“Ou entendemos o rap coma poesía ou corremos o risco de nos perder a vangarda da poesía do noso tempo”, a contundente alerta de Adam Bradley

“Ou entendemos o rap coma poesía ou corremos o risco de nos perder a vangarda da poesía do noso tempo”. A contundente alerta de Adam Bradley, profesor de literatura da Universidade de Colorado formado en Harvard, resume perfectamente o espírito do seu Book of Rhymes: The Poetics of Hip Hop, editado en 2009 e obra imprescindible para poñer en contexto unhas das formas de expresión artística máis puras nadas no século XX. Da mesma maneira e co gallo da edición do seu libro Decoded, defendía Jay-Z, alá polo 2011 e coa súa habitual vehemencia, que, en certos casos, o rap e a poesía eran, sen lugar a dúbidas, a mesma cousa. Poñía naquela altura como exemplos certas líricas old school de Rakim e algunhas das barras do seu contemporáneo Biggie Smalls pero na última década esta tese -a do rap coma forma xenuína de poesía- tense tornado axioma incontestable coa madurez do xénero materializado no estourido lírico de talentos tan indiscutibles coma J cole, Little Simz, Chance the Rapper, Kendrick Lamar ou Kae Tempest. 

Cero sorpresas, en realidade, para unha cultura que ten a súa xénese na poética spoken word de pioneiros coma Gil-Scott Heron ou os -multisampleados por Public Enemy, NWA e A Tribe Called Quest- The Last Poets. Mesmo no País temos sido testemuñas desta fusión lírica con fitos coma a participación de Malvares -fundador dos Trasnos de Moscoso e hoxe MC en Rebeliom do Inframundo- en festivais de poesía tan senlleiros coma o Kerouac de New York e o de poesía no Condado de Salvaterra e a recente edición do primeiro poemario de Breogán Xague na editorial Chan de Pólvora. Un verso é un verso. Nada máis. E nada menos.

No País temos sido testemuñas desta fusión lírica con fitos coma a participación de Malvares -fundador dos Trasnos de Moscoso e hoxe MC en Rebeliom do Inframundo- en festivais de poesía tan senlleiros coma o Kerouac de New York e o de poesía no Condado de Salvaterra e a recente edición do primeiro poemario de Breogán Xague na editorial Chan de Pólvora

“Deixaches a marca na rocha para non esquecelo nunca / Estase borrando coas ondas que baten con réquiem de escuma / Lévame mar non me traias, a min que só pido imposibles / Arríncame todo este azul, píntame de cor invisible”. Con todo, non todos os MCs teñen esa capacidade de esvaecer a pracer os límites entre a poesía e o rap. Hai que nacer e hai que se facer. Por iso cando alguén así agroma na escena… paren as máquinas, poñan os lentes de ler, isto require toda a súa atención. É o caso de Carla AKA Nadie González, que entra con honores neste selecto clube de poetas non violentos con Noctiluca scintillans, o seu álbum de debut. Portadora duns talentos que xa se albiscaban na sesión do Verbas da Rúa e no brutal Outra Matria cos que saira da tobeira en 2020 e que foron amplamente certificados un par de anos despois nos magníficos Cuspindo brea e, moi especialmente, Ana Kiro incluídos no poderoso manifesto colectivo que foi o álbum Satareixas. 

Non todos os MCs teñen esa capacidade de esvaecer a pracer os límites entre a poesía e o rap. Hai que nacer e hai que se facer. Por iso cando alguén así agroma na escena… paren as máquinas, poñan os lentes de ler, isto require toda a súa atención. É o caso de Carla AKA Nadie González

A carón d’O Rabelo -naquela altura A Rabela- a viguesa amosaba xa en Cuspindo brea especiais capacidades na rima, atrevéndose mesmo con compases de double timing -rimas ao doble de velocidade que o tempo do beat-, unha acrobacia da que non todos os MCs saen indemnes. Secasí a grande revelación daquel tratado de sororidade e empoderamento que significou o Satareixas foi o clásico instantáneo Ana Kiro, unha sorte de reverso feminista e rupturista do costumismo lírico-festivo dos Bótalle Caldo de Malandrómeda e Orquesta de Boyanka Kostova. Nela nacía unha MC a non esquecer, un dos activos de futuro chamados a purrar do rap galego feminino.

Decorrían por aquel Ana Kiro os regos que máis adiante confluirían na fértil braña que é Noctiluca Scintillans: uns versos escritos co corazón na man e non, como adoita acontecer tantas veces no estilo, no ego; unha voz persoal e con selo propio, portadora dunha cor vocal que aloumiña e reconforta, ese toque raspy que tamén locen Lidia Veiga, Lauryn Hill ou Najwa Nimri; un discurso correúdo e honesto que flúe con naturalidade entre o íntimo e o reivindicativo; unha versatilidade e talento vocal que lle permite transitar entre a dureza da rima e o retrouso melódico do R&B co bo xeito doutras posuidoras dese superpoder da talla de Queen Latifah ou Nicki Minaj; e a querenza polos anos dourados do hip hop e a vella escola, unha nostalxia redentora nestes anos de omnipresentes hihat rolls e autotune desaforado.

