Hai uns anos lin Shoah (Arena Libros), o texto do guión cinematográfico de Claude Lanzmann. Sen as imaxes e sen maiores indicacións, trátase das palabras espidas dos protagonistas do filme, algúns verdugos nazis, algúns veciños dos campos de exterminio, algúns xudeus sobreviventes do xenocidio dos xudeus europeos.
Ese texto é, en por si, da literatura máis demoledora, profunda e feroz que coñezo. É poesía de asasinos e das súas vítimas
É a transcrición dun documental, as declaracións unhas veces improvisadas e outras veces longamente rumiadas de persoas que cometeron actos atroces, que os coñeceron ou que os padeceron. Pero ese texto é, en por si, da literatura máis demoledora, profunda e feroz que coñezo. É poesía de asasinos e das súas vítimas. Aquel libro lino, relino, subliñei e estou seguro de que deixei que algunha das súas expresións entrase nunha novela que escribía por entón.
A continuación busquei o documental e finalmente atopeino: unha obra mestra inapelable. Claude Lanzmann construíu con fragmentos de realidade unha extensa e gran novela digna dun Tolstoi, pero coa dureza do aceiro e a levedade e o misterio dun poema de Paul Celan.
Desculpen que utilizase esta linguaxe, pero non quero que o medo ao ridículo me impida expresar a admiración a esa magna obra artística e deixar de recomendar o seu coñecemento como merece. Shoah emociona, claro, e ademais é unha proba de algo que por ser tan enorme parece incrible e, polp tanto, fácil de ser negado. O que fixeron os nazis e os seus colaboradores seguirá sendo un buraco negro e un punto de inflexión na historia da civilización. Son culpables da morte de máis de 26 millóns de persoas soamente na Unión Soviética, e a súa combinación de nacionalismo racista e euxenesia xerou o exterminio de persoas enfermas e de homosexuais e o xenocidio dos xitanos e dos xudeus. Foron os xudeus quen asumiron ese episodio como un elemento para refundar a súa identidade como pobo, e todos os europeos debemos agradecer o seu tremendo esforzo por rescatar das cinzas as probas dese gran crime.
Os europeos debemos coñecer iso, deberiamos sentirnos obrigados, pois é o noso pasado, é o noso crime. Os europeos actuais herdamos unha Europa sen xudeus; en certo sentido todos ocupamos as casas que se viron obrigados a abandonar, usurpamos as riquezas que lles foron expoliadas e beneficiámonos das cousas que aprendemos deles mentres estiveron entre nós. Herdamos unha Europa sen xudeus. Unha Europa singularmente pobre humanamente.
"Sorprendeume gratamente e alegroume que o Grupo Popular no Congreso propuxese o estudo do Holocausto xudeu, aínda que o resto da súa lei de educación, a LOMCE, sexa tan inhumana"
Porque Shoah obríganos moralmente a asumir a nosa incómoda historia como cristiáns ou herdeiros desa Europa cristiá que só soubo odiar ese pobo, certamente incómodo, que eran os xudeus, e porque nos obriga a reflexionar sobre as nosas actitudes cara aos que son distintos, estou convencido de que todos os mozos europeos deberían ver cando menos extractos desa extensa obra. Por iso sorprendeume gratamente e alegroume que o Grupo Popular no Congreso propuxese o estudo do Holocausto xudeu, aínda que o resto da súa lei de educación, a LOMCE, sexa tan inhumana.
Quero pensar que o que move aos deputados do PP neste caso é un sincero desexo de evitar algo semellante no futuro, pero é imposible que non teñamos en conta que ao mesmo tempo ese partido a través do Goberno está a negar o dereito das familias de vítimas asasinadas polo fascismo a recuperar os seus restos, e que alcaldes e gobernantes do seu partido seguen exaltando o fascismo español e reivindicando aínda hoxe os asasinos.
O PP é sen ningunha dúbida o partido que aínda reivindica os que iniciaron a guerra, a gañaron e cometeron crimes contra a humanidade de forma continuada durante anos. Como se pode comprender que nos recomenden coñecer a Shoah pero defendan os crimes fascistas en España? Creo que a clave está na ideoloxía dese partido, que reúne dúas tradicións da dereita autoritaria: por unha banda, o nacionalcatolicismo españolista coa súa xenofobia cara a todos lados, empezando polos xudeus; e, doutra banda, a nova dereita neoliberal norteamericana para a que Israel é unha pedra de toque. E non hai dúbida de que Israel utilizou e utiliza o recordo da Shoah como un instrumento político.
"Isabel é unha das figuras fundamentais da imaxinaría do nacionalismo españolista e a máis amada por Franco, con quen se comparaba"
Pero a contradición entre esas dúas correntes evidénciase en Isabel, unha serie de TVE que, con grandes medios de produción, glorifica á Trastámara que co apoio da Igrexa usurpou o trono á súa sobriña "dona Johana" .
"Cando nos conte os xenocidios de Isabel, creremos máis na limpeza de intencións deses lexisladores que nos propoñen estudar a palla en ollo máis ou menos alleo"
Isabel é unha das figuras fundamentais da imaxinaría do nacionalismo españolista e a máis amada por Franco, con quen se comparaba. Non é casualidade que esa TVE a exalte coma nos bos tempos, aqueles de "Isabel e Fernando, o espírito impera! Morreremos bicando a sacra bandeira!", pero a proba da sinceridade de intencións sería contar esa historia desde o punto de vista dos derrotados pola usurpadora. Non me refiro soamente aos partidarios de Dona Johana senón, sobre todo, ás vítimas do que foi máis que un progromo e achegouse a un xenocidio: a expulsión dos moriscos e dos xudeus.
Cando TVE nos conten como se forxou aquel Estado e aquela sociedade limpa racialmente e homoxénea relixiosamente, tan empobrecida humanamente que en diante foi incapaz de evolucionar e modernizarse, cando nos conte os xenocidios de Isabel, creremos máis na limpeza de intencións deses lexisladores que nos propoñen estudar a palla en ollo máis ou menos alleo.
