran cadaleitos. En canto o cura discurseaba en castrapo e rezaba en castelán (mil veces maldita Igreja de Roma no Impaís) eu pensaba en Unamuno, nos seus personages a pedirlle cleméncia, vida, alegria, satisfacción.
Eu nada puidera contra os oncogenes do capitán vencido, fallara como demiurgo... E ja é a segunda vez. No cemitério estaba a muller doutro personage principal de ‘Mar do Sur’, o engeñeiro Zelada, construtor de barcos, amante da navegación. Abrazamo-nos como corresponde a un pai –de personage– e unha viúva, chorabamos porque tiñamos que chorar para ficarmos tranquilos.
“El muerto al hoyo y el vivo al bollo”. Disolvia-se a reunión á hora do jantar e os compañeiros propuñan o seguinte rito funerário, comer e beber á maior glória do morto. Mais desculpei-me e fun pasear so a unha praia da infáncia.
Estaba moi baixa a marea, o que facia maior a soidade. Alguén alá ao longe corria a modiño; un par de surfeiros con papavento gozaban o instante de ondas pequenas e ventiño limpo. As gaivotas desprezaban os humanos con andares lentos, palmeados, pola area húmida. Elas miraron-me de preto mais non souberon entender o que pensaba: que a esta altura da vida coñezo máis gente morta que viva...
Foi-che-me moito pau esta morte, a morte do Aneiros, dobremente compañeiro, na vida e na revida da “fantasía”, como diria don Gonzalo Torrente. Encanto as marcas dos meus zapatos se mesturaban coas dos pés das palmípedes, volvia caer sobre min o sentimento de que nada justifica ningún esforzo, pois, ao final, todo se desfai, todo se esfarela. Razoei-me que, se non ficamos nós neste mundo, poden ficar os resultados dos nosos traballiños vida adiante. Pero non me dei convencido.
Nada, ho. Hoje estou en “nada”, como se alguén tivese premido na miña mente o botón de OFF.
Canso de andar, esfameado, retomei a estrada da costa coa intención de que a paisage me lembrase momentos felices, excursións en bici... Conducín fixando-me nos lugariños mínimos de outrora, agora todos indicados para que os turistas non se perdan. Algún recanto lembrou-me algunha cara, e algunhas outras partes de corpos, todo feminino. A radio distraía-me cun aspecto interesante da crise (a puta crise que mata as imaginacións). Falaba de roubos de comestibles: os ladróns non respectan hortas nin cortellos, levan tomates maduros e porcos cebados; asaltan piscifactorias; ben preparados con neopreno, botellas e escafandro, cortan bolsas de engorde nas bateas.
A Ana non estaba na casa, ja se fora ensinar o puto inglés que non ten regras de ortografia. Apañei algo pola neveira, jantei e pugen-me a digitalizar páginas vellas de jornal e revista, para mandar-lle-las aos rapaces que manteñen o meu sitio de escritor na web. Metido non labor, procesei algunhas cousas para ti, caralladas sobre ‘Tertúlia’. Velaí unha que non ten desperdício, antes de responder-che ao que me dicías (que todo está relacionado):

BARUTANDO FINO

Marilí

Este día estiven pola Capital de España cunha amiga máis mundana ca min –pois alí vive, mora e goza– que me baixou da burra. Eu sempre pensara que os escritores eran algo especial, e por iso fíxenlles favores que algún aínda lembra; pero seica non, segundo me dixo a amiga, que engadiu “Filla, sospeita deles, e dentro deles, dos que comezan calquera libro con ‘En un lugar de La Mancha de cuyo nombre no quiero acordarme...’. Haichos que arman unha novela con esas cadernas e, mesmo así, fan barco e navegan”.
Vénlles isto a conto, queridos lectores de ANT, polos últimos acontecementos literarios da nosa cidade, con premio a cuxa entrega asistiron grandes figuras das artes, da empresa e da política, show moi ben montado por unha amiga miña.
Foi no hotel sobranceiro que domina a ría (que non é baía) pero que leva nome baiano. E, tirando polo fío da Bahia, falareilles do Brasil. Aos de Edicións Totais houbo quen lles metera nunha colectánea de narracións curtas (‘Ronsel de Letras’, 1982) un can brasileiro de moito mimo, si señor, un relato que debería ter asinado o defunto Ferreira de Castro, mais que asinaba Xoán Castro, vivo, vivísimo entre nós. O romancista portugués seguramente nunca imaxinou que alguén en Galicia se iría apoderar da súa prosa descarada e impunemente, coa impunidade que facilita a reiteración.
No cóctel previo á cea do premio no hotel coñecíase dese caso de plaxio con poucas páxinas, e sospeitábase doutro de máis vulto. No ruxerruxe dos viños e os cigarros dábase por seguro que a novela gañadora do premio das Totais ía ser a do Castro de aquén do Miño, quen se paseaba, descarado, de corro a corro, con xesto de esperanza no rostro. Mais logo que deixaba cada corro a xente preguntábase “¿Quen será o verdadeiro pai da nova criatura?” porque tal historia xa sufrira a peneira dun premio anterior, da que saíra mal debido á sospeita de plaxio. De novo plaxio, por segunda vez. De novo copia de obra escrita por alguén con vivencias imposibles para Xoán Castro. Primeiro conto e agora novela.
Sendo sincera, díxenlles aos amigos da festa baiana que non dou entendido como un escritor do talento do Castro, demostrado en obra de obrigada lectura coma ‘O mirto e os loureiros’ (Ed. Galactea, 1980), foza e succiona a mantenta nas obras alleas. E o curioso é que non o negue senón que o pregoe, segundo fai, seica, na novela pola que se apostaba esta noite, que anda a correr fotocopiada por casas e despachos. Nese romance tan esperado en forma de libro (as xerocopias son incómodas) o tal Castro (Méndez, Xoán) conta a historia de como se elabora o plaxio dunha novela brasileira para gañar un premio... esperando que os membros do xurado traguen por seren uns pailáns que nunca leron nada do Brasil.
Pois non señor, caramba. Eu non vos acepto a cousa tan doadamente, que unha é honrada malia o que poidan dicir as veciñas gordas e incultas. Que non, que plaxiar degrada a quen o fai e mais, tamén, ao corpus literario que acolle o produto do plaxio. Non se comprende que un escritor de valía estrague a súa carreira pola teima de epatar copiando, adoptando e adaptando, coa fachenda de “mellorar”...
O caso é que as cousas non foron como se imaxinaban durante o cóctel porque o xurado tiña sub iúdiche a novela do destemido plaxiador, ‘Tertúlia’. Malia o desexo do editor, que vía na obra amplas vendas, un segundo xurado deixou de outorgarlle o premio. Un segundo caldeiro de auga xeada ao escritor que se pasea engalado, arrogante, seguro de ser un intocable.
A verdade, confésovos, é que fiquei tan abraiada coma el, porque cando unha se afai a unha idea... Como estabamos a cear cando o secretario do xurado leu a acta, e vendo como a xente miraba para o Castro cun aquel de amoláchela Pepiño, púxenme a beber algo de máis, e aló pola sobremesa achegueime ao vencido, que el sempre agradeceu as miñas caricias felinas, mais, a piques de lamberlle unha orella, decateime que estaba coa muller, a Ana, toda digna (guapísima como ela vai, sen maquillaxes, disimulaba o amargor pola patada nos tirabeques que o xurado lle viña de dar ao home).
Vaites, vaites, Marilí, que as leoas caladas son celosas; así que lle me arrimei ao Ferrín, ceibo coma un paxaruco do monte, que aproveitou para me tocar por onde lle cadraba. Díxome que ao Castro lle estaba ben por copión, e por cartesiano. “Os de Ciencias nunca escribirán nada de proveito” pontificou mentres me botaba a man ás cachas e eu díxenlle que parase, que alí en público, non; pero como non son lareteira, non lle vou dicir nada á Moncha (máis que nada para non a pór en ridículo).
Afasteime do catedrático leninista e leninísimo, e fun onda o meu Omar Xarif particular, o Víctor, que eu nunca llo dixen, pero cando el queira, tenme aos seus pés, como nunha tenda do deserto (Ai, Lawrence de Arabia, que emoción). Esa noite era apropiada, polo ceo limpo coma o da Península Arábiga, polas copas que lle metera eu ao corpiño cobizoso de caricias e pola marcha que me metera o Ferrín. Pero este Freixanes, que daba mesmo para actor, púxoseme cabaleiro e chamou á Grande Mestra Karina: “Anda, Kari, terma da rapaza, que se cre Miss Mundo pero este non é o seu concurso”.
En fin, que acabei coma o Xoán Castro: quente e rexeitada (pero sen copiar). Non sei se foi pola axuda do alcol, mais discorrín que son mellores os pintores cós escritores. Os do pincel sempre se ofrecen para che facer un retrato espida e logo eles se ispen... Esta noite deiteime soa pois o taxista era un tipo gordecho e con dezaseis horas de taxi ao lombo, segundo dixo. Total, señores, que hai días en que mellor ficaba unha na casa coma a Sara Montiel: “Fumando espero al hombre que más quiero”.
Bicos da vosa Marilí.

