En 1953, durante o xuízo polo asalto ao cuartel Moncada, ninguén reparou nunha muller de aspecto severo sentada ao fondo da sala e particularmente concentrada en Fidel Castro Ruz, aquel avogado novo, ben educado, brillante, audaz, apaixonado e guapo que ousara alzarse contra a tiranía corrupta de Fulgencio Batista e o poder neocolonial dos EUA. Hoxe, transcorridos uns días desde a morte de Fidel, podemos por fin desvelar que aquela muller aínda vive e se chama Clío. Se daquela Fidel, antes de ser condenado, se encomendou tranquilamente ao xuízo da historia, foi porque xa intuía que Clío e el acabarían vivindo un amor eterno.
Aínda que el non nolo conta, estamos convencidos de que tamén Manuel Vázquez Montalbán deu con Clío en Cuba mentres tomaba notas para Y Dios entró en La Habana, que case dúas décadas despois da sua publicación segue a ser unha obra imprescindíbel. Todos os que coñecen a perspicaz e rigorosa Clío saben que tivo que ser ela quen lle fixo ver ao autor que, a longo prazo, unha ditadura non se sostén unicamente pola forza, senón que necesita desa complicidade que se detecta cando tantos cubanos, conscientes de viviren nun pequeno país do terceiro mundo, falan da prioridade das políticas sociais, das profundas desigualdades e inxustizas que sofren os países veciños e da necesidade vital de defenderse da agresión permanente e incribelmente estúpida dos EUA.
O Partido Comunista de Cuba e as institucións amosan unha solidez suficiente para apadriñaren unha transición pacífica cara á democracia, polo menos mentres os EUA sigan na senda de progresiva normalización que inauguraron recentemente. Clío aínda intenta asimilar a morte do xa lendario Fidel, quen, como Simón Bolívar ou José de San Martín, serviu de inspiración a tanta xente que soña cun mundo mellor, pero non deixa de observar que a represión desapiadada da disidencia segue a ser unha realidade que impide afastar a oposición da influencia dos EUA –o mesmo país que decretou o bloqueo inhumano a Cuba e patrocinou despois carnizarías continentais como a de Pinochet en Chile–, que o debate intelectual e político carece de canles de difusión e que unha cantidade enorme de compatriotas están exiliados.
Ademais, o libro de Vázquez Montalbán segue proscrito na illa, malia o paradoxal que resulta que a obra dun catalán militante do PSUC e de ICV que prefería unha revolución equivocada a unha contrarrevolución dirixida desde Miami, Porto Rico ou Madrid, estea prohibida precisamente nun país que se di comunista. A confiscación de libros casa mal co pluralismo. Cónstanos que a sabia Clío comentou isto co seu amado Fidel, mais el, que sempre a escoitaba con atención, non podía esquecer aquela Habana miserábel da súa mocidade, convertida nun prostíbulo e nun casino controlados pola oligarquía local e pola mafia estadounidense. William Blake diría que Fidel tiña, como a crueldade, un corazón humano, e Clío sempre o lembrará como o home que a amou toda a vida, só a ela, a súa musa, coa implacábel e incansábel determinación dun titán.
