En Lugo, onde conviven 113 nacionalidades diferentes tivo lugar un encontro con xente migrante que manifestara o seu medo fronte ao que estamos a presentir na nosa caluga. Pedíronme que escribise unha especie de manifesto para axudarmos a acender fachos que nos axuden a distinguir, entre todxs, a luz das tebras
O pasado 9 de xullo acendeuse en Torre Pacheco, Murcia, unha mecha de difícil apagado. Algo que, fortuíto ou provocado por quen queren destruír o sistema democrático (con todas as súas imperfeccións costou demasiado sangue como para deixalo caer) e pasar polas armas á metade dxs habitantes do Estado, serviu de escusa para dar comezo ás cazarías que vimos con desespero nos medios. Un veciño da zona sofre unha brutal agresión por parte dun grupo de mozos e el di que cre, que pensa, que lle parece, que os ouviu falar ben raro, que talvez sexan de orixe magrebí. O xoves, 10 de xullo, a imaxe do home con sangue no rostro xera a conmoción que se esperaba, instrumentalizada por grupos de extrema dereita nas redes sociais, abonado o campo con centos de milleiros de mensaxes de odio. Seica un xeito de psicose colectiva que converte os inmigrantes nos inimigos a abater?
Até hai pouco máis de medio século eran os europeos quen emigraban en masa. Bandadas de xente atravesando os mares nas condicións máis inseguras, por mor das guerras e as fames negras, obrigadas a procurar a vida noutros destinos.
A Galiza si que coñece todas estas versións do exilio, do ex-patriamento que constitúe a migración. Millóns de galegxs partiron cara a outros mundos, sempre descoñecidos e tantas veces hostís. Eu, como filla de inmigrantes sufrín na nenez os tópicos todos da época, mais ninguén nos dixo nunca que eramos delincuentes ou que lle quitabamos o traballo aos nativos. Agora, a metamorfose fatal destes tempos, non converte a auga en viño, mais converte as persoas, moitas, en non humanas. E o resultado é dantesco.
En Lugo, onde conviven 113 nacionalidades diferentes, hai uns días tivo lugar un encontro con xente migrante que manifestara o seu medo fronte ao que estamos a presentir na nosa caluga. Pedíronme que escribise unha especie de manifesto que limos nesa circunstancia e que vos quero compartir para axudarmos a acender fachos que nos axuden a distinguir, entre todxs, a luz das tebras. Eu chameille Anfibios, e aquí vai:
«Ninguén sae da casa, agás que o fogar sexa a boca dun tiburón», di a poeta somalí Warsan Shire. «Miña casa é un bocoi de pólvora», lémbranos. Os seres humanos levamos movéndonos dos territorios que pensamos nosos por nacemento e liñaxe dende o comezo dos tempos, dende os albores de calquera humanidade. Por necesidades vitais, fame negra, guerras, invasións, catástrofes climáticas. Procurando un espazo seguro onde sermos felices, onde criar os nosos fillos e fillas para que a historia continúe.
«Vengo de un prado vacío, / un país con el nombre de un río, / un edén olvidado, un campo al costado del mar», di Jorge Drexler do Uruguai. Os paraísos que foron, os edéns esquecidos aos que viaxaron os nosos cando as portas se pechaban deste lado, cando a fame mandaba, cando a represión decidía sobre vidas e mortes.
Os seres humanos somos anfibios, o que en grego significa «en ambos os dous lados da vida». Anfibios deixando a vida detrás, anfibios pisando os posíbeis paraísos. Anfibios atravesando mares e ríos, derrubando murallas na procura dunha existencia digna.
A poeta polaca Wislawa Szymborska, fala de quen vagan hoxe por Europa á procura de oportunidades: «Certa xente fuxindo doutra xente, / En certo país baixo o sol, e baixo certas nubes. / Deixando atrás os seus todos respectivos, campos sementados, pitas, cans, espellos nos que agora só o lume se contempla». As peaxes continuas, os bordos, as fronteiras.
Di Eduardo Galeano en Os emigrantes: «Dende sempre, as bolboretas e as andoriñas e os flamencos voan fuxindo do frío, ano tras ano, e nadan as baleas en busca doutro mar e os salmóns e as troitas en busca dos seus ríos. Viaxan miles de leguas, polos libres camiños do aire e da auga». «Viaxan dende o sur cara ao norte e dende o nacente ao poñente. Roubáronlles o seu lugar no mundo. Foron desposuídos dos seus traballos e as súas terras. Moitxs foxen das guerras, e moitxs máis foxen dos salarios exterminados e dos chans arrasados».
Meu avó e miña avoa atravesaron o mar, meu pai e miña nai fixérono clandestinos nun inmenso barco cando os fascistas deron un golpe de Estado. Eu atraveseino coas miñas fillas buscando os fíos que me ligasen a un algo colectivo, a un ser enteiro, a unha herdanza xenética ou simbólica
«A auga sempre atopa o seu curso», di un proverbio suahili. E a xente, porque a Terra, por moito que se empeñen é nosa, de toda a xente, procura o seu sitio mesmo cos ventos en contra. «Nunca te coñecín, Antonio Machado, mais hoxe entro no teu cadáver», di Maysoun Shoukair, poeta siria refuxiada na Europa dos despropósitos.
«Veño da África, onde a arco da vella non ten sete cores, senón dezaoito», di Sani Ladan, escritor camerunés; «Son unha illa que camiña», di Johanne Guercin, poeta de Haití; «Partir é sempre partirse en dous», di Cristina Peri Rossi, poeta uruguaia.
