Un dos poucos recordos que teño do meu avó paterno, no albor dos anos oitenta é nunha taberna. Vivían moi preto dos estaleiros vigueses de Barreras, polo que deduzo, aínda que igual me engane a memoria, que ese recordo pertence a algunha das tascas que poboaban, aínda algunhas resisten, aquel pequeno universo de testosterona, homes barbados e sindicatos anarquistas clandestinos. Entre aqueles homes musculados e barrigudos, que vén sendo a 'raza' dos homúnculos traballadores do país dende tempos inmemoriais, forza de lobos, bandullo de bois, entre aquel ir e vir de tasas de branco satén, digo, non se me ocorreu reparar na ausencia total de mulleres fóra, supoño, da encargada de varrer e limpar mesas que sería, ademais, a señora do cantineiro. Postos a imaxinar, podo imaxinar a única presenza feminina como de mirada baixa, por non enfrontarse ao alto nivel de hormona que aló había e batín daqueles de Arteixo que forxaron o imperio da moda: Fall/Winter. Pero é moito imaxinar porque xa digo que alí debía haber so homes con cruces de caravaca atadas a peitos de camisa abertos e ben salferidos de pelame. Malia todo, o meu recordo proustiano non ten que ver coa paridade do local senón dun pequeno paquete de maní daqueles que se vendían de a bolsiña e que, aínda que traían apenas unha puñada, facían a delicia dos pequenos.
Coido que ese recordo fai que aínda hoxe deveza por ese froito seco, por todos eles en xeral. É o que no meu ideario interno, ese que todos temos, chamo impactos. Flipo coma un cativo con ese saboriño salgado entre os meus dentes porque devecín por aquela bolsiña de maní tan escasa que, ademais, converteuse nun dos únicos recordos que teño daquel home que foi o pai de meu pai. Dito isto, tamén pode ser que a bolsiña fose de conguitos, e dado que non aguadizo co chocolate, se me desmontaría a teoría esta toda. Pero cando se escribe un artigo (imos poñer entre comas, desculpen a ousadía) 'xornalístico' tense dereito a poñer o foco no que a un lle convén para desenvolver a idea principal (á que como me vén sendo costume, aínda tardarei en chegar), así que tachamos conguitos, esquézanos que nada serven para o meu propósito, amén da súa imaxe gráfica tan desfasada.
O caso ao que quero chegar e que naquel baril ambiente non había distinción de xénero agás a hipotética e subalterna e xa mencionada muller do taberneiro. Logo componse ese ideario do que tanto nos custa soltarnos, iso é o correcto, na taberna homes.
Outro recordo daquel piso na praza da industria era o Nadal, e descúlpenme os meus lazos familiares por mencionalos tanto, nin moito menos se me ocorre a min convertelos no foco dun artigo que fala (por moito que aínda non chegase) doutra cousa. O día de Nadal. Outro recordo gravado como o ferro co que marcan ás bestas. Os cativos xantabamos nunha mesa aparte unha sopa que chamabamos cuscús (aínda que non era tal o seu ingrediente) e xamón asado cortado en fatías grosas que a miña avoa, xa viúva, ofrecía a súa prole nun sacrificio de suor e potas daquelas de cor marrón que deberon ser, nalgún momento da historia, un monopolio digno de estudo. Cando a familia ía chegando, os curmáns xogabamos (creo), os homes debían saudarse e facer chanzas sobre se tal irmán chegaría tarde coma sempre (supoño) e as mulleres axudaban coa mesa e coa cociña (deste recordo estou un algo máis certo). Ao remate non lembro quen recollía os pratos, mais podo supoñelo porque a mesa dos cativos axiña se baleiraba para montar un tapete de feltro verde no que os homes da casa xogaban unha partida de póquer con cartos de verdade. A tradición era na volta a casa preguntarlle a papá canto perdera ou canto gañara, el 'sempre quedaba a pré' o que perdía era sempre o mesmo, aínda que supoño que o conto mudaría en cada coche de volta ao fogar). Logo de ben empezada a partida, as mulleres parolaban.
Naquelas reunións familiares, outra vez, o ideario seguía a tecer un fío invisible e forte, as cousas son así: uns aí, outras alá.
