Coma tódolos primeiros de mes, saíu á palestra o alto funcionario estatal e cantou en números o desemprego e maila seguridade social do mes de Xuño. 127.248 desempregados menos e 26.853 cotizantes máis da seguridade social, esa foi a canción. Axiña o presidente Rajoy se congratulou dos tantos menos, que anunciaban a fin da desfeita; “o mellor Xuño da serie histórica”, dixo o cabaleiro da triste figura (ou mai ben patética, que diría a poeta Anna Pestonit, entre grolo e grolo de nepente e licor café). Coa mesma rapidez, e como era de esperar, o candidato Rubalcaba fixo fincapé nos tan poucos mais cotizantes.  127248 e 26853 son números, é certo, e ademais enteiros; pero tamén eles teñen conta do que lles boten e precisan de ulterior interpretación. O mesmo lle pasa á marmota de Pensilvania, cando pola Candeloria bota a cabeza fóra do toco, e co gallo de predicir a fin da invernía, mira de ver a súa sombra: que a vexa ou non vai depender dos ollos que a vexan mirar.

Pero deixemos a Rajoy e Rubalcaba coas súas lerias interesadas e centrémonos nos números da marmota: 127248 desempregados rexistrados menos e 26853 cotizantes mais na Seguridade Social. Se son certas ámbalas dúas cantidades, algo semella non cadrar.  É lugar común pensar que cada novo contrato leva legalmente aparellada unha alta na Seguridade Social, polo que cabería esperar que a cifra neta de cotizantes aumentara nunha cifra próxima ós 127248. E dicimos próxima, e non exactamente igual, para ter en conta a picaresca empresarial de dar de alta ó traballador así coma quen, xa me entendedes. Por que logo tanta diferenza entre as dúas cantidades? Se damos por certo a cifra de desempregados, u-los cotizantes que faltan? E se confiamos mais no número dos novos cotizantes, u-los desempregados que sobran?

Se damos por certo a cifra de desempregados, u-los cotizantes que faltan? E se confiamos mais no número dos novos cotizantes, u-los desempregados que sobran?

Como diría Manquiña, o erro está no concepto. Unha persoa pode estar empregada ou desempregada, pero non asemade as dúas cousas; e nalgunha delas ten que estar. Cando escoitamos da marmota que hai tantos desempregados menos, a nosa cabeza cartesiana razoa que hai tantos empregados mais. E non lle falta razón, pero non ten en conta que os datos saen dun rexistro estatal de emprego, de carácter voluntario para o desempregado (agás queira recibir algunha prestación ou outra axudas), e que pode, en teoría, reflectir a situación real do desemprego, pero na práctica dista moito de facelo. Cando a marmota conta que hai 127248 desempregados menos, o que nos está a dicir é só iso: que hai 127248 desempregados menos apuntados no rexistro, pero nada mais. Nada nos di dos motivos da baixa, de se foi que atoparon traballo, ou se cansaron de selar as tarxetas de demanda nas oficinas, ou fixeron as maletas e marcharon a velas vir polo mundo adiante; ou no seu desespero, colgaron o pescozo da trabe grande da palleira. Calquera deles é un desempregado menos no rexistro, pero agás o primeiro motivo, non creo que sexa para botar moitos foguetes; mais ben, sería a constatación dun fracaso social. 

Tanto o rexistro do cura de Cadrón coma o do SEPE certifican o que certifican: que a xente non vai á misa, o primeiro, e que a xente se desapuntou dos rexistros de demandantes de emprego. Que iso implique de xeito automático que haxa mais ateos e mais empregados é xa cousa que hai que demostrar.

Hai corenta anos, o crego de Cadrón caía no mesmo erro de asociar automaticamente a negación dunha cousa coa afirmación da contraria. Amante da estatística e obsesionado co demo, o clérigo levaba un rexistro da xente que asistía á santa misa e cravaba logo a folla dos resultados na porta grande das tres igrexas parroquiais, incluídos uns gráficos feitos a pulso. A vida era unha melodía simple e encadeada: se non ías á misa, logo non eras cristián, logo eras ateo. Ou arre ou xo, non había mais escapatoria. Meu pai deixou un bo día de ir á misa para darlle nos cornos á miña nai, e logo, co paso dos domingos, xa non se atreveu a volver. Un compañeiro meu, que logo chegaría a cura, deixou de ir porque saía os sábados de troula e os domingos non era persoa ata despois do xantar.. Pero pinta de ateos nunca lle vin a ningún dos dous. Sen embargo, para o crego, entraran xa formar parte do rabaño do demo. Tanto o rexistro do cura de Cadrón coma o do SEPE certifican o que certifican: que a xente non vai á misa, o primeiro, e que a xente se desapuntou dos rexistros de demandantes de emprego. Que iso implique de xeito automático que haxa mais ateos e mais empregados é xa cousa que hai que demostrar.

Que como empecei falando de Rajoy e da marmota de Pensilvania, e rematei lembrando as teimas do cura de Cadrón? A miña desequilibrada cabeza tamén vos é moi dada a facer rápidos e peregrinos paralelismos; e coa calor infernal destes días, xa milagre é que non estoupe.