O texto saiu na Defunta Nosa Terra o 6 de decembro de 1984 (coa jóia do “sub iúdiche” sen corrigir). Já me dirás o que che parece. Non te quero influír; ora si, observa a mala baba reconcentrada, velenosa, da Marilí sobre o plágio. Era o momento de bateren todos contra min nese punto, con todo tipo de munición...
E, ben, despois de tanta introdución, moi poucas palabras en resposta ao teu comentário sobre o ‘O Abrigo do Sol’ refeito:
Non te me enfades, pero coido que os tres –o Luís, ti e eu– debemos respectar unha lei literária insuperable, a da deriva do discurso. Por moito que un narrador prepare, estruture e guionice, no momento de ceibar as mans sobre o teclado xorden-lle visións que non pode deter, que necesita integrar no texto. Iso torce o discurso, por veces afortunadamente.
A carta de don Saturnino, o meu profe de Literatura do insti, contiña unha frase que me descompujo a primeira versión de ‘O Abrigo do Sol’. A el soubera-lle a pouco a miña paixón pola muller que aparecia na história, daquela, á fin das contas, unha putiña refinada. E iso é o que determina que a nova redacción da história do tesouro se afaste cada capítulo máis e máis de como antes fora. Tanto que nalgún momento mesmo pensei en mudar de título á novela. O de ‘Walkíria’ –simplemente– soa con forza...
Respecto ao Avelino, está-che ben. Di que lle sobraba cerebro e que reacomodou a procesadora. Meteron-lle uns expansores nas carótidas (segundo el, degolaron-no e recoseron-no) e está rehabilitado en aparéncia. Pasa consulta de urologia, non “capa” mais, e, como lle sobra tempo, agora meteu-se a perito en preitos, co que me conta cada história que lle ronca o nabo. Outra vez anda a comer o mundo este home. O Luís falou cos amigos da produtora e están a preparar un projecto de série tipo sainete, dun médico ao que lle van coas tolerias que conta o Avelino.
Ou seja, que a vida segue mália o que me fode que siga.
¿Por que non para a vida, que me canso dela?
Apertas. Dá-lle os parabéns á Peggy polo prémio Nobel da canadiana que tanto adora (e di-lle que non lin nada da tal Alice Munro nin me sinto tentado a ler-llo. Para iso ja está a Ana).

Para: ferminx47@yahoo.com                              Enviado: terza 19/11/2013  20:07
CC:
Asunto: Histórias persoais dos tertulianos

