O fenómeno da Transición española é unha peza mestra de ilusionismo político, un vodevil tan ben montado que a maioría do público de hoxe en día aínda aplaude a "ruptura" que nunca se consumou
"A democracia en España non é un sistema político; é un contrato de servizos que garante a estabilidade das elites, onde a liberdade reside na sublime capacidade dos seus descendentes para cambiar de partido sen incorrer na bancarrota moral. O ascensor social non existe, aínda que nos fixeron crer o contrario".
O fenómeno da Transición española é unha peza mestra de ilusionismo político, un vodevil tan ben montado que a maioría do público de hoxe en día aínda aplaude a "ruptura" que nunca se consumou. Baixo a charanga constitucional, o que realmente se pactou foi a eterna permanencia da Nomenclatura, unha estirpe que entende a política non como servizo, senón como herdanza patrimonial cunha rendibilidade garantida. A primeira edición da Constitución algo deixaba entrever cando, na cabeceira, aparecía a aguia do escudo franquista.
A Hixiene do Apelido: A Ascensión polo Quid Pro Quo Xenético
A primeira e máis hilarante evidencia é que a Transición foi, ante todo, un mecanismo de branquexo para os apelidos comprometidos. A nova clase dirixente non foi seleccionada por mérito, senón pola súa árbore xenealóxica.
O 46,5% de ex-cargos tardofranquistas reconvertidos en alcaldes non ilustran a integración, senón a toma de control accionarial. Estes veteranos demostraron unha flexibilidade moral admirable, trocando o uniforme falanxista polo cachet democrático.
O 46,5% de ex-cargos tardofranquistas reconvertidos en alcaldes non ilustran a integración, senón a toma de control accionarial
O continuum triunfou cando as elites comprenderon que podían disimular mellor a súa procedencia nos partidos que simulaban o cambio. O PSOE converteuse no salón de baile ideal para os cachorros con pasado incómodo, garantindo así unha solución lucrativa e persoal a problemas de conciencia. O Caso Abel Caballero é o epítome do sarcasmo: a súa aversión neurótica cando observa unha bandeira republicana nun acto convocado para honrar aos republicanos, ou a súa manía por non derrubar as cruces polos caídos só se entenden cando se lembra que entre os seus familiares había unha morea de falanxistas, entre eles un Xefe Comarcal de FE que organizaba batidas contra "roxos perigosos". A retranca é que o instinto familiar sempre prevalece sobre a ideoloxía adquirida.
O Kit da Inercia: Xustiza, Igrexa e Atrezzo
A Xustiza de Casta: A Audiencia Nacional, o tribunal de excepción herdado, non foi desmantelada. Por que renunciar a unha ferramenta de coacción tan útil? Os fillos de falanxistas de primeira liña ou ex-cargos represores acaban por presidir as Audiencias, garantindo que o control dos órganos de garantía permaneza inmutable
Para que o continuum sexa estable, é imprescindible que os monolitos do statu quo permanezan intocables:
A Xustiza de Casta: A Audiencia Nacional, o tribunal de excepción herdado, non foi desmantelada. Por que renunciar a unha ferramenta de coacción tan útil? Os fillos de falanxistas de primeira liña ou ex-cargos represores acaban por presidir as Audiencias, garantindo que o control dos órganos de garantía permaneza inmutable. O estigma de Caim non é un fardo; é un credencial de lealdade.
A Mitra e a Síndrome de Estocolmo: A Igrexa Católica non só mantivo o seu financiamento estatal, senón que logrou que os supostos progresistas adoptasen unha actitude de corte e confesionario. A actitude de María Teresa Fernández de la Vega (vicepresidenta, filla de falanxista) e a do presidente do Congreso José Bono ante a Igrexa non é máis que a hixiene dun aparato que sabe onde residen os verdadeiros vetos. A fe no status quo é máis forte que a fe no laicismo.
O Kitsch Nacional: O PSOE, no seu afán por reconstruír/redefinir o nacionalismo español, elixe o Doce de Outubro (coa carga colonial e racista que implica) fronte ao 6 de Decembro, que representaría a norma básica de convivencia: a Constitución. É a confirmación retorcida de que as nostalxias do Vello Imperio Hispano son máis sexy que a simple legalidade que nos deron.
A Lealdade Silenciosa (O Exército): As Forzas Armadas foron a caixa forte do poder real durante a Transición. O que se negociou coa cúpula militar non foi unha modernización, senón unha amnistía implícita pola súa participación na ditadura. A súa presenza simbólica e a súa capacidade de veto informal seguen a ser un recordatorio de onde reside a última reserva de autoridade.
A Ética da Amnesia e o Reciclaxe do Cinismo
A lección da Transición é que non se pode romper cun pasado se os seus xestores seguen a ser os teus parentes máis próximos. O que vivimos é a versión política do día da marmota, onde a única mudanza é que certos apelidos se fixeron máis ricos e a amnesia converteuse en deber cívico
O obxectivo final desta comedia é a anulación da capacidade de axuizar. Os dous partidos hexemónicos —o PP obsesionado coa amnesia total e o PSOE coa formalización domesticada— converxen nun único propósito: que ninguén se lembre do que sucedeu onte mesmo.
A figura do xornalista Fernando Ónega (ex-Xefe de Prensa da "Guardia de Franco" e aplaudidor de execucións) reconvertido en defensor da Memoria e galardoado coa Medalla Castelao é o exemplo perfecto de cinismo sistémico. O seu “rebranding” (proceso de crear unha nova identidade para unha marca xa existente) non é un acto de arrepentimento, senón a proba de que o sistema premia a aqueles que demostran a maior elasticidade ética.
A nosa democracia, cos seus mecanismos de excepción (cárcere por ideas, leis que penalizan a disidencia territorial), non é un fracaso; é un éxito de control. É a confirmación de que a Transición non cambiou o quen mandaba, senón o como se mandaba: vestindo o despotismo co atrezzo da pluralidade.
En definitiva, a lección da Transición é que non se pode romper cun pasado se os seus xestores seguen a ser os teus parentes máis próximos. O que vivimos é a versión política do día da marmota, onde a única mudanza é que certos apelidos se fixeron máis ricos e a amnesia converteuse en deber cívico.