E escribiu Bertold Brecht, «Expulsados somos, desterrados. E non é fogar, é exilio o país que nos acolle. Inquietos estamos, xunto ás fronteiras, esperando o día da volta». Ocorreu cos nosos fuxindo do franquismo, agardando durante décadas o intre de voltar; pasou coa nosa xeración e as noxentas ditaduras militares; volve, por desgraza, a ocorrer. «Fixémonos maiores, agardando polas flores do xacarandá», de novo Drexler.
Meu avó e miña avoa atravesaron o mar, meu pai e miña nai fixérono clandestinos nun inmenso barco cando os fascistas deron un golpe de Estado. Eu atraveseino coas miñas fillas buscando os fíos que me ligasen a un algo colectivo, a un ser enteiro, a unha herdanza xenética ou simbólica. O Lugo ao que chegamos no 90 estaba lonxe de falar da migración. Da moita xente que se fora, case sempre en condicións infrahumanas, á Arxentina, ao Uruguai, a Cuba, porque non pagaba a pena, seica, falarmos dos padecementos dos devanceiros. Da emigración interna, case sempre se voltaba. Da Europa máis próspera, nos estertores dunha ditadura inesgotábel, tamén. Da chegada masiva de xente de tantas partes non se comezaría a falar até muitos anos despois. Hoxe, Lugo ten moita máis xente do mundo que algúns negros altísimos xogadores do Breogán (113 nacionalidades diferentes), hoxe o galego vístese de sotaques, recendos múltiples e sabores extraordinarios, cos sons dos músicos rusos nas rúas e o das batuko-tabanka de Cabo Verde. Sermos máis de cen mil ten a ver coas andoriñas do mundo. Elas e as bolboretas monarca atravesan o tempo e o espazo para seren. Para existiren alén dos desxeos.
«Lévame á miña casa, brisa do mar», volvo a Drexler. Mais cal é a miña casa? Onde está?, sobre que prados, que bosques, que pivotes de árbores, en cal insua, no medio de cal deserto? Onde está a nosa casa se somos gazatíes, se habitamos esa Ulloa que queren desfacer por pura cobiza, se moramos en calquera dos territorios que padecen os cincuenta e moitos conflitos armados que os poderes devastadores da Terra armaron no seu proveito. Polos recursos naturais, as riquezas, a venda de calquera maquinaria que produza a morte.
Sebastião Salgado fotografou as masas de migrantes en corenta países, durante moito tempo. Do seu longo traballo, quedan trescentas imaxes. Millóns e millóns de persoas asumen a decisión cada ano de deixar os seus espazos, os seus niños, os seus refuxios naturais. As trescentas imaxes desta traxedia humana caben, agarimadas na superficie dunha lente, no intre de segundos. E as persoas migrantes, as bolboretas, as aves migratorias, levan e traen moito máis ca o peso dos seus soños e a súas mochilas de pedras, levan e traen costumes, tradicións, culturas a espallarse coma as boas novas e os sons dos campanarios. É vida pura en movemento, aprendizaxe, experiencia. Eu aprendín de moi nena que ás filloas da miña nai, no río da Prata chamábanlles panqueques, e tortas fritas ás orellas. Ida e volta de sabores e arumes pegados á pel coma unha tatuaxe. Arepas, cuscús, herba mate e doce de leite, ceviche e curry, moussaka e kebab, cannelloni e polbo á feira. E máis, tanto máis.
Zulma, a miña veciña de O Salvador, que se parte en mil anacos cada día para lles dar un futuro aos seus tres fillos, que ama a Roque Dalton tanto coma min, apréndeme palabriñas en náhuatl, eu devólvollas en galego e no pouco quechua ou guaraní que aínda resiste na miña memoria. Todo é ganancia, a riqueza máis limpa e absoluta: a de compartirmos o que somos.
Nós saberemos non responder as provocacións. Contra o odio: respecto e unidade. Non enfrontarmos pobres contra pobres. Imos defender cada un dos espazos democráticos que tantas vidas custaron
Dicir que coa entrada de xente migrante as economías autóctonas presentes e futuras se benefician amplamente é falarmos obviedades. Todo o mundo, mesmo os que berran disparates, o sabe. Xa o deixou dito e debuxado o propio Castelao, morto no exilio: «Na Galiza non se pide nada, emígrase», e as e os galegos foron a man de obra barata para levantar economías alleas.
Apenas hai casos de violencia protagonizados por persoas migrantes na nosa cidade e si que os hai en contra delas (explotación laboral, por exemplo); e quen delinque, polo que fose, sempre que non sexa un ladrón de luva branca que a eses si que os temos identificados, pode ser de calquera sitio. Dende que a Terra é «cha e está suxeita por catro elefantes sen cabeiros», como dirían eles.
Nós saberemos non responder as provocacións. Contra o odio: respecto e unidade. Non enfrontarmos pobres contra pobres. Imos defender cada un dos espazos democráticos que tantas vidas custaron, cada aresta da nosa terra que queiran asoballar coma sempre o fixeron, cada palabra que sobre porque destila xenofobia, racismo, misoxinia, homofobia, en definitiva ignorancia. Imos dar esta batalla coas armas da razón e do dereito, da xustiza a prol dunha convivencia pacífica e amábel entre os seres humanos. Non Pasarán! Nin a terra é chá, nin somos parvos e parvas. Nin «cazarías» nin «cruzadas», nin «progromos». En tempos de racismo e xenofobia, aporofobia, desprezo á cultura e ás culturas, dicir que todas e todos somos migrantes é un acto político necesario. Para todxs e cada un/ha de vós, como dicía José Martí, poeta e combatente pola liberdade de Cuba: Patria é, e será sempre, humanidade!!!