Camarada, escribo-che desde un sítio estraño de veras, deses que non encaixan nos conceptos prévios que un tiña. Estou en Vilnius, nun hotel preto das estacións de transportes públicos, todo con nomes imposibles. Andando por Finlándia un agradece a existéncia do sueco: grazas á dobre rotulación, algo vai-se entendendo. Pero isto da Lituania é coma o da Hungría (ou peor, porque aquí ás veces os letreiros tentan “ajudar” en ruso e en polaco).
Segundo viajo, vou-me facendo patriota das pátrias polas que paso. Con todo, é unha marabilla a nación dos lituanos: existe mália as presións de suecos, rusos, polacos, alemáns... Impresionou-me moito o edifício onde estiveran instaladas a Gestapo e a KGB. Cando lles chegou o respiro despois da desfeita da URSS, esta gente tivo os collóns de gravar na pedra do lugar infausto os nomes dos patriotas que nel foran torturados e asasinados. Mira ti se alguén se atrevese a facer o mesmo no centro do centro de Centrália, no edifício da que fora Dirección Geral de Seguridade en Madrid.
Outra cousa que me chamou a atención foi a bestialidade que figeron os alemáns cos judeus de Vilnius, que eran unha poboación grande: foron-nos matando de distintas maneiras, dentro e fóra do ghetto onde os meteran; para, ao final, cando ja lles chegaba o Exército Vermello, asasinaren os que ficaban.
A verdade é que na nosa fin do mundo o terror foi interno, fratricida, pois tan galegos eran os fascistas coma os paseados por eles. E non durou décadas, como nestas repúblicas grisallas. Os nosos pais fartaron-se a ver mortos, pero nós ja só asistimos ao festín de voitres do franquismo, só sufrimos comisaria, cadea, pancadas ou, como no meu caso, mili á forza para me foderen o expediente académico.
Aquí os horrores deberon ser moitos. E a miséria inenarrable. Ainda se nota por todas partes, como na Hungria e na Polónia: en calquera esquina aparecen casopas de madeira, e casas con remendos de material ruín, o recebo caído, os tijolos á vista.
A culinária lituana é-che moi primitiva. Só deben comer porco e patacas. Hoje, uns tipos dunha empresa de propiedade intelectual levaron-me a cear a un lugar extraordinário para eles, bar de petiscos españois, onde esperaban que me sentise a jeito. Ante unha tortilla española (¡manda nabo!), preguntei aos meus anfitrións que comia a gente aquí antes de que houbese patacas. O curioso é que pensaban que en Lituánia “sempre” as houbera. Digen-lles que en Galícia ainda no século XIX a base da comida eran as castañas e ficaron desconcertados, dispostos a preguntaren aos máis vellos das suas famílias.
Mando-che aí foto dun Rolls-Royce estacionado no melloriño da cidade, preto do Concello. Observa o alucinante da matrícula: ROLLS. Se cadra é dalgún mafioso ruso... Figen outra foto para mandar-che, pero quedou-me mal: é dunha placa en bronce na que o voso presidente Bush afirma, en 2002, que calquera inimigo da Lituánia é un inimigo dos EE.UU. Os ianquis sodes sempre os bos da película, está claro...
Ando mal do cerebro desde o dia do enterro do meu capitán de novela. Non me dá pasado da memória o ve-lo alí concentrado nunha urna; persegue-me que toda unha vida se envase nunha urniña e se garde nun panteón familiar; sinto que unha parte da miña vida, a que vivín con ese amigo, quedou nunha lata de aceiro inoxidable.
Desde esa escena teño dous soños recorrentes, que me fan acordar no médio da noite. Nun vejo a Terra a girar nun eixo apoiado nun plano, e de súpeto falta o plano e a Terra gira no baleiro, un baleiro sen fin. No outro, percibo que morro en canto me mirades moitos pero non vos podo falar, e digo-me “ata aquí chegamos, Joanciño”. Nos dous casos esperto con taquicárdia e custa-me o demo volver coller o sono.
A noite pasada dei en remoer sobre a loucura e os medicamentos para alivia-la. Pensei que grazas á loucura houbo poetas, gentes de sentimentos exagerados. Con seguridade, hoje a Rosalia Castro non teria sufrido de negras sombras. Daban-lle un ansiolítico e un antidepresivo e... fin dos ‘Cantares Gallegos’.
Ben, respondendo ao que me demandas. Vaiamos por partes. Primeira pregunta, ¿quen é a suposta Marilí que na noite do premio de Edicións Totais non se deitou nin co Ferrín, nin co Freixanes nin co taxista gordo e cansado? Segunda pregunta, ¿que foi dos membros da tertúlia do Barlovento?
Velas aí as respostas:
A Defunta Nosa Terra era escrita por unha tropa que non sei como cualificar, pois comigo tivo mostras de amizade en canto me ferrou unhas putadas espantosas; porque non penses que a da Marilí foi a única: maior, polo ofensivo, foi a do Imperfecto Conde, cando se pujo a defender contra min o seu adorado Inácio Mamonet (sujeito dabondo inculto como para escribir que “o transistor independizou a rádio da electricidade”).
O Pucheiriño da NT falou-me de segredo profesional, pero na sua conciéncia há-lle ficar que permitiu que uns indocumentados me atacasen en público sen a mínima base para o faceren. Jamais me dijo quen era a Marilí. Mais eu tampouco acredito no rugerruge que andou por aí.
¿Quen foi? Na festa do hotel Bahía estaban o premiado Pereirázar e o (jamais premiado en ningures) Cameselle. Para bater en min traidoramente vaia calquera deles, e o detalle de como a Marilí falou de miña muller demostra que a coñecia ben; pero que fose o Cameselle... El, que sempre largaba chumbos de parágrafos longuísimos, cheos de oracións intercaladas, dificilmente poderia ser tan ágil coma a moza festeira imitada.
Mais a gente insistia en que fora o escritor bancário pois andara por aí a dicir que a miña teima cos plágios obrigaba a negar-me o saúdo... Non o sei. Nunca lle preguntei, sempre nos tratamos con aparéncia de cordialidade e agora, pasados tantos anos, non lle podo preguntar porque, singelamente, del a penas fica un esqueleto incompleto nun nicho.
José Luís López Cameselle foi un sujeito meritório. Estudou o imprescindible para pasar o exame de entrada nun banco, e no banco foi escalando por ser metódico, maquinal. Non contaba o infeliz con que as máquinas o fosen deixar KO. A informatización do banco pujo-o fóra de jogo: ja non tiña valor o mover papeliños, facer apuntamentos en libros e fichas (levou a teima das fichas á casa. Tiña unha biblioteca fichada por asuntos e orde alfabética).
A sua muller era a sua image, igual de louriña e gordecha, con pouco peito, coma un tonel silencioso que o acompañaba aos actos e roia coma el, en todo o que servian cando habia petiscos. Coido que se embebedaba un pouco –tamén coma o home– pero nunca falaba.
Criaron os fillos, ja os tiñan estudados e daquela é cando a el lle anunciaron a prejubilación, grande ocasión para ler e escribir. Pero levou mal a cousa. Formaba parte dos piquetes de protesta á porta do banco. Eu daba-lle conversa cando o via papando frio e chúvia por culpa das suas reivindicacións.
Prejubilaron-no e morreu-lle a compañeira. Eu andaba de viage cando a enterraron. Atopei-no despois e confesou-me que non se valia so, que nunca soubera facer nada da casa. Pareceu-me que andaba mal da chencha.
Un dia tirou-se ao mar. Seica deixou todas as cousas minuciosamente dispostas para os fillos, fichadiñas. Ora, tivo mal gusto na fin eligida, porque o cadáver apareceu incompleto, comesto dos peixes...
E ja que despachei o Cameselle, sigamos cos tertulianos:
O ínclito Horacio Pereira espremeu o éxito da sua novela de intriga mais a seguinte que publicou, ‘Anagnórise 2’, resultou inmastigable e, por tanto, indigerible. O rapaz soubo-se colocar no ensino, no Pen Clube, nas viages da Junta a Buenos Aires... Ultimamente daba cursos de interpretación da obra de Cortázar no Foro Metropolitano. Dijo-me a Ana que ten moito éxito: van-lle sudacas maduras tan dispostas ao amor rápido coma a Marilí mordaz.
Non hai moito, en Bruxelas, o Queipo preguntou-me polo Pereira, contei-lle o que facia por tolear alumnos de insti e vellas de foro –fartalos de rayueladas– e alá fomos ata a estátua do Cortázar, onde naceu o tipo e lle pugeron unha estátua. Figemos unhas fotos que lle mandei ao Horácio. Despois atopei-no e falamos, sempre da Argentina, nunca de Cortázar nin do que cada un de nós escribe (digeron-me que fai un blog –¿como non?– cortazariano).
Á Júlia pasou-lle a etapa da defensa das lesbianas e casou cun de barbas que sempre fala de “Galiza” e da “Nazón”. Ela é mestra de nenos tarados e el é sindicalista liberado. Teñen unha filla que quere ser violinista, seica.
O Valcárcel deu nun sério profesor de Galego, que sofre moito porque ten que ensinar con normativa oficial. Logo de tantas melenas, ficou calvo. Escribe un blog incisivo, con normativa integracionista. Nel aplaude os meus artigos de jornal a favor do portugués como língua franca de países emergentes.
O Abeliño Souto está prejubilado e cumpre co seu destino: non falta a ningunha manifestación. Gustou-lle moito o que lle contei da revolución anarquista da Patagónia; durante un tempo deu-me a malleira co asunto e mesmo se juntou cuns da CIG terroríficos, argentinos retornados, e conseguiu cartos do sindicato para faceren un documental sobre o ferrolán Soto, chefe da revolución anarquista das terras austrais...
Non era da tertúlia, pero si personage de ‘Tertúlia’, o divino Mourín. Vou-che completar detalles da sua biografía, ainda que algo sabes polo que che contou cando vos atopastes en Atlanta.
Imos alá:
Familia vilega con mais apelido ca diñeiro, rapaz listiño que mandan ao seminário a facer o bacharelato. Despois, Filosofia e Letras en Santiago, especialidade en Francés, revolución do 68, letras de cancións para os Ceibes ou Non Amarrados, compañeira feocha coa que casa, visitas constantes ao Barros, que ten boas ligazóns coas plataformas antifranquistas.
A muller pasa-se do comunismo ao psoecialismo e vai-lle preparando a cama a el (“Vou fazer sua caminha macia perfumada de alecrim”, belísima canción do pescador, letra do Dorival Caymmi. ¿Lembra-la?). Adorado pola muller, apoiado polo Barros (que sempre estivera en contacto secreto cos restos do PSOE no exílio), o Albertiño Mourín deita-se na camiña macia dun escano. Compostela-Madrid-París, abandona o ensino e soña carreira literária, na que consegue entrar por grandes portas. É o seu momento da crónica diária no jornal, que o Luís retitulou “Arredor de min” porque era toda de Mourín e mourinismos. Só lle faltou contar-nos se sufría de “almorrás fluíntes”. Insufrible.
Daquela xorde o anjo da sua vida, a moza das galeria de arte e... ás veces os homes non calculan ben as operacións.
Simultaneamente parece polo Impaís don Manuel Zapatóns, e o Barros manda a mensage famosa a todos: que non lle pechemos as portas, que vén para ficar. Algúns, que coñeciamos o ministro de Franco de toda a puta vida, non lle figemos nin fronte nin loanza. Mais o Mourín entregou-se-lle de cheo (e os psoecialistas criticaron-no, mais de leve).
Nesa altura é cando comeza o circo do premio Nobel para o Alberto. O Gliptodonte da Alcárria e a Marina Mercante marcan o camiño de Estocolmo á parella do Escritor Galego Publicado por Galimard (‘L’accordeon au vent’) e a sua nova esposa. Agiña, a postular-se para prémio Nobel, en competición co Ferrico (teñen ben collóns os ferrinianos, propondo o autor de ‘O ventre das flatuléncias’ á Académia Sueca).
Mourín doutor honoris causa por unha universidade antipódica e descoñecida. Mourín traducido ao ruso. Mourín entrevistando o Sátrapa Maior do Caribe. Mourín nos consellos de administración onde o PPoder Delegado no Impaís coloca os seus servidores. Mourín falando con intimidade de don Gonzalo Torrente e outros grandes entre os grandes...
Nunca esquecerei o Marito (así lle chamaba o Mourín ao índio peruano disimulado) dicindo-lle ao Afonso Monteiro (apelidos normalizados) que por tras dunha grande novela sempre pode haber un miserable. Foi na facultade de Jornalismo, presentando ‘A festa do chibo’. Alí estaba o Albertiño Mourín, ja con mechas brancas nas barbas e uns quilechos de máis no bandullo. Escoitou-no coma min. E tamén escoitou o meu comentário: “O que importa é escribir con acerto. O que importa é a obra”.
Pero o Mourín pensaba que o importante era ser un “charming author”... e aí saiu-lle o segundo tiro pola culata. Porque nesa altura ja estaba a circular quen o eclipsaba, o showman máximo do Impaís, o Super-Chuquiño Riquiño das Profes, o Quedabén con Todocristo, o poeta-jornalista-contista e case-novelista.
Hoje o Mourín é unha estrela apagada. Os do PPoder meteron-lle un couce porque non o necesitaban e non sei de que carallo vive, el, que quijo vivir dos dereitos de autor.
Non hai moito atopei-no en Compostela, moi gordo, con bolsas grandes baixo os ollos, cabelo longo, foulard, pipa eterna no peto da chaqueta. Falamos de cousas confusas, algo sobre a jubilación. O home estaba contento porque chegara ao tope dela, 2.500 euros brutos ao mes, catorce pagas. Eses han ser os seus ingresos seguros. Alá lle van as glórias de grande narrador...
En fin, carísimo: espero que estas maledicencias che dean satisfacción por hoje. Outro día, máis. Volvo ao escenario selvático, que che quero mandar material narrativo. Ata logo.

