A credibilidade é o activo máis valioso de quen exerce un cargo público por designación electoral; unha vez perdida, a permanencia no cargo faise insustentable. A do Presidente do Goberno español viña sendo xa cuestionada debido ao ostensible incumprimento do seu programa electoral así como á incapacidade do seu goberno para implantar as reformas esixidas pola Troika neoliberal (FMI, BCE e Comisión Europea) en contraprestación polo rescate financeiro. A súa maioría absoluta, acentuada pola ineficacia da oposición, outorgoulle temporalmente o crédito suficiente para compensar esa perda.

Como podería resolverse o problema de atrofia que ese sistema está a evidenciar na súa incapacidade para xerar as innovacións que require a súa adaptación ao novo escenario de gobernanza global?

Con todo, o afundimento rexistrado no último barómetro do CIS é inapelable e anticipa o resultado producido pola súa actuación en relación ao proceso mediático que describe a corrupción xeneralizada do seu partido. Nesas circunstancias, a oposición expón no Congreso a dimisión do Presidente, reflectindo as demandas expresadas durante a protesta cidadá contra a corrupción. Sería factible esta dimisión? Contribuiría dalgún modo a resolver o problema da deslexitimación do sistema institucional español? Como podería resolverse o problema de atrofia que ese sistema está a evidenciar na súa incapacidade para xerar as innovacións que require a súa adaptación ao novo escenario de gobernanza global?

No que se refire á primeira cuestión, parece evidente que se trata dun caso improbable. Convén lembrar que Mariano Rajoy -pronúnciese correctamente: «rashoi»- formaba parte da cúpula presidencial dos gobernos que deberon enfrontar as masivas mobilizacións sociais que emerxeron en resposta á neglixente xestión da catástrofe do Prestige e, pouco despois, á ilexítima participación do Estado na invasión de Iraq. Non se trata dun mandatario que responda o seu cargo á lóxica da opinión e a presión pública, senón á do cálculo parlamentario que, na situación actual, outórgalle unha maioría suficiente como para gañar calquera posible cuestión de confianza ou moción de censura. No que respecta á posible efectividade desa medida, cabe sinalar que o artigo 101 da constitución sinala que a dimisión do Presidente leva o cesamento do goberno, que pasa a operar en funcións até a toma de posesión do novo.

Dificilmente podería un goberno tecnocrático garantir a efectiva resolución do problema fundamental da sociedade española: o, xa referido, de atrofia institucional.

Con todo, o cesamento dun goberno non leva de forma automática a convocatoria de eleccións xerais, senón a dun voto de investidura. Suposta a maioría absoluta do seu partido ou, na súa falta, a falta de cohesión da oposición, o que esta opción podería favorecer sería, no mellor dos casos, unha substitución de corte tecnocrático orientado á aplicación do mandato da Troika co apoio da coalición dominante. A executoria tecnocrática quedaría condicionada polos intereses das elites locais cuxa principal habilidade consistiu, tal como se puido visualizar durante o tránsito ao post-franquismo, en impedir calquera modificación substancial capaz de alterar a súa posición de prevalencia. En consecuencia, dificilmente podería un goberno tecnocrático garantir a efectiva resolución do problema fundamental da sociedade española: o, xa referido, de atrofia institucional.

Querería chamar a atención sobre a prometedora vía que en Galicia están a experimentar, con notable éxito, as forzas políticas da esquerda nacionalista

Non é, por tanto, a dimisión senón a disolución das Cortes e a consecuente convocatoria de eleccións xerais o que podería derivar -quizá como parte dun proceso de natureza constituínte- nunha reconfiguración parlamentaria capaz de introducir aquelas innovacións provedoras de viabilidade. Tendo en conta os precedentes e á vista da actual maioría absoluta gobernamental, nada fai prever que esa convocatoria poida ter lugar de forma anticipada. De ser ese o horizonte temporal, lonxe de insistir nunha inefectiva dimisión, faría mellor a oposición centrándose en actualizar o seu modo de acción política, desburocratizando a súa actividade parlamentaria e pondo os seus recursos ao servizo das organizacións da sociedade civil que son as que deben levar a iniciativa no actual escenario de transformación social. Integrándose na acción cidadá e constituíndose en instrumentos institucionais de transformación social, os partidos políticos non só estarían a recuperar a lexitimidade perdida senón que, por mera lóxica da acción colectiva, estarían a facilitar a cristalización organizativa e programática dunha alternativa de goberno que, a día de hoxe, non existe. Neste sentido, querería chamar a atención sobre a prometedora vía que en Galicia están a experimentar, con notable éxito, as forzas políticas da esquerda nacionalista. Ilustrareino con dous exemplos clarificadores.