A gran revelación daquel tratado de sororidade e empoderamento que significou o Satareixas foi o clásico instantáneo Ana Kiro, unha sorte de reverso feminista e rupturista do costumismo lírico-festivo dos Bótalle Caldo de Malandrómeda e Orquesta de Boyanka Kostova

E non queda aí a cousa. A esta longa lista de talentos engade a viguesa coa súa opera prima un novo elemento do que andamos moi -pero moi- escasos na escena musical galega, a produción musical feminina. Nunha cultura onde os papeis de MC e DJ naceron perfectamente delimitados -ti o micro, eu os pratos e o sampler- que Carla tamén produza as músicas de cinco temas dos oito que fan parte do disco é unha marabillosa nova e, de facto, unha importante conquista. Laiábase estes días a grande Zeltia Irevire nunha entrevista no Zigzag da TVG da case total ausencia de mulleres na produción musical e nos estudos de gravación galegos. E con razón, claro. É unha realidade tan incómoda coma indiscutible que revela unha eiva estrutural pendente no proceso normalizador nos últimos anos. Unha asignatura pendente na que Carla se posiciona co seu debut coma a primeira da clase.

A esta longa lista de talentos engade a viguesa coa súa opera prima un novo elemento do que andamos moi -pero moi- escasos na escena musical galega, a produción musical feminina

Rompe o xeo o disco coa intro Salta, Pepa!, unha homenaxe a Salt-n-Pepa, ás súas máximas referentes, na que samplea anacos do seu clásico Push It. As dúas enfermeiras de Queens que en 1985 decidiron cambiar o termómetro polo micro para revolucionar letras e temáticas no rap non foron as primeiras mulleres en facer parte activa da cultura do Hip Hop -as pioneiras Sha Rock, Lady B, The Sequence e Mercedes Ladies xa racharan o teito de cristal a finais da década anterior- pero si que foron as que máis alto chegaron e, de seguro, as que máis turraron por introducir a precisa conciencia feminista na misóxina xungla da escena daqueles anos. “Never a tear will I shed. I’m independent, yes I’m independent. I make my own money so don’t tell me how to spend it. So listen close, boy, to my independent funk”. Máis claro, auga.

A que escintila con maior forza é sen dúbida A Carrasquiña, o single incontestable do disco. Un emocionante himno á sororidade a ritmo de reggaeton e retrouso inesquecible 

A segunda parada no traxecto é Hemorraxia, unha peza de boom bap de arrecendo clásico producida polo noso Dr. Dre patrio, o ex-Ezetaerre Peter Petrowski, que tamén asina as bases de Ying Yang e STSFYR e partilla coa propia Carla as do grande banger do disco, A Carrasquiña. Fai Hemorraxia xunto con Martirio, Coroa de Flores e Ying Yang o bordo máis introspectivo e persoal do disco, no que Carla aparca no arcén o reivindicativo para dar paso a unha lírica da que xurran, torrenciais, os seus demos, medos e contradicións e na que abrollan agudas aptitudes para a metáfora e a construción de imaxes poéticas. “Que me leva a corrente coma unha folla polo río. Doume a volta a mirarte e case que parte o fío”.

Esta maña coas verbas estala con Coroa de flores, onde nos agasalla con algúns dos versos máis belidos que se teñen rimado sobre un beat no País. Confesión a peito descuberto de esencia R&B, tan inmensa, que non pode evitar expandirse máis alá do xénero, chegando até os mesmísimos confíns do trip-hop de Massive Attack e Tricky nun vieiro, o do Bristol de finais dos 90s, que tamén percorren as músicas de pezas coma a terapéutica Martirio e o testemuño working class de Fronte ao Bar Lamprea. “O mar non trae, que só leva”.

De entre todas as algas bioluminiscentes que fan parte do fulgor deste intenso mar de ardora, deste Noctiluca scintillans, a que escintila con maior forza é sen dúbida A Carrasquiña, o single incontestable do disco. Un emocionante himno á sororidade a ritmo de reggaeton e retrouso inesquecible que veu acompañado por un videoclip tan sinxelo coma efectivo no que a MC amosa ser posuidora dunha presenza escénica e un carisma que poucas veces se ven na escena. Nen luces, nen set, nen grandes orzamentos. Unha camisola de Dolly Parton, un pucho de astracán e un 200% de atitude son máis que suficientes para converter un pequeno hipermercado de barrio no máis auténtico dos escenarios urbanos. Coma Dolly Parton, esa boa e xenerosa, tremenda xefa.“Dame a man irmá, que xa chegamos”

Semella que despois de décadas de ir a rebufo da escena estatal -mira que choveu dende os debuts de Ariana Puello e La Mala- a escena nacional vai collendo corpo cunha riqueza e pluralidade de voces (High Paw, ST, Temible Olivina, Amari…)

Fecha o disco coa fermosa STSFYR, unha remestura no que o doutor Petrowski receita un xiro de 90 graos á orixinal para cambiarlle o rumo e acelerar o mítico sample do Funky Drummer de James Brown, atravesando os territorios do drum n’ bass coma pretexto para que Carla faga o seu, o que a fai tan única e abra, por enésima vez, o seu peito para ceibar a poeta que leva dentro. Hai discos que piden edición física só por poder desfrutar do inlay coas letras en negro sobre branco e este abraiante mar de ardora da Ría de Vigo entra de cheo nesa categoría. “Esculpindo de cor negra noites, galaxias, planetas para que te cubran co seu manto”

Unha revolución pendente que xa ía tardando e da que Nadie González é absoluta vangarda de asalto nesa necesaria toma de poder musical e patriarcal. Brava ela

Semella que despois de décadas de ir a rebufo da escena estatal -mira que choveu dende os debuts de Ariana Puello e La Mala- a escena nacional vai collendo corpo cunha riqueza e pluralidade de voces (High Paw, ST, Temible Olivina, Amari…) que, seguramente sen ser demasiado conscientes, collen o testemuño de pioneiras esquecidas coma Marisol Manfurada e As Garotas da Ribeira para poder por fin falar do Rap Feminino Galego, tal que así, con maiúsculas e con artigo determinado. Unha revolución pendente que xa ía tardando e da que Nadie González é absoluta vangarda de asalto nesa necesaria toma de poder musical e patriarcal. Brava ela.