Para: ferminx47@yahoo.com                              Enviado: cuarta 20/11/2013  20:07
CC:
Asunto: Envellecemento, literatos, chinesas e O Abrigo do Sol

Pois si, carallo, tes toda a razón: non che digen o principal de eu pasar por Vilnius. Foi pola conferéncia europea sobre “actively ageing”, o envellecemento activo, proceso no que nos atopamos moitos grazas a que a saúde aguanta.
Europa é un continente que envellece rapidamente, España morre, Galícia é campioa en vellez e morte. O Impaís Levitante é un morredoiro, región de referéncia para a Comisión Europea polo tamaño, pola estrutura da poboación e en termos etários, geográficos e de organización política (“a semi-autonomous country”: hai que llo explicar ao Frijolito). Por iso somos tan ben recibidos nos foros onde se trata de como acabarmos a vida sen aparéncia vegetal...
Por certo, tiven un encontro de traballo que lle produciria orgasmos múltiples ao bo do Valcárcel do Barlovento. Como todas as juntanzas na Desunión Europea, comezou en Eurenglish; pero acabou en italo-galaico-portugués. Italianos, brasileiros e galegos estabamos a imitar o inglés, mais ao pouco metemo-nos en fariña un profesor de São Paulo e eu, e cadaquén pujo-se a falar o que lle petaba. Por veces penso que os latinofalantes deberiamos dedicar-lle tempo ás nosas linguas que, sumadas, son maioria total en Europa e compiten co inglés mundo adiante: castelán, portugués e francés arrasan na África e nas Américas.
O outro tema a que te referias:
Si. Reitero o dito. Cando ti te encontraches en Atlanta co Alberto Mourín, el ja andaba amolado. Todo o mundo se lle ria na cara polo dos doutoramentos honoris causa e a postulación para o Nobel. El contou-che o que lle petou, que todos somos fabuladores, manejadores de historiñas; pero a esa altura o Chuco Eiras ja era o autor do Impaís mellor coñecido alén da Pedrafita, incluso en París (via Inácio Mamonet e o seu alter ego chairego, pai do cantante).
Iso era o que tiña ao Mourín requeimado: París nas mans dun “rapaciño”; por non falar de Londres, ou de Oxford, onde o defendia o profesor que nos confunde aos de Ciéncias polo apelido de pai do átomo (os de Letras son-che só parcialmente cultos e o apelido do tal John non significa nada para eles).
O Jesús Manuel (Chuco) Eiras Rios é-che moito showman de cristo noso señor. O nacho soubo labrar unha image de escritor popular á perfección: fillo de proletários (metalúrgico e fregadora da RENFE), cativo de barrio a limitar coa aldea, familia numerosa, escola case rural, instituto de clases baixas, traballo nun jornal para poder pagar a carreira, emigración a Madrid... e de aí a sua sorte (que oculta): o encontro nun grande medio de comunicación cunha alma gemelga que acabaria dirigindo unha editorial poderosa.
Pé posto en Madrid (que o Mourín nunca tivo, nin sendo alá deputado), páginas de jornal para facer crónicas –moi ben feitas, demagógicas– con especialidade no Impaís e momentos estelares coma o do ‘Prestige’. O seu nome soaba tanto coma o do Pérez Retrete. Eu coido que lle facia a competéncia; ainda que, claro, o Retrete Chulesco ten viages ao lombo e o Chuquiño das Profes de Bacharelato non as ten (ainda lembro cando me preguntou se todo o que eu contaba en ‘San Francisco Flash’ era vivido ou suposto, porque el non podia imaginar tanta cousa rara).
Non hai nada coma unha plataforma jornalística para que un narrador induza moita gente a ler calquera cousa que poña en formato de libro, mesmo as cousiñas do Chuco. Durante unha espera coincidente no aeroporto de Orly, o Mourín falou-me do Eiras para descualifica-lo porque ja o via vir eclipsando-o. Chamou-lle “stakhanovista do breve, incapaz dunha história longa”.
Ben, deixemos os literatos, que non dan saído da infancia. A Ana di que nos esperedes en Cape Cod para as vacacións de Semana Santa. Ja rejoubaremos.
E falando da Ana, vén-me á cabeza o da “Presunta”, como lle chama o Avelino. Permitide que eu tamén interveña no que escribides a Ana, a Peggy e ti. Paso-che argumentos para ‘A banda das chinesas’, novela pola que me han dar, polo menos, a Medalla Castelao. Ve-los aí:
Galícia pasou de ser un país hiperfértil a ter o máximo saldo vegetativo negativo de España: perdemos 25.000 persoas / ano. Ou seja, que, en 100 anos aquí non fican nin ratos. A miña avoa Carmela tivo catorce fillos e viviron-lle once. Cando morreu confundia nomes de case cincuenta netos. Os nosos pais juntaban catro ou cinco fillos e quince netos; nós, dous ou tres fillos; os nosos rapaces, un ou ningún. De feito, ningún dos das nosas quintas ten máis que “o neto”.
As nosas avoas copularon o que mandaba Deus entre fins corentenas e embarazos avanzados; as nosas mais, algo parecido mais co Ogino polo medio; as nosas mulleres, grazas á pílula e o DIU (que deus confunda segundo o Luís e a Laura) ainda gozaron algo máis de trebellar; as nosas fillas, protegidas con globos e pílulas (mesmo postcoitais), fartaron-se a refocilar desde mociñas.
¿Consecuéncia? Unha banalización do canivete. Se a iso juntas o egoísmo e o nihilismo que lles facilitamos a toda unha geración... velaí polo que non temos netos.
En idades entre as nosas e as dos nosos fillos houbo moito cristo de gente “roulant de lit en lit”. O importante era a rica foda, e que tivese fillos o goberno. Pero ás galeguiñas “liberadas” no ocaso da mocidade entraba-lles a ánsia da maternidade. Daquela viñeron dous grandes negócios: concepción asistida e adopción de nenos. Os que non daban empreñado a colega, a faceren macacas para que despois os técnicos jogasen cos seus espermatozoides e os óvulos escasos da outra. E algo que me produciu vómitos desde que o vin por primeira vez: gabinetes de avogadas a tramitar importacións de criaturas exóticas.
Unha vez fun a un deses gabinetes co conto de que queria facer-lle un agasallo a unha filla. Pugeron-me á vista un mostrário que parecia a colección de cromos de ‘Razas del Mundo’ (¿lembra-la?). Os meniños máis caros, de Rúsia; os máis baratos, de Etiopia.
Moito negócio figeron os chineses coas nenas abandonadas nos seus orfanatos. Produciu-se a carreira á procura da chinesiña; houbo matrimónios con cartos que as trouxeron aos pares. Houbo-os que lle traían unha “irmanciña” ao neno que ja tiñan.
Foi a mellor proba da vontade suicida dun pobo que se caracterizaba pola uniformidade do ADN (os galegos son burrísimos: podian vivir coma príncipes por conta das farmacéuticas, deixando experimentar medicamentos nunha poboación geneticamente uniforme. Son moitos máis cós islandeses, e de “raza” tan “pura” coma eses fillos de viquingos illados.)
O proceso de ascensión das sino-galegas é simple: nenas educadas no melloriño da burguesia, algunhas delas con estudos de mandarín, ao chegaren á universidade serán captadas polos servizos secretos do Reino Médio, que as convencerá da sua condición racial suprema (ainda que as identifiquen como procedentes dalgún pobo inferior do mandarinato comunista).
Pasarán logo a montar a sua lógia e comezarán a ocupar postos de mando. Facilitarán o asentamento de colónias chinesas e a compra de terras polos comuno-capitalistas. Con paciéncia propia do Pobo Eterno, en cen anos o fondo da bandeira galega non ha ser da cor da neve senón da cor da chorima. Un pobo en declive deixou-se colonizar porque as suas mulleres deixaron de parir...
¿O caso da Presuntiña? Unha toleria que ainda vai facilitar máis o ascenso ao poder da Banda das Chinesas, pois, logo da canallada feita a unha criatura inocente, todo ha ser camiño de rosas para as suas compatriotas.
¿Que pode haber no trasfondo dun asasinato vil, frio, coma ese?
Insensatez de quen adquire un cativo pagando moitos cartos como quen compra un can, o sentimento de que “é meu e co meu fago o que me peta”. O caso é nojento mais ainda xurdiu alguén atrevendo-se a esgazar o veo do politicamente correcto: un comentarista pujo o dedo na chaga dicindo que estamos ante outra Hildegard. Probablemente a mai putativa (á que chamaron “progenitora” na Rádio Galega) fartou-se de que a nena non figese o que a ela lle conviña, para o que a tiña programada...
Non che sei. Tanto me ten ese horror, fóra a pena pola criatura sen culpa. Mais observo que as chinesas ja están a funcionar en grupo. Hai dias queixaba-se-me unha profesora de que no recreo do seu colégio unhas adoptadas por pais burgueses incitaban os compañeiros a non trataren cos fillos do chinés da esquina, o de “todo a 3 euros”. Esas incitadoras detectaron que os fillos do tendeiro son da súa categoría física mais non social, e queren marcar distáncias. As infelices non lembran que alguén as deixou abandonadas no seu mundo en canto os compatriotas de clase inferior viven aquí cos pais de verdade...
Remato por hoje porque me estou cansando. A seguir incluo-che o que me publicou o toliño do Trigo, que gloria haja, sobre ‘O Abrigo do Sol’. A revista era comarcal, un desastre, o que queiras; pero sei que as fotocópias da miña entrevista chegaron á academia tabernária. O Cadórniga pediu-lle unha tradución do artigo de National Geographic do que falo a unha colega da Ana, e enguliu en seco. Ninguén contestou.
Pasa-o ben en Vancouver e gasta pouco.

❧

BERBIRIANA – Semanario Comarcal Independente – 28 de decembro de 1984

Xoán Castro, escritor maldito

“Fóra as vacas sagradas”

Por XESÚS TRIGO

“Ao nacionalismo inoperante deste ‘impaís’ non son alleas as turbas relacións do mundo cultural, no que pululan suxeitos dispostos a non deixaren paso a quen desobedece consignas, como durante o franquismo. Vivimos no imperio das vacas sagradas”
Así se expresaba para BERBIRIANA Xoán Castro, científico e literato, nacionalista enfundado nunha fina ironía, ollos postos na utopía en canto os seus pés pisan a realidade.
Unha novela con frontispicio doado, Tertúlia, anda a facer estragos mesmo antes de se publicar como libro. Con ela este escritor multidisciplinar pon a proba a capacidade de encaixar golpes dos aproveitados creadores dun microcosmos artificial que a eles lles produce beneficios materiais.
Dous premios literarios fallados en contra do Castro deixan co traseiro ao aire a máis dun dos apousentados da cultura do país. Agora o estouro ameaza con ser en cadea. Moitos entes cheos de autosuficiencia estéril e estólida van ver o mundo da súa propiedade asaltado pola seiva ascendente, penetrante, de quen pretende reflectir a sociedade á que pertence.
Falamos con Xoán Castro. ¿Por que a súa obra foi rexeitada polo primeiro xurado? Houbo polémica interna. Votos.
“Houbo un voto entregado por ignorancia –dinos o autor de Tertúlia–. Iso permitiu a maioría de votos que procuraba a toupa da Academia no xurado. A novela é a historia cotiá dun tipo que non está dentro dos círculos administradores da cultura oficial do impaís. Como precisa cartos e promoción, decídese a enviar un texto a un premio ben pago; e, como non ten nada substancioso que contar, porque a súa vidiña é rutineira e urbana, entra a plaxiar unha obra da subliteratura selvática do Brasil. Mais aos poucos vaise facendo coa historia allea... En canto vai escribindo a fantasía, na que mete máis de seu a cada capítulo, tamén escribe un diario, no que fai crítica ás asociacións culturais, ás editoriais, ás vacas sagradas...”
Tampouco os políticos se libran do literario escalpelo de Xoán Castro. Sen dicilo abertamente, pinta de inmoral o Colectivo Socialista que abandonou o PSG para se integrar no PSOE. Mais os disparos de calibre groso van contra os que arman xogos florais e mutuas loanzas na Cova das Letras en canto fóra dela ruxe o temporal da vida e o pobo fai Historia.
“Axiña descubrín cales membros do primeiro xurado votaran en contra e a favor da miña novela –asegura Castro–. Abondaba con ver quen fuxía da miña ollada e quen a sostiña. Un dos que a esquivaban acabou pedíndome perdón pola súa falta de coñecemento. Díxome que o Cadórniga o convencera de que, se votaban a favor de miña novela, estaban a caer na trapela de avalaren unha fraude. Pero un dos que me defenderon a obra díxome que debería enviala a outro concurso. Mantiñan nese momento e aínda mantén que Tertúlia ben merece ir engrosar o corpus literario imprescindible da nosa Cultura (estouno citando) fronte ao desastre de escrita e a falta de xeito da novela do Mourín”.
Castro non quere comentar máis sobre a novela que lle arrebatou o premio á súa, escrita por Alberto Mourín. Na acta do xurado constaba que esta novela, Un acordeón no vento, tiña “deficiencias lingüísticas” en canto Tertúlia mantén a coherencia do formato nos diferentes tipos de grafía que usa “á procura do máis universalista para o noso idioma”.
Xoán Castro cometeu un segundo fallo, fatal: “Incitáronme a mandar a novela ao premio de Edicións Totais, e tanto a vaidade como a cifra do premio impulsáronme a mandala. Correuse por aí que lle ían dar o premio á miña obra. Era algo tan cantado ás caladiñas que os xornalistas dos suplementos culturais pedíanme o orixinal para teren anacos escollidos tan logo se soubese o resultado do premio. Despois, cando correu que non llo deran a Tertúlia, a estrañeza foi o máis común entre os asistentes á cea do Hotel Baía. Eu engulín con viño o mal trago, pensando que o xurado non se quería comprometer con quen lanza torpedos á liña de flotación dun sistema cultural no que navegan uns poucos por mares difíciles. Pero ultimamente corre a versión da descualificación por plaxio”.
BERBIRIANA ofrécelle ao suposto plaxiario a posibilidade de se defender, e el achega un exemplar da revista National Geographic (do que reproducimos páxinas no encadre) e mais a súa verba fácil:
“En primeiro lugar, eu defendo o dereito ao plaxio sempre que o plaxiador triunfe superando o plaxiado. Mais, en segundo lugar, aclaremos que eu non plaxiei a ninguén. As sensacións do inmenso cárcere verde das selvas americanas son miñas porque eu as vivín (outra cousa é que catro literatos do Impaís nunca pasasen dunhas cantas viaxes a Madrid). Tampouco vou negar que, cada vez que viaxei ao Brasil, comprei novelas de garimpeiros e buscadores de tesouros, suxeitos perdidos polas florestas inmensas dese subcontinente. Ora, a novela está montada sobre a lectura do volume 155 de National Geographic, onde hai un artigo a cerca do “O abrigo do sol” e outro sobre “Diamonds”... Se unha cousa así non pode dar lugar a unha novela, daquela sobraba Jules Verne, grande viaxeiro de bibliotecas.”
¿E que vai pasar coa novela “puteada e pateada” en dous concursos?
“Edicións Totais ten a opción de publicala, por ser finalista. Pero seica a gañadora é algo de literatura de consumo –responde, seguro, o autor–. Respectando a opción de quen a escribiu non vou deixar ir a miña obra no mesmo lote. Sinxelamente, espero a mellor oferta, en calidade de edición e en cantidade de adianto”.
Apuramos cafés e cigarros nun bar da praia que dá nome á nosa revista. Xoán Castro mantense crítico, aberto. Despois de todo o acontecido seica o Mariano Cadórniga –“un pobre home que non le inglés”– se atreveu a falar con el, e mesmo a lle dar algún “aviso” de parte de Xermán Barros sobre a “inconveniencia” da súa postura en contra das vacas sagradas do país.
“Hai xente montada no poder que non se resigna a deixar paso aos que non obedecen consignas –posiciónase Castro–. Houbo mestres do nacionalismo que nos ensinaron a todos, pero agora non queren aceptar que o labor do mestre inclúe sementar inquedanzas nos discípulos e contar con que, por culpa diso, os discípulos se lle poidan revolver algún día”.
Rompen as ondas do mar, o fotógrafo toma instantáneas do Xoán Castro e da revista científica que lle deu inspiración para “o plaxio” e “a fraude”. O autor amósase relaxado mirando a praia por tras do vidro amplo que nos separa do vento e o frío. Seica expulsou o demo para se integrar plenamente no seu compromiso coa vida e –o que resulta máis importante– para seguir sendo fiel a si mesmo. Sendo libre.

❧

[COPIÓN_‘TERTÚLIA REVISITADA’ _P/ FERMÍN_ENTREGA 4]

Ben, pois a primavera metéusenos a verán, xa fomos á praia. Co bo tempo consolidado e o moreno das peles (a miña filla parece unha boneca viva) entroume polo corpo non sei o que de ganas de gozar de todo: a parola dos amigos, o cariño dos nenos, o amor da miña Ana, a comida, o viño, a Literatura mesma, escravizadora, escravizante...
Xa todo atado e ben atado (necesaria cita do Anano de El Pardo), tomada a decisión, esta mañá fixen que traballaba como nunha nube, sabendo o pouco que me quedaba –apenas horas–  de esforzarme ao servizo do Escuredo e o seu BMW; o pouco que lle ía sentir o hálito nicotínico ao simple do Sieiro. Desde a miña mesa, vendo pasar a Nucha, pensei que non vou ter saudades máis que da moza que a cotío me lembra a condición de varón (“por natureza polígamo e transhumante”, como dicía don Atilano, o boticario da aldea recrecida dos avós).
Pasoume pola cabeza unha pillería: dicirlle ao Fermín que levemos a Nuchiña connosco á nova empresa. Mais polo ben da miña alma é mellor que deixe de ver os seus ollos de cuxa mansa, o corpo de ama de cría...
Para matar o tempo falei co Fermín sobre os últimos detalles de ELECTROÓPTICA NOROESTE, o nome “neutro” que tanto nos custou parir. Arrimei moito o micro á boca, fixen moito switch-on / switch-off entre galego e inglés, e coido que o pobre do Sieiro non daba pillado o que dicía.
Tan logo chegou o Escuredo, funlle petar á porta do despacho. Sentei diante del sen esperar permiso nin suxestión e solteille que marchaba, que coñecía as dificultades da empresa e que eu son un fulano caro e exquisito, necesario tal vez noutro tipo de actividade. Estaba (e é certo, estou) contento da experiencia obtida traballando con el; agradecíalle a oportunidade que me dera e... tan amigos. Quería o finiquito. O xusto a día de hoxe e a porcentaxe da paga de Nadal. Mais nada.
O patrón, unha parte do queixo mal barbeada e a gravata retorta, non me respondeu directamente senón que deu en lamentarse polo dificilísimo que é crear empresa neste país, e as cousas que un empresario ten que facer por defender unha firma: esta mañá mesmo dixéralle a un director de banco que el, pola súa empresa, era capaz de cometer un atraco...
Eu rinme polos adentros lembrando o caso sinistro da letra falseada e as reunións do comité de empresa para tratar como saírmos da situación: o mercado, as expectativas de vendas, a falta de financiamento... Ría eu porque o Escuredo e os meus compañeiros de traballo non me importan. Hoxe xa non me importa ninguén deste tugurio de empresa; impórtome só eu e a miña pelica, que vou salvar meténdome en algo que cegaría (coas súas pías luces) a todos estes pobriños se chegasen a descubrir no que ando: algo que só pode fraguarse na cabeza dun suxeito marabillante coma o Fermín.
En canto o Escuredo se espraiaba, mesmo me viñeron ganas de despedirme cunha falcatruada coma as que faciamos cando xa se sabía que nos ían botar dun colexio maior: pediríalle ao Fermín que mandase un aviso de bomba (estando eu na oficina para evitarmos sospeitas) ou que pintase o BMW do Escuredo con aerosol: “ESCUREDO, LADRÓN, PAGA O QUE DEBES”.
Resumindo, o Escuredo non me retivo. Só me pediu que fose discreto, como el ía ser. Prometinllo e quedamos en que eu fose facendo a miña vida mentres el busca substituto: non lle convén que os obreiros se lle poñan máis bravos do que andan ao veren como salta do barco unha rata principal; e moi probablemente algún acredor seu teña un fillo que precise sentar no meu sitio.
Sen explicacións, marchei. Pasei polo banco, retirei cinco mil pesetas das duascentas mil que o Fermín me adiantou para “gastos de representación” como director comercial, enchín o depósito do coche e collín por eses mundiños do diaño que son as estradas flebíticas do impaís, con manchas de bosta no chapapote e cruceiros nas confluencias.
O Cordeiro, excrego e noso “enlace pastoral” (non sei se foi o Fermín ou fun eu quen inventou o termo), indicárame que había unha torre cuberta de hedra á esquerda, despois o palco de música, daquela unha baixada moi forte cara ao río, a ponte e logo xa a seguir a estrada entre pradairos e O Pau da Guía.
Non houbo perda. Xa estaban coidadosamente estacionadiños varios coches. Dous curas rupestres paseaban collidos de ganchete, quizais en segredos previos á xuntanza.
O noso explorador reunira unha ducia longa de clientes nun reservado do Pau. Cando entrei alí, ollaban curiosos o luminario electrónico á cabeceira da mesa e as manobras do Fermín para pólo en marcha.
Ao pouco sentamos e traían as troitas. Eu perdíame nas conversas profesionais daqueles padres, cerradas sobre as calidades das parroquias, sobre traslados e beneficios. O Fermín tamén calaba.
Logo das troitas veu o cabrito e mudouse de viño, a un tinto mesto, e foi de agradecer o impulso hixiénico de quen abriu as xanelas que deixaban entrar o fresco do río. Daquela o crego da miña esquerda, pálido de cera, delgado, con ollos claros, mansotes, desabotoou o colariño ríxido e preguntoume pola vida.
Inventeille unha existencia libertina, entre a universidade e a Sudamérica, pero “con moitos momentos de reflexión e arrepentimento”.
O pastor de almas gustou da miña milonga (os ollos aviváronselle cando lle describín a indiaxe feminina do Paraguai) e, de entre todo o que lle relatara, tirou con intelixencia polo nacionalismo a penas mencionado. Tirou, falei, falou, conversamos... Na altura do requeixo con mel xa o home integrara nación e cristianismo, e eu dicíalle que si, que de acordo, pero lembrando que na Fiordia o profesor Hérrin acusaba de alta traición os sacerdotes por teren adoptado o centralés como lingua ritual xa desde os principios da colonización.
Ao café e a caña díxome que eramos pobo con necesidade dun mesías. E, apartando ás manotadas un moscón que nos viña rebentar a sobremesa, concluíu que, se Cristo volvese nacer, nacería entre nós:”Cristo sería galego”.
Aquel cura era un poeta...
Baixaron as persianas e o luminario a presidir a mesa converteuse no centro da atención de todos. Os comensais coidaron de non proxectar o fume dos charutos de modo que impedise a vista da celestial marabilla.
O Fermín fixo a demostración. Deu un discurso –do que o Cordeiro tomaba notas– sobre as vantaxes do sistema, sinaladamente limpeza, economía, seguridade nos cobros, manexabilidade, facilidade de conservación...
Na rolda de preguntas un párroco dixo que con frecuencia faltaba a luz na súa freguesía.
Fermín respondeulle que para eses casos tiñamos un modelo “tropicalizado” con baterías recargables.
Despois entrouse nos prezos; e nos prazos de entrega, algúns cregos preocupados por conseguiren o “sistema” (non falaban de “aparello”) para o próximo día do patrón.
Arrotando felicidade conducín o coche de volta. Sabía que o noso negocia vai funcionar. Como me di o Fermín, imos crear un emporio, imos traer as tecnoloxías máis avanzadas ao Finis Terrae, imos desenvolver unha industria punteira baseándonos de comezo no mercado básico dun impaís que produce trescentas romarías de san Roque ao ano.
A paisaxe ofrecéuseme en todo o seu esplendor de tarde longa. O verde ofendía os ollos. Sentín pena de non traer comigo unha cámara: no medio dun prado, un castiñeiro erguíase coma un tótem acorporado, ancho, a marcar vida. Freei e pasei a modiño, para saborear a composición.
Cando volvín acelerar, o verme da conciencia encargouse de recordarme que, coa carallada das luces de igrexa, me estaba a comportar coma un traficante de drogas: eu non as inxería mais as fornecía. O da relixión é unha indecencia, un engano; e eu estaba a facilitalo...
Peor ca iso, o maldito verme empeñouse en me advertir de que o gozo nunca dura, que en canto gozamos se fraguan as desditas.
Mais a vida é coma as expedicións e as guerras: os que andan metidos nelas non se poden parar porque daquela é cando morren certamente. Cumpría seguirmos adiante, preparados para endereitar camiño logo de calquera tropezo.
Cheguei á casa sen novidade. Xoguei cos cativos. A Mariña díxome algo curioso: que un neno enterraba as gafas porque non quería levalas postas, e que a súa mai lle batía no cu pero el non dicía onde as enterrara. Desde pequeniños, todos sufrimos...
Aire de tecla. Rápido esquecín o que me dixo o Antonciño, e as cousas da mai que largou a Ana... Cousas. Eu sigo a escribir con bo ritmo, redactando e relendo o escrito, tomando notas dos capítulos anteriores para, como din os informáticos, “pechar programa”.
Volvamos logo á floresta infinda e aos seres que nela se perderon; reentremos no cárcere verde.

❧

O ABRIGO DO SOL – Capítulo 9º

O Zé Bento mantiña-se nun estado estraño, co ollar negro afundido, vago. En canto as moscas fungaban arredor do cadáver do neno e os urubús agardaban, o garimpeiro pedia que se enterrase o “filliño do compadre Raimundo”. Diria-se que lle importaba alguén, ese Raimundo, ao que nunca máis haberia ver, pois –razoou Emílio Ribeiro– o normal era que o Zé Bento Corcovinha apañase o seu quiñón de diamantes e jamais volvese á vila do garimpo.
Se o apañaba... Ribeiro cortou todo pensamento sobre os diamantes, sobre o reparto que prometera. Co paso das horas sentia-se mellor, despejaba-se-lle o cerebro; volvia a si própio, afastaba-se-lle a sensación de non dar discorrido. Lembrou que, durante a guerra, en Inglaterra tivera un episódio semellante ao que acababa de sufrir. Os ingleses teimaban en facer vida normal e jogaban ao polo preto do aeródromo. Vendo un daqueles partidos, unha bola desviada bateu-lle moi forte na tempa; estivo vários dias pampo mais logo se recompujo e puido seguir pilotando e matando alemáns. Desta volta fora un esvarón e o golpe cunha barra de alumínio... Por certo, ¿como estaria o hidro? Probablemente, esquecido. Os nenos do portiño andarian a brincar nel. Seria interesante saber o que se falaba dos “desaparecidos” na casa das mozas, no tugúrio...
O índio Chico cumprira co pedido da Úrsula, trouxera unha cuncha e uns froitos oleosos. Afiara a cuncha nunha pedra. Cortara o cabelo louro e longo da Walkíria, dera-lle a forma própia dos indios canoeiros, coma a da sua melena: ao longe, cabeza e pescozo dos ribeiriños semellaban cogomelos.
Úrsula tocou-se, ollou-se na auga, asegurou-se de que tiña o pescozo e a caluga ben afeitados, ata a altura das orellas. Entón moeu pauciños carbonizados do fondo da fogueira, espremeu aqueles froitos, fijo mestura e untou a melena.
–Mañá, cando vaiamos saír, unto tamén o pescozo e os brazos –piscou un ollo para Emílio–. Quen me veja de longe, mesmo con prismáticos, ten que pensar nunha cabocla, case índia, coa melena curta e algo de roupa de gente branca.
Emílio respondeu-lle cun sorriso en canto reparaba na feitura do Chico Bernardo. El si que era caboclo: algúns pelos de barba clara e os ollos marróns, menos riscados cós dos indígenas, denunciaban-lle a conjunción de sangues. Un mestizo non era para moita confianza pois podia ser de dous mundos, aquí índio, branco na civilización; e todo o que lle corria de branco polas veas necesariamente ia-lle facer cobizar o tesouro.
Como reflexo de protección ante algo sospeitoso, Emílio botou man á pistola, mais atopou o baleiro na funda. A sua compañeira de tantos anos –arma de regulamento dos pilotos da RAF– estaria enterrada na lama do fondo do rio, como millóns de objectos que durante séculos lles caeran aos navegantes. Por un momento a imaginación do capitán Emílio Ribeiro encheu-se de cousas enteiras ou médias desfeitas entre areas e fango, por veces a brillar para os ollos dos peixes.
Debia-se conformar coa espingarda do garimpeiro perseguidor que o Chico matara e botara aos jacarés. Por fortuna, valia-lle a munición do índio falso, mais tiña que pedir-lla e iso era rebaixar-se: un oficial pedindo-lle á tropa... Ben, todo no seu momento. Agora os seus ollos foron-se fixar na cintura da Úrsula. Esa non soltaba o seu 38, levaba-o como calquera portador de armas por ofício leva a sua pistola preferida.
Se fose unha muller normal, atreveria-se a mandar-lle que lle entregase aquel revólver potente: “Mellor na miña man que na tua, iso pesa moito”, diria-lle. Mais Walkíria non era normal. Sendo fémia desejable, no comportamento tiña moito de home seco e por tanto cumpria trata-la como quen convence un contrincante para se converter en sócio...
Pasaba o tempo e a inactividade amolaba. Pensou en facer algo produtivo mais gardou-se polo momento, ata poder calibrar mellor o que faria. Calquera esforzo podia revelar-se proba de máis para os seus compañeiros, demasiado desafio.
Ollou-nos. Os tres repousaban sentados no chan, recostados en cadanseu pau dos que sostiñan o teito. O Zé Corcovinha alternaba olladas de acibeche agudo con falta delas, os ollos pechados; a Úrsula peiteaba e peiteaba o cabelo para uniformizar-lle o negror co ungüento, o índio parecia durmir de ollos abertos, inmóbil.
Ese índio tiña razón sobre a viage rio abaixo, a escolla era entre enfrontar garimpeiros á espreita na beira do rio ou salvages disimulados polo mato. A cobiza do Leôncio Faca Longa non se aplacara co “garavanzo” que apañou no Abrigo do Sol; figera a falcatruada de inutilizar o hidro e ja estaba probado que se asociara cuns rufiáns para perseguir o resto do tesouro.
Para evitar ese fato de canallas cumpria internar-se na Serrinha, infestada de bichos agresivos e índios suspicaces; e iso supuña moito risco: ainda tiñan fresca a experiéncia dos índios ofendidos polo sacrilégio no Abrigo do Sol.
Mellor continuaren polo rio. Na canoa ian catro persoas capacitadas para abriren fogo contra quen se arrimase a inspeccionar. Unha vez no rio, remando, o Zé Bento acordaria de todo e tamén apertaria o gatillo da espingarda.

Farto de oír os coros monótonos dos bichos, Emílio decidiu-se. Remexeu na mochila do Brito ata atopar unha lata do tamaño que lle pareceu adecuado. Abriu-na: tiña frasquiños de reactivos envoltos en algodóns. Baleirou-na.
Daquela retirou do seu pantalón o cinto-peto, no que gardaba billetes de banco dobrados ao longo. Despechou a cremalleira interna, sacou os billetes, ainda húmidos da caída ao rio, e gardou-nos na lata.
Tirou da sua mochila as duas lámias de ouro con pedras preciosas engastadas e pousou-nas nun madeiro da plataforma. Os ollos dos tres compañeiros foron-se cravar de inmediato no tesouro. Espertaban co brillo das jóias primitivas.
Seguindo co seu desafio, procurou un coitelo na mochila e dirigiu a sua punta á juntura da base de ouro cun diamante, o primeiro nun extremo, azulado, atractivo pola cor estraña.
–¿Que vas facer, Emílio? –a pregunta da Úrsula foi inmediata.
–Vou separar as pedras para garda-las da maneira máis segura –respondeu e baixou a vista á punta do coitelo. Cumpria-lle concentrar-se no labor; e debia desprezar as olladas dos outros para demostrar que el era o capitán, o home ao mando.
–Espera un momento, por favor –volveu a Úrsula, en ton suave–. Deixa-me que lles faga unhas fotos a esas pezas enteiras... Non é só polo valor arqueológico que teñen, é que quigera... Quigera gardar as fotos en honra do meu pai.
Unha alarma levantou-se na mente do Emílio ao lembrar as fotografias que se figeran no Abrigo do Sol, das rochas con figuriñas, dos expedicionários. Ata entón figeran-se de sítios, mesmo do Brito morto e do lugar onde o deixaran enterrado. Ora, fotos do tesouro que ia desaparecer...
A Úrsula ja estaba preparada para apertar o disparador e seria moi violento dicir-lle que parase. Mellor calar agora; despois ja se veria o que pasaba cos clixés, coas cámaras... O fondo do rio acollia de todo.
–Era bo poder comparar tamaños –sugeriu a fotógrafa–. Fai-me un favor, Emílio. Pousa unha man ao lado das lámias.
Emílio aceptou, imaginando a sua man tal vez na ilustración dunha revista de arqueologia indígena. A europea nórdica disfrazada de índia sudamericana acabou a sesión de fotos, gardou a cámara na mochila e veu sentar canda el, que seguiu no intento de separar diamantes.
Por momentos parecia como se a bicharada próxima acalmase e sua necesidade primeira, a de armar barullo; apenas algún macaco daba un grito ou un peixe sacudia a tona da auga. O sertanejo e o caboclo semellaban estátuas cos ollos fites nas lámias de ouro, nas gemas.
Emílio extraia diamantes, colocaba-os dentro do cinto-peto. Por veces viña-lle ao acordo a teoria científica sobre o Abrigo do Sol, nunca ben coñecida. Estivo por preguntar-lla á Úrsula, que o miraba facer de joieiro, fumando, quieta; mais distraeu-se en cábalas, calculando como “colocar” os diamantes nos circuítos do diñeiro...
O cheirume do corpiño do rapaz recordaba algo pendente. Con todo, ninguén moveu un dedo que non fose o Emílio, a manejar aceiro duro contra ouro dúctil.
Cando pechou a cremalleira do cinto cheo de gemas, deu a orde:
–Imos enterrar a criatura, que non nos colla a noite.
E fijo-se a procesión mato adentro. O Zé Bento levou ao ombro o Mundinho morto, envolto na esteira. Atoparon un claro elevado e alí o torso nu e poderoso do Chico Bernardo inclinou-se sobre o chan; o mozo usou un pau afiado para cavar e a pá de remar para quitar terra, deixando moita suor sobre a cova. O sertanejo mirrado por veces daba-lle unha ajuda tirando terra coas mans.
Deitaron o mortiño e cubriron-no, todo en siléncio. O Chico macheteou o pau de cavar, dividiu-no en dous e utilizou unha lianiña fina para ata-los en forma de cruz, que chantou na morea de terra. O Zé persignou-se moitas veces, e tomaron de volta camiño para a plataforma.
Caeu a noite en canto o Emílio cortaba as lámias de ouro en anacos. “O ouro é o patrón perfecto da riqueza, pode-se dividir canto se queira, e juntar no crisol”: lembrou o que dicia o banqueiro Gomes Leite; e pensou en converte-lo no seu sócio de ocasión, administrador da sua fortuna, encargado das finanzas da liña aérea fluvial financiada cos diamantes...
Os estómagos pediron do que habia, máis peixe á brasa; e unha colección de froitiñas que o índio enterrador apañara de volta do enterramento.
–Mañá saímos coa alba –pronunciou o capitán Ribeiro para os seus subordinados.
O lume baixou e o Chico botou nel parte das follas que escollera polo moito fume que facian.
–O último non esqueza botar máis. Boa noite –despediu-se e deitou-se nos madeiros, a cabeza sobre un rolo de esteira, a carabina á man.
O Corcovinha acomodou-se sentado, as costas contra o pau máis groso dos que sostiñan o teito; e logo pareceu durmir, o queixo caído, as engivas baleiras, un dente aquí e outro alá.
Emílio e Úrsula pasaron a falar en inglés. O Emílio iniciou conversa co tema do “tesouro”, nome que non abandonaba, que lle saía naturalmente. Dijo que os diamantes estaban a resgardo no seu cinto; e o ouro, na mochila. Tamén nela, na lata dos reactivos do engeñeiro Brito, pugera os feixes de billetes grandes... Cumpria falaren do reparto.
Úrsula atreveu-se a lembrar-lle que agora todo quedaba confiado a el, ao seu cinto e á sua mochila. Tamén lle recordou que ela dividira o tesouro en dous cando sentiu o maior perigo. Por veces, a seguranza...
Emílio non lle deixou seguir coa idea. Retrucou-lle que estaban moi preto de Santa Irene, a un par de jornadas mesmo se o vento se lles opuña. Cando alá chegaren, baixo a protección dos servizos, decidirian o que cadaquén quigese facer, e repartirian.
–O tesouro é meu, Úrsula, por dereito de orige –posicionou-se–. Eu descubrín a liña de lagoas e casei-na coa história do capitán Graça, ¿non é certo? Eu levei o Brito ao voo de recoñecemento, eu armei a expedición, e o Corcovinha e o Faca Longa entraron na expedición porque eu os recrutei. Ti, ainda non sei polo que apareceches... Non, coidado; non vaias pensar que non vos recoñezo o que vos debo a cadaquén. A ti, a vida, ja o sei, muller. Por iso vou-che dar dereito de escolla cando chegue o momento.
Ela calou. Non protestou generosamente, dicindo que non precisaba de nada, que figera o que cumpria... ¿Que estaria a pensar? Emílio ollou-na á luz do lume fumarento. O casco de cabelo ennegrecido sobre a cara rosad