Recentemente, a presidencia do Parlamento de Galicia decidiu modificar as normas de acceso da cidadanía aos plenos, alegando a conveniencia de restrinxila para manter a orde. Moi acertadamente, a oposición enmarcou a iniciativa como un intento de excluír á cidadanía da súa principal institución deliberativa, logrando trasladar a información a unha sociedade civil galega que reaccionou concitándose ante as portas do Parlamento ao comezo da primeira sesión convocada baixo a nova regulación. Ao mesmo tempo, os grupos da esquerda nacionalista (AGE e BNG) coordinábanse logrando o apoio puntual do grupo socialista para trasladar ao interior do Parlamento a protesta cidadá na forma dunha acción desburocratizada baseada no repertorio da resistencia pacífica e a desobediencia civil. A potencia simbólica e a contundencia no rexeitamento á nova norma obrigou á presidencia a suspender a sesión e abrir o proceso de modificación normativa ao conxunto do Parlamento. Máis aló dos resultados que poida ter ese proceso, o certo é que este modo de acción política demostrou a súa capacidade para visibilizar e afectar derívaa antidemocrática da institución.

Os representantes políticos achegaron os seus recursos, logrando incrementar a atención mediática, e apoiaron a campaña Stop Deshaucios sen interferir na súa organización

O segundo exemplo tivo lugar no marco da campaña Stop Deshaucios, cando políticos vinculados a eses dous mesmos grupos parlamentarios decidiron apoiar, integrándose nela, a acción cidadá orientada a impedir o desafiuzamento dunha costureira xa octoxenaria. Lonxe de limitarse a unha presenza institucionalizada, cuxo cada vez máis notorio rexeitamento fíxose visible co caso de Beatriz Talegón, estes políticos involucráronse persoalmente nas accións de desobediencia civil, enfrontándose directamente cos corpos e forzas de seguridade do Estado, e sendo agredidos por iso xunto ao resto de participantes. Os representantes políticos achegaron os seus recursos, logrando incrementar a atención mediática, e apoiaron a campaña Stop Deshaucios sen interferir na súa organización, verdadeira responsable do éxito desta acción cidadá. Este modo de participación dos representantes políticos non só logra refutar aquel reducionista 'todos os políticos son iguais' senón que sinala posibles e desexables excepcións ao nihilista pero máis que xustificado lema do 'non nos representan'. A capacidade de restitución da lexitimidade institucional móstrase en toda a súa potencia.

Teño constancia, ademais, de que a experiencia galega está a ser observada con atención por quen, desde o núcleo e a periferia do 15M, quere implementar unha interfaz entre a sociedade civil e as organizacións políticas parlamentarias e sindicais

Dei en denominar «protesta pro-sistémica» a este modo de acción política e estou convencido de que, demostrando o seu potencial restituínte en Galicia, podería funcionar no resto do Estado e demais democracias occidentais sumidas en similares proceso de transición estrutural ao novo escenario de gobernanza global. Teño constancia, ademais, de que a experiencia galega está a ser observada con atención por quen, desde o núcleo e a periferia do 15M, quere implementar unha interfaz entre a sociedade civil e as organizacións políticas parlamentarias e sindicais, conscientes xa de que ese foi o elo que faltou engarzar na anterior onda de protesta social para materializar a demanda de rexeneración institucional. De feito, ese foi o caso da acción de desobediencia civil realizada polos parlamentarios que cos seus dispositivos móbiles gravaron e publicaron a intervención do presidente do BCE no Congreso. A coordinación explícita e premeditada entre eses parlamentarios e persoas conectadas ao movemento de activismo tecnolóxico lograba crebar así o segredo que a institución quixo impor sobre esa comparecencia convocándoa a porta pechada e chegando a instalar inhibidores de radiofrecuencia para evitar -infrutuosamente- a súa retransmisión.

Conta a lenda que iso foi o que respondeu o representante do movemento Zapatista ao activista galego que lles preguntou que podían facer por eles: o que máis nos pode axudar é que fagan vostedes a revolución no seu propio país

Do mesmo xeito que Nunca Máis inspirou a orientación cívica do 15M, a acción coordinada da esquerda nacionalista e a sociedade civil galegas podería estar a inspirar o próximo repertorio de acción social transformadora en Europa. De ser así, o escenario podería ser realmente esperanzador pois estaría a localizar nas pequenas culturas e nacións europeas unha centralidade alternativa á do pensamento único que, até agora, veu liderando o proceso de tránsito a un novo modelo de gobernanza global. Conta a lenda que iso foi o que respondeu o representante do movemento Zapatista ao activista galego que lles preguntou que podían facer por eles: o que máis nos pode axudar é que fagan vostedes a revolución no seu propio país. Sexamos conscientes desta potencialidade e asumamos a responsabilidade que todo iso leva; responsabilidade que, de forma urxente, deben asumir os partidos políticos.