O gremio dos agrimensores, coa súa excéntrica denominación, ten sido esencial na historia. Ao lombo do seu traballo pousou a determinación da superficie, a concreción das lindes que os humanos (esa estrafalaria especie) teimamos en debuxar sobre a terra.

Lembro o fervor reverencial co que o meu avó Enrique aludía á figura do topógrafo. A súa concorrencia era esencial para deitar luz sobre as cuestións terreais, no único sentido no que o terreal merece consideración

Non era a miña idea falar dos agrimensores como profesión, malia o calado que a institución ten para os galegos. Lembro o fervor reverencial co que o meu avó Enrique aludía á figura do topógrafo. A súa concorrencia era esencial para deitar luz sobre as cuestións terreais, no único sentido no que o terreal merece consideración. O topógrafo era invocado e os marcos – ese ser case mitolóxico quen de transmutar en valo, cómaro, árbore, matogueira ou pedra animada daquelas que tanto deostaba Martiño de Dumio – semellaban retornar de seu á cordura, levados da man invisíbel que teimaba en movelos. A man invisíbel, presunta fonte de toda equidade, acababa servindo aos apóstolos do engano.

Mais como dixen, non pretendía falar da función social do agrimensor. Viñérame a conto pola sonoridade do seu nome e pola capacidade evocadora do mesmo. O agrimensor remítenos intuitivamente a un universo científico de exactitude e certeza, de ser posíbel xuntar ambos substantivos de maneira impune. A exactitude apunta á certidume, mais non sempre a certeza é exacta. O maldita teoría da relatividade. Asumimos certezas que por veces non responden de maneira exacta á realidade. E aínda por riba, os habitantes desta terra en permanente estado de alerta vermella (unha terra emerxente, por aquilo da emerxencia recorrente) somos reticentes á certeza, e dubido de que unha frase como todo é asegún non constitúa en realidade a nosa suprema aportación á Filosofía, negando a posibilidade da exactitude como categoría absoluta.

O agrimensor remítenos intuitivamente a un universo científico de exactitude e certeza, de ser posíbel xuntar ambos substantivos de maneira impune

Na súa obra O Castelo, que de conformidade ao criterio do autor debera ter sido entregada ás lapas e en lugar de ser publicada, Kafka empregaba a figura do agrimensor. O oficio do protagonista era a súa identidade, tal era a forza, o poder de caracterización da súa dedicación. O seu nome era exclusivamente K, potenciando aínda máis a relevancia da súa profesión sobre a súa personalidade. Este reducionismo era esencial para unha trama que pretendía pór de manifesto a indefensión, a absoluta orfandade do individuo perante o sistema. Un sistema que no tempo de Kafka xa se adiviña terríbel; escuro e totalitario. E é preciso que esa desconsideración da peza miúda, do cidadán minimizado carente de toda relevancia, mesmo a nivel nominal, teña como obxectivo un agrimensor. Unha peza radical da propia engranaxe do sistema. O demiurgo da realidade catastral (existe por acaso outra realidade?) que ve transformado o seu universo de exactitudes nun pesadelo de indefinición que vai abafando progresivamente o seu ánimo, a súa propia razón de existencia, non só persoal senón mesmo funcional. A rectificación dos límites, a delimitación de superficies, son imposíbeis se a realidade que convimos en estabelecer decae. Se o castelo non inviste ao agrimensor das condicións obxectivas para o exercicio do seu traballo, este devén absurdo. A propia utilidade, o sentido da existencia operativa de K desaparecen. En definitiva, non existe a superficie sen que o poder non lle atribúa á terra á condición de parcelábel. K ficaría reducido, deste xeito, á triste irrelevancia do seu nome propio.

En definitiva, non existe a superficie sen que o poder non lle atribúa á terra á condición de parcelábel. K ficaría reducido, deste xeito, á triste irrelevancia do seu nome propio

Mais non é o levantamento topográfico o único entre os levantamentos. Hai pouco sentín falar do levantamento toponímico. Os seus practicantes percorren a esforzada orografía do País, indagan aos seus habitantes polos nomes dos lugares que habitan. Estes reaxen con sorpresa. Alguén quere saber, inopinadamente, como se chaman a furna, a lomba, o túmulo, a fonte, o carreiro. Para padecer ese autoodio que damos como certo e exacto os humanos desta terra teñen nomeado cada gran de area, cada terrón, cada pinga de auga. E sabido é que damos nome a aquelo que amamos, que tememos, que consideramos. Dicimos Soult ao can para que deixe de ser can, aínda que algunha vez odiásemos aquel Marechal francés. As voces baixas de Manuel Rivas son unha fermosísima mostra dese feliz hábito. No libro os nomes dos lugares, o seu carácter sentimental e simbólico, forman un todo cos dos personaxes humanos, até o momento no que é difícil distinguir cando se fala dos galopíns de Castro de Elviña, do pai, da nai, dos irmáns e cando da Pena do Cuco, do Monte da Nacha,  do Camiño da Cavaxe, dunha silveira, unha cova ou do Río de Monelos.

O levantador toponímico sería o agrimensor da intanxibilidade. Xuntaría a exactitude do nome coa certeza da súa significación, do amor que lle profesou aquel que lle deu baptismo. Pensei na fermosura da actividade, na máxica odisea que levaría alguén a pescudar, a identificar os nomes dos lugares antes que desaparezan, coma os do Monte da Zapateira da Coruña, baixo o absurdo nihilismo do nomenclátor. Os levantadores toponímicos farían coma o Friedrich que un día imaxinei, tentando salvar cos seus lenzos aqueles lugares máxicos visitados, evitando que desaparecesen para sempre.

Os levantadores toponímicos farían coma o Friedrich que un día imaxinei, tentando salvar cos seus lenzos aqueles lugares máxicos visitados, evitando que desaparecesen para sempre

Esquecía contar que a miña agrimensora de topónimos era unha poeta. Como se me sorprendese. E xa que logo, tampouco me sorprendeu o que ela consideraba o principal atranco do seu traballo:

Ao cabo consegues facerte cos nomes do lugar. Nomes fermosísimos, acaidos, cheos de beleza e enxeño. O problema é que, as máis das veces, os informantes nunca son quen de localizar o lugar con exactitude no mapa.

A exactitude. A certeza.  O eterno problema dos agrimensores da alma.