Tu nos dices que debemos sentarnos
Pero las ideas solo pueden levantarnos
Caminar, recorrer, no rendirse ni retroceder
Ver, aprender como esponja absorbe
Nadie sobra, todos faltan, todos suman
Todos para todos, todo para nosotros

Todos los callados, todos
Todos los sometidos, todos
Todos los invisibles, todos

Todos, Todos!

(Ana Tijoux e Shadia Mansour. Da canción Somos Sur) 

Dicía David Graeber, no seu libro “Somos o 99%”, que un dos obxectivos de quen detenta o poder é crear a sensación de fracaso e de ineficacia da acción política contra o sistema

Dicía David Graeber, no seu libro “Somos o 99%”, que un dos obxectivos de quen detenta o poder é crear a sensación de fracaso e de ineficacia da acción política contra o sistema. De feito, ao longo da historia, un dos mecanismos substanciais nos procesos de dominación e sometemento consistiu en delimitar o que existe, o que é posíbel e o que é xusto a fin de situar as arelas dos oprimidos e desposuídos dentro do terreo do imposíbel e dos soños inútiles. Na actualidade, asistimos a un proceso acelerado de gobernanza mundial, entre cuxos obxectivos está o de reverter os logros e avances logrados a prol da liberdade, da igualdade, da xustiza e da fraternidade. Estamos atrapados entre unha morea de normas e discursos lexitimadores dunha razón submetida á lóxica do mercado e a crise dunha democracia agonizante en beneficio dos privilexiados. Non debe, pois, sorprender que un modelo de acumulación de capital, que necesita colonizar todos os espazos posibeis da vida, estea a auspiciar un neodarwinismo social cuxo resultado se presenta coma o mérito dos máis fortes e dos máis aptos, lexitimando as condicións de degradación individual e social da maioría social.

Estas mudanzas afectan de xeito acelerado tamén ao mundo do traballo, especialmente no mundo occidental capitalista, manifestándose mediante a progresiva financiarización e terciarización da actividade económica. Estase a dar un aumento incesante da concentración e centralización de capital acompañado de desmantelamentos, reconversións e deslocalizacións de sectores produtivos na procura desesperada de rendabilidade, así como unha incapacidade estrutural do modelo para xerar emprego acorde ao grao actual de asalarización masiva da poboación. O traballo se atomiza e se automatiza; as xerarquías laborais multiplícanse; os esquemas organizativos e retributivos potencian o individualismo, a fragmentación e a competitividade; as condicións laborais precarízanse e espállanse a temporalidade e as subcontratacións. Para millóns de persoas, as vidas laborais vanse conformando pola sucesión constante de traballos dispares que dificultan un sentido de pertenza e de identidade de clase. 

Na actualidade, asistimos a un proceso acelerado de gobernanza mundial, entre cuxos obxectivos está o de reverter os logros e avances logrados a prol da liberdade, da igualdade, da xustiza e da fraternidade

A inmensa maioría traballamos para outros, que son quen deciden as formas e condicións do noso traballo; cada vez somos máis os que dependemos dun emprego e dun salario para vivir. A maioría non vivimos de rendas nin dos beneficios empresariais. Hoxe case que todos somos traballadores e traballadoras por conta allea, e aínda moitos os que entran na categoría de proletariado. Porén, cada vez son menos quen se definen ou perciben como clase obreira ou traballadora, por non falar de proletario, termo que a maioría da mocidade xa nin recoñece. Nesta posmodernidade occidental, de fantasías prefabricadas, a minoría que vive moi por riba das nosas posibilidades ofrécenos a posibilidade de agachar as contradicións, as indignacións, as dificultades e as frustracións entrando a facer parte dunha clase media aspiracional así coma doutras moitas ilusións fraudulentas. Un éxito das oligarquías xa que, como sinalou Emmanuel Rodríguez López en "Efecto clase media. Crítica y crisis de la paz social", a clase media é a mellor invención para negar a existencia, a loita e a desigualdade de clases.

A conciencia de clase, tal e coma se entendeu tradicionalmente desde a esquerda, non semella hoxe ser un significante suficiente e capaz para aglutinar á inmensa maioría da poboación que padece a opresión, a dominación, o despoxo e a explotación do capital

De todos os xeitos, a capacidade para explorar, afrontar e transformar o mundo presente non se pode alimentar a base da nostalxia de épocas pasadas ou de laídos pola perda de épicas distantes. Se queremo evitar o risco de nos atoar entre a idealización e a parálise, non se poden ofrecer, en palabras de Franco Bifo Beriardi, modelos de pensamento e de acción que carecen de vitalidade ou que perderon a capacidade de atracción e de orientación para as masas. Cando as condicións socias vense profundamente alteradas, cómpre desprenderse dos mantos de confianza para reexaminar e axeitar criterios, categorías e estratexias que permitan entender mellor e actuar con máis eficacia sobre a realidade. Neste sentido, polo que repecta á clase, as forzas e movementos anticapitalistas deberían repensar a concepción tradicional do obrerismo entendida como a idea que de que os traballadores industrias ou das fábricas son necesariamente os suxeitos centrais na sociedade e na súa transformación socio-política. Mais, coma ten indicado Álvaro Briales no seu artigo "Crisis del empleo y derechización social: hacia una crítica antifascista del trabajo”, a crítica do obrerismo non significa unha crítica ao análise de clase en xeral, senón ao aspecto da insistencia na necesaria centralidade obreira en calquera circunstancia de conflito social. Igualmente, isto non supón un cuestionamento da política de clase, senón da subordinación, minusvaloración ou omisión doutros eixos e xeitos de clasificación social. Tampouco se trata de pór en cuestión a importancia da loita obreira, senón de cuestionar até que punto o único factor relevante de toma de conciencia e das arelas de cambio radical só pode proceder da vinculación co mundo do traballo. Un amplo malestar social está aí e hai que ver como reviralo contra o sistema que o produce.

Se queremos modificar o curso do desastre civilizatorio ao que se nos está a conducir temos que, coma aponta Nancy Fraser, concebir este sistema como unha totalidade social única e integrada na que urxe o entrecruzamento de todos os movementos de emancipación

A conciencia de clase, tal e coma se entendeu tradicionalmente desde a esquerda, non semella hoxe ser un significante suficiente e capaz para aglutinar á inmensa maioría da poboación que padece a opresión, a dominación, o despoxo e a explotación do capital. O traballo non semella ser fonte de orgullo e de identificación, máis ben todo o contrario; tampouco resulta fácil crer na existencia dun único suxeito de emancipación. Pode que, coma sinalou Göran Therborn, debamos de deixar de pensar a clase como unha categoría estrutural que haxa que encher de conciencia e comezar a vela como un compás de orientación para as clases populares, os explotados, os oprimidos e prexudicados de todo tipo. Ou, con John Holloway, entendela coma un polo de confluencia para actuar nunha relación de antagonismo e loita, no canto de definila coma un grupo en sentido sociolóxico. Ou tamén con Mabel Thwaite Rey, decatármonos de que non se trata de facer un escalafