Na Antiga Grecia, como en Roma, só había dúas excepcións polas que as mulleres podían tomar lexitimamente a palabra en público: unha era en calidade de vítimas e outra en ocasións puntuais para defender intereses sectoriais; é dicir, para falar de cousas de mulleres. Explícao ben a catedrática de Clásicas Mary Beard no seu libro “Mujeres y poder” editado por Crítica. Beard tamén explica como esta situación se ten prolongado en grande medida até os nosos días.
A min nunca me chamou moito escribir sobre as cousas que como muller me preocupan e afectan directamente: a violencia sexual, a maternidade, a discriminación, os teitos de cristal… Malia que si me gusta –e me calma– ler ás mulleres que os tratan, prefiro escribir de ordenación territorial, do mundo rural ou dos incendios. Veño escapando, tamén estes anos, dos espazos de militancia feminista, malia consideralos valiosos e imprescindibles. E síntome ás veces un pouco culpable –menos despois de ler a Mary Beard–, por non querer estar neles, senón nos dos homes. Nos espazos de poder que eles dominan e que nos afectan a vida a todas: a nós e a eles.
Chegar aos espazos de poder sendo muller non é doado, tanto na pequena escala das organizacións ou empresas como nas grandes escalas dos poderes económicos e de Estado. As vías para chegar son maioritariamente dúas e contrapostas, e susténtanse nos piares do binarismo de xénero. Como muller podes comezar a actuar, chancear, pensar e ata vestirte coma un home (resignificando ás veces certos elementos do vestiario feminino: un bolso, un pinta-beizos, uns tacóns altos…) para ser unha deles, un “colega”. A outra vía é facer uso do poder que as iniquidades do patriarcado che conceden para utilizalas no teu beneficio, é dicir, podes exercer de fermosa ou de feble e deixarte desexar ou protexer por un home poderoso, ou por varios. Ningunha das dúas fórmulas me convenceu nunca. Aínda que teño que recoñecer que, de noviña, algo teño experimentado con ambas.
Custoume tempo descubrir que o verdadeiramente difícil no acceso ao poder como muller vén cando queres dar unha batalla colectiva, en alianza con outras mulleres
Custoume tempo descubrir que o verdadeiramente difícil no acceso ao poder como muller vén cando queres dar unha batalla colectiva, en alianza con outras mulleres. Chegar, pero chegar para que cheguemos todas, para mudar as formas e reinventar o propio concepto de poder e de liderado. Para cuestionar percepcións e dinámicas herdeiras dunha tradición clásica cuxo problema radica non tanto en que a metade da humanidade estivese ausente dela. O verdadeiro problema é que a tradición clásica que arrastramos e, en moitos casos reivindicamos –canto aprendiz de Cicerón, de Maquiavelo hai por aí!–, construíu os conceptos de debate, oratoria e discurso público como atributos exclusivos da virilidade, intimamente ligados a ela.
Acceder ás estruturas do poder sabéndote unha intrusa que nin fala, nin actúa coma un home, e que tampouco exerce un rol supeditado, nin está aí para ocuparse dos “temas das mulleres”, ai!, ese é o verdadeiro desafío. Teño asomado o nariz algunha vez aos espazos de poder orgánico no contexto diso que demos en chamar “nova política”. Máis por confusión dos meus compañeiros que por méritos propios (pois é doado confundir a miña voz sosegada coa febleza e a falta de ambición, intúo).
Os espazos que hexemonizan os homes –coa compracencia e a colaboración dalgunhas mulleres– soen ser lugares desagradables nos que moitas adoitamos entrar con ganas e saír fumeando, cheas de dúbidas, coa cabeza anegada polo eterno dilema: marcho e sego sendo a que son ou dou a batalla co grande risco de acabar convertida naquilo co que quería acabar? Eu sempre marcho –cabilando se hai cecais xeito de plantexar todo isto sen recorrer a metáforas bélicas–. Outras, as miñas heroínas, fican na retagarda, aguantando estoicas e valentes para as que veñan detrás –non atopei xeito–.
Se algún día quixese asomar o nariz á política de novo, faría dúas cousas: a primeira sería rodearme de mulleres sabias e poderosas
Se algún día quixese asomar o nariz á política de novo, faría dúas cousas: a primeira sería rodearme de mulleres sabias e poderosas. E a segunda sería artellar esta proposta de redefinición das estruturas do poder arredor dunha vella idea que non é tan inxenua como parece: exercer a política dende a bondade.
A bondade, como característica persoal, independentemente do xénero de quen a posúa, adoita a debuxar un sorriso irónico na cara de quen coñece as ambaxes do poder de calquera clase: nas organizacións políticas, nas universidades, nas empresas… Pero a bondade xamais é deixarse derrotar. A bondade require unha coraxe moi pouco habitual, require unha enerxía creadora capaz de opoñerse ás mesquindades. Require autoesixencia e cuestionamento moral. Esixe trocar competición, desconfianza e gloria por unha aposta íntima cara o ben común e a madurez psicolóxica. Require cultivar os afectos e as lealdades. Unha reflexión sincera sobre as nosas propias miserias. E unha batalla intensa contra o propio ego. Así redefiniría eu o liderado.
E boa falta temos del agora mesmo, a xulgar pola actualidade política, tanto en Galicia como en España.
