Mans de costureira, vontade de ferro. Aos seus 85 anos, Aurelia sobe con axilidade os nove andares que separan á súa vivenda da rúa coruñesa Padre Feijóo –en pleno Ensanche–, onde vive dende 1979, facendo suar ós compañeiros de Stop Desafiuzamentos que a seguen estes días esqueiras arriba. Máis de trinta anos vivindo no lugar, facendo corpo cun espazo, subindo e baixando á rúa. Hoxe, envolta na marea insolente dun desafiuzamento exprés, a súa calma vese quebrada, obrigada a contalos días ata o vindeiro 18 de febreiro, cando remata o prazo voluntario para o abandono da vivenda –ninguén renuncia voluntariamente ó lugar de onde non quere marchar; tal abandono tan só poderá ser produto dunha coacción, dunha ameaza, ou do medo despregado como dispositivo de gobernanza da poboación.

Hoxe, envolta na marea insolente dun desafiuzamento exprés, a súa calma vese quebrada, obrigada a contalos días ata o vindeiro 18 de febreiro, cando remata o prazo voluntario para o abandono da vivenda

A miúdo, invocamos e subliñamos o anonimato da multitude ao falar das políticas de movemento e das retóricas da contestación, esquecendo que todas temos un nome, unha pel, unha historia. Ben é certo que esa historia pode ser a de calquera, ora que, fronte ao permanente drama social de sufrimento do noso cotián, e tamén fronte á sobreprodución de información e de imaxes –os medios dominantes producen continuas tentativas de anestesia cultural, convertendo os nomes en estatísticas e reducindo os corpos a rostros fugaces nos noticiarios, procurando producir insensibilidade, fatiga moral e un desexado esgotamento da empatía: canto máis se nos amosa máis se nos presenta como irremediable–, certas historias e certos nomes merecen ser reivindicados.

Aurelia leva 33 anos vivindo en pleno centro, nunha das zonas actualmente máis caras, comerciais e cotizadas da Coruña, pagando un aluguer de renda antiga de 126€ –contía que supón, con todo, máis dun terzo da súa pensión. En todo este tempo, tan só deixou de abonar dous meses de aluguer cando lle correspondía –aínda que si o fixo con posterioridade–, nun intervalo que se alonga máis dunha década entre ámbalas dúas excepcións (anos 1999 e 2011). Non obstante, as reformas recentes da Lei de Axuizamento Civil impídenlle –en termos legais– enervar unha segunda vez, isto é, evitalo desaloxo malia ter pagado fóra de prazo. Logo dun primeiro aprazamento de dez días, os propietarios do inmoble –veciños á súa vez da afectada– asemellan non querer ceder, namentres o concello, pola vía duns máis que pasivos Servizos Sociais, ofrécelle a Aurelia o ingreso nunha residencia, opción que ela –ben capaz de valerse por si mesma– rexeita.

Todos aqueles que hoxe se volven vítimas en risco de exclusión social, tiveron que afrontar unha situación onde hipotecarse –como sinalaba dun xeito admirable Ada Colau hai uns días no Congreso– endexamais foi unha opción libre

Paga a pena lembrar, tal e como recoñecen as Nacións Unidas, amais da súa queridísima Constitución de 1978 (Art. 47), que a vivenda está recoñecida como un dereito fundamental e un ben de primeira necesidade, non como un privilexio nin unha mercadoría coa que especular. Así e todo, o Estado español –lonxe de regular, como marca a lei vixente, a utilización do solo de acordo co interese xeral–, fixo da especulación a súa estratexia económica central, incentivando á súa vez a proliferación social dunha nova figura: o homo especulatorus.

No clima actual de aflición e desacougo, co aumento dos desaloxos e dos suicidios, e coas tramas políticas de corrupción dándolle á xente cada vez máis razóns pra se enervar –agora nun senso ben distinto–, debémonos alarmar e reaccionar ante unha realidade insoportable, que tal e como se le nas pancartas erguidas estes días fronte ó piso de Aurelia, sitúanos ante unha paisaxe desoladora de “casas sen xente e de xente sen casa”. Cómpre ter en conta, ademais, que todos aqueles que hoxe se volven vítimas en risco de exclusión social, tiveron que afrontar unha situación onde hipotecarse –como sinalaba dun xeito admirable Ada Colau hai uns días no Congreso– endexamais foi unha opción libre, senón a consecuencia de alugueres caros, de xogos-trampa entre inmobiliarias e construtoras, e do favorecemento de políticas públicas de endebedamento que, por exemplo, desgravaban a compra e non o aluguer.