Un último recordo. Na casa dos avós maternos, na que axiña viviu tamén un meu tío que divorciara, tamén puiden sentir ese fío invisible. O meu avó un exemplo de sacrificio traballou sen descanso, mesmo logo de se xubilar da Renfe, fíxome entender que o esforzo era un don que había que lle entregar ao mundo, non falo de cuestións telúricas que era aquel home bo bastante ateo (aínda que desas cousas nada se dicía), o esforzo era o único agradecemento que lle podemos dar a vida por darnos unha familia na que nos sentir felices, creo que aprendín aquela lección. Tamén aprendín del a non deixar comida no prato e a mirar sempre o bo nos demais. A miña avoa leváballe a cea á saliña da mesa camilla sen faltar un día. Así os lembro aos dous, el na saliña, na cadeira principal, ela na cociña preparando cousas deliciosas que me saben no padal só con pensar nelas, ou cosendo, ou indo canda nós a panadaría a que nos desen aqueles curruscos tan ricos. Felices todos, mais o fío aí o estaba. Daquela casa, poucos anos máis tarde, no inicio da pubertade, e grazas á convivencia do meu tío, habitaban algúns exemplares de El Papus ou a Interviu. Toda unha aprendizaxe, o corpo da muller: os fíos outra vez.
Supoño que con esta introdución ides albiscando por onde quero ir tirando que sodes un público escaso pero intelixente. Tamén imaxinaredes a miña familia (a que amo con todo o dereito e o respecto) coma unha especie de seita de rituais estraños. No fondo ben sabedes que non, que todos bebemos de aí e que, por moito que nos rebelemos contra algúns dos fíos que nos foron tecendo ao redor, ás veces vémolos percorrer por diante nosa coa súa agulla certeira.
E eu son un idiota, dos desa clase que ve esta sociedade con ollos optimistas: todo o que mudou a mellor, como uns e outras imos recuperando lugares da man, seguindo un camiño xuntos. Mais os impactos, as costuras... Porque con toda esta miña torpeza optimista, sigo a ver os fíos a cada paso que dou e preocúpome. Preocúpome porque teño dúas fillas, a grande e pequena Sarela da que xa falei algunha vez e a Xela que está moi a piques de chegar. Para elas quero o mellor, claro. E se penso nelas máis me aterran cada un dos crimes machistas como a expresión última deses fíos que eu ( e vós) tamén comparto. Atérrome coas violacións, eis o corpo da muller: o obxecto. E máis aló. Porque anoxarse coas pezas rematadas desa costura da que somos presa é natural. Mais eu tamén son dos que xa lle molesta ver esas outras forzas que seguen a moverse dun modo invisible, diante nosa. Como o compañeiro de colexio que manda ás nenas a xogar á cociña, ou as outras nenas que non queren xogar coa miña que non leva pendentes nin melena e lle din neno por moito que ela lles diga que 'ten parrochiña' e tan só quere xogar. En realidade non só me preocupo por elas, que tamén, senón por min, por nós, por vós... porque quizais o que máis me aterra e me molesta de todo é esa pulsión destrutiva e aniquiladora dos fíos nos entreteceron/entretecemos.
E tamén me molesta a invisibilidade.
Volvo falar das tabernas, neste caso (desculpen o ripio de mal poeta que son) da rúa de Tabernas. Na tasca que é a Real Academia (RAG, Real Academia da Letras, a Academia, como a queiran chamar -aclaro porque a outra vez que falei desa entelequia houbo quen só leu que puxera mal o nome da insigne institutriz das letras) ao igual que na cantina que conforma o único recordo que teño do señor Antonio Landesa, as mulleres son a muller do taberneiro.
E que me queime aquí mesmo no lume do inferno se teño algo en contra de que se escollan homes para tal celebración que en realidade xa nada me importa. Mais, amigos académicos, xa cheira. Algúns e algunhas fartamos das escusas, desas razóns xustas que aluden ao currículo ao impacto literario, á capacidade de tal, a calidade de cal...
Celebro a Casares algo máis que a Filgueira e algo menos que a Pereiro. E pode parecerme mesmo ata ben como un deses recordos que algo che invocan –comecei as prácticas docentes no instituto Santo Tomé o primeiro luns logo do pasamento do escritor ourensán–. Mais que na decisión final non entrasen Xela, ou Luísa ou algún outro nome máis antigo paréceme algo máis que vergoñento, mesmo me atreverei a dicir criminal e responsable de seguir a tecer eses fíos dos que quixen falarvos. Molesta, molesta moito e vós, señores da taberna sodes moito menos señores ca unha ameba. Eu cheguei escoitar a algún de cadeira con letra, dicir que tal escritora tiña moi pouca obra ou tal outra só publicara nunha mesma editora. Escusas que por algún motivo máxico deixan de valer para Carlos ou para un sorprendente Antonio Morales. Cada vez sonvos máis do Día das Galegas nas Letras que das letras galegas que tan ben matades porque sempre vai haber escusas para que limpe as mesas a mesma.
