Os ricos rin dos pobres. Non descubro América. Ilústrao Owen Jones no seu famoso libro “Chavs. A demonización da clase obreira”, pero o fenómeno é histórico. A cuestión de clase -e a pobreza, a final de contas-, escondeuse tras dúas estratexias: o presunto ensanche da clase media e a edulcoración da desigualdade. A nivel de identificación individual, unha gran capa da poboación interioriza os anhelos e as aspiracións da clase media –unha construción indefinida e expresamente difusa-. Os datos, en cambio, mostran o contrario: no Estado español 11,8 millóns de persoas viven en risco de pobreza. Máis dun 25% da poboación, segundo datos do informe AROPE (At-Risk-Of Poverty and Exclusion) que publica a Rede Europea Antipobreza. Esta realidade non acostuma a aparecer reflectida na maioría de medios de comunicación, que prefiren ofrecer trucos para aforrar calefacción no inverno, describir a nova moda de compartir piso ou anunciar a rompedora alternativa para pasar as túas vacacións: non ir a ningures. Non sodes pobres, sodes cool. Non sodes precarios, seguides as tendencias.
E eu tamén. Eu son de clase traballadora porque dependo dun salario para non perder o pouco do que desfruto. Sen el, non teño nada. Tan só moitos problemas e unhas cantas facturas para pagar. É probable que a miña xeración -tan millenial e tan instagramer- pense que iso da clase obreira cheira a combustible e soa a ruído de maquinaria industrial. Precariedade, en cambio, é un concepto máis aceptable: es precario un tempo, ata que alcanzas a estabilidade. Pero como a utopía, que está no horizonte, esa estabilidade afástase dous pasos cando estás a piques de mover o pé.
É probable que a miña xeración -tan millenial e tan instagramer- pense que iso da clase obreira cheira a combustible e soa a ruído de maquinaria industrial. Precariedade, en cambio, é un concepto máis aceptable
O outro día a miña nai lembrábame unha conversación que mantiveramos sendo eu pequeno. Eu queixábame, doído, de que estaba farto de ser responsable, de sacar boas notas. Que non había recompensa aparente aos meus esforzos, mentres outros compañeiros e compañeiras gozaban de vacacións ou de agasallos despois de recibir o boletín de cualificacións. Pronto entendería que o mérito ou o esforzo era algo que se esixe a quen non ten nada; a quen non herda nada. Dicía o coñecido escritor uruguaio Mario Benedetti que os débiles de verdade nunca se renden. Se lle quitamos o artificioso da frase, só queda o evidente: non se rende quen non ten outra opción. Estamos fodidos, vaia: vai tocarnos ser responsables toda a vida.
Para a clase traballadora o diñeiro e o tempo son máis importantes. Unhas boas vacacións valen o dobre e unha experiencia con amigos ou familiares aínda máis. Se cadra por iso temos máis vicios ou somos máis proclives a convidar a tomar algo a aquel que comparte barra ou terraza connosco. Nunca sabemos cando vai ser a última vez. Aínda que seguro que os hai que contan os céntimos, claro. Polo menos, teñen unha boa escusa: a súa propia supervivencia.
Iso de pertencer ás clases populares a min vénme de familia. Os meus pais sempre tiveron que usar as súas mans e o seu esforzo para pór un prato na mesa. Non é ningún mérito, pero o camiño non foi fácil. E estoulles moi agradecido.
Hai unhas semanas, a miña nai tivo un importante accidente laboral no seu posto de traballo. A empresa portouse razoablemente ben con ela, preocupáronse e -de momento- non teño nada que obxectar. Pero, aos seus case 62 anos, espéralle unha lenta recuperación, que se sumará ás secuelas físicas -e tamén psicolóxicas- de depender da súa saúde e das súas mans para desempeñar correctamente as súas tarefas profesionais. Durante toda a súa vida.
E por esa razón quixen encabezar este artigo coa cuestión do orgullo. A ausencia de propiedades, estabilidade ou recursos económicos non se suple con nada. Incluso a nosa saúde pode verse comprometida por ter que facer unha tarefa determinada. O único positivo é que nos poderán quitar dereitos, ilusións e oportunidades, pero nunca o orgullo. O de clase. O de sabernos persoas que non temos nada, que non podemos deixar de ser responsables. Orgullo. E eu estou orgulloso da miña nai.
