NARRATIVA | O Estado Intermedio, de Xina Vega. Editorial Galaxia. Vigo, 2020. 190 páxinas
A morte en si mesma, como parte irrenunciábel da vida, marcou a escrita da humanidade. E a morte do pai está presente na literatura dende sempre. Porque a morte do pai, ou da nai, ademais dos conflitos non resoltos na infancia que todxs cargamos, contén en si a evidencia da nosa propia morte. E o dó, o baleiro insoportábel, pode que non sexa só o pranto pola perda de quen foi parte indisolúbel de nós, senón a tristeza adiantada pola nosa propia desaparición.
A morte do pai, ou da nai, ademais dos conflitos non resoltos na infancia que todxs cargamos, contén en si a evidencia da nosa propia morte
Hai, dende As coplas pola morte do seu pai, de Manrique, innumerábeis mostras da dor traducida en palabras para expoñer, dalgún xeito, aquilo que fere tanto e que doe nomear. Dende a Biblia, os gregos clásicos, Shakespeare, e moitos outros, até esta contemporaneidade tan perdida e encontrada, tan a procura de sentido, a morte do pai encarna un tema esencial a través do cal coñecemos o opresivo que foi o pai de Frank Kafka, a necesidade de Paul Auster de comprender o afastamento afectivo do seu pai, ou o esquecemento que seremos, como di o título da novela do colombiano Héctor Abad Faciolince, só por pór algún exemplo deste subxénero que reúne milleiros de títulos.
As mulleres non adoitamos escribir tanto do tema, freudiano onde os haxa, tan necesario para entendermos o sistema no que vivimos, creado a imaxe e semellanza do varón da especie. Mais motivou a poetas como Sylvia Plath, Alejandra Pizarnik ou a nosa Olga Novo, a mover todos os músculos da alma procurando os puntos dese tecido que dá orixe ás nosas vidas. E son cada vez máis as escritoras que o abordan. Algunha delas cunha mestría demoledora, como Xina Vega.
As mulleres non adoitamos escribir tanto do tema, freudiano onde os haxa, tan necesario para entendermos o sistema no que vivimos, creado a imaxe e semellanza do varón da especie
Xina Vega é unha escritora de moita meditación, de moito macerado previo. Xa en Cardume nos ofreceu unha fascinante primeira novela, e títulos como Dark Butterfly ou Ninguén dorme, que auguraban a madureza creativa da que desborda O Estado Intermedio.
O Estado Intermedio trata da morte do pai, moitos anos despois de que esa morte se producira. O tempo que precisou a autora para negociar coa vida a influencia do pai simbólico (que nunca morre) e o pai real, idealizado e ás veces aborrecido, mais sempre querido, sempre necesitado, sempre desexado.
Xina Vega válese do Libro Tibetano dos mortos para desdramatizar esa morte temperá, todas o son, que seguramente marcou a súa existencia e a súa carga sísifa de pedras. Colle man do enorme John Berger para comezar as «teses» que nos poñen en situación. Logo desenvolve, en capítulo curtos, as fases dese estado intermedio que o budismo chama bardo. O estado que vai dende a fin dunha vida e o comezo da próxima, coa conciencia desconectada do corpo físico; experimentando alucinacións ou sensacións xurdidas da propia existencia e definidas polos seus acertos e fracasos. O momento no que se presenta algo así como a posibilidade da liberación, en loita contra o karma inamovíbel que condiciona o ser a unha reencarnación tormentosa.
O morto non quere morrer, a vida non presenta doada rendición. Os recordos aínda menos. E o corazón que pertence ―sempre― a papaíño, que cantaría Marilyn, nos envolve nunha lectura desas que non queremos que remate
«O morto recente» recrea, a través da pluma de Xina, toda a súa vida. Con petardos e grilandas, con actrices ianquis e seminaristas, con loitas obreiras e represión, con pasodobres e boleros. A cara e a cruz dunha existencia que reencarna na natureza e nunhas descricións que levan ao lectorado inmediatamente a se sentir becho: avelaíñas, moscas, pequenos seres incrustados nun relato do que necesariamente forma parte quen lea, inmersxs nesas tardes de verán nas que todo se pega ao corpo, tanto coma as lembranzas idealizadas da infancia.
O morto non quere morrer, a vida non presenta doada rendición. Os recordos aínda menos. E o corazón que pertence ―sempre― a papaíño, que cantaría Marilyn, nos envolve nunha lectura desas que non queremos que remate. A linguaxe prolífica e exquisita, a imaxinación desbordante, dan conta do moito futuro que ten a literatura galega da man dalgunhas escritoras como Xina Vega, que non dubida en fincar a fondo o bisturí para que a vida, sempre máis poderosa que a morte, agrome coma fervenza refrescante.