Parece sensato pensar que a renda antiga de Aurelia é incompatible co prezo do solo na zona e que, unha vez máis, o valor especulativo entra en xogo

Daquela, volvendo ao caso, temos xente sen casa e cidades en venta. Parece sensato pensar que a renda antiga de Aurelia é incompatible co prezo do solo na zona e que, unha vez máis, o valor especulativo entra en xogo: velaí as dinámicas de expulsión da poboación, que é obrigada a abandonar o centro urbano mentres as súas cidades quedan orfas de cidadáns.

Dunha banda, fronte á insensibilidade dos seus propios veciños, a xente de Stop Desafiuzamentos e demais particulares entregan o seu tempo e a súa dignidade, amosando a potencia transformadora doutra forma de veciñanza

Dicía Shylock, o protagonista do Mercader de Venecia: “Quitádesme a vida se me quitades os medios polos que vivo”. E a vivenda, a morada, é o primeiro medio para desenvolvela vida. Cómpre entón denunciar os desafiuzamentos coma o que son: actos de violencia estatal, efectos da banalización do sufrimento e da extinción dos afectos por parte do Estado. Botar a alguén da súa casa implica toda unha trama legal, policial e administrativa que nos obriga a cuestionar a moralidade e a autoridade das decisións políticas. Chegados a este punto, cando o poder asfixia o noso medio e a nosa vida, só nos queda poñer o corpo e reclamar o poder da vida. O antropólogo Didier Fassin chama a isto biolexitimidade: a vida como dereito e ben supremo.

Estes días, no portal de Aurelia, comprobamos como o corpo é posto en escena e en palabras. Dunha banda, fronte á insensibilidade dos seus propios veciños –entre eles a herdeira do propietario do inmoble, dona de varios pisos na cidade–, a xente de Stop Desafiuzamentos e demais particulares entregan o seu tempo e a súa dignidade, amosando a potencia transformadora doutra forma de veciñanza, chea de empatía e afectos. Namentres as institucións locais reproducen as dinámicas hexemónicas estatais –desmaterializando a súa violencia, convertendo os corpos dos afectados en artigos de masa despersonalizados e desincorporando a súa dor–, as xentes do común alí apostadas recórdannos que todo sufrimento é sempre un sufrimento social, e poñen os seus corpos –para dicilo con Judith Butler– en alianza, en liña, na súa precariedade e na súa insistencia, facendo ver que o político, precisamente, é o que está entre os corpos.

Aurelia vese na obriga de lexitimar a súa propia persoa, o seu nome e o seu relato

Doutra banda, ademais, Aurelia vese na obriga de lexitimar a súa propia persoa, o seu nome e o seu relato. O seu corpo pasa a ser mostrado, fotografado, contado: papeis, recibos e facturas sométena a unha sorte de políticas da obrigación –que sempre manifestan unha relación asimétrica entre quen obriga e quen é obrigado–, e sitúana no terreo da sospeita e da culpabilidade. Que máis ten que probar? Ao igual que acontece cos parados, que nestes tempos pasan a ser portadores individuais e responsables dunha especie de “enfermidade moral”, Aurelia vese na obriga de demostrar a súa inocencia. Que quede claro: nada ten que demostrar, porque de nada é culpable.

Volvendo a Didier Fassin, a crítica da razón humanitaria pon de manifesto como esta agocha e substitúe a innegociable pero esquecida xustiza social

Vemos agromar, en definitiva, unha comunidade ética xerminada no corazón e nas tripas da cidadanía, cansa de ver esboroarse a arquitectura moral da nosa sociedade, e que esixe que as autoridades políticas estean á altura das circunstancias. Agora ben –e sendo máis que digna, oportuna e lexítima–, a invocación da humanidade, como se ten feito a pé de rúa ou en declaracións á prensa, non debe facernos esquecer as orixes do drama. Volvendo a Didier Fassin, a crítica da razón humanitaria pon de manifesto como esta agocha e substitúe a innegociable pero esquecida xustiza social. É a mesma razón humanitaria a que se ten empregado internacionalmente para lexitimar certas guerras, ou mirando o sismo de Haití en 2010, a que mobiliza (afortunadamente) ós gobernos e á opinión pública mundial, pero que desaparece á hora de corrixir a desorde política e económica que explica as vinte mil defuncións anuais de nenos menores dun ano na illa. É dicir, claro que hai que esixir humanidade, mais sabendo que a compaixón e a piedade que leva implícitas non han de agochar a brutalidade dunha lei inxusta que ha de ser derrogada, e as fendeduras dun sistema que ten feito da especulación a súa sucia bandeira. Que ironía que a casa de Aurelia estea tan só a uns pasos do mal chamado Pazo de Xustiza. Agardamos que as respostas que se dean sexan dignas e estean á altura.

Mentres tanto, e ata o 18 de febreiro, seguirán poñendo –seguiremos poñendo– os nosos corpos en alianza, coa nosa pel, coa nosa historia, pero todas xa co mesmo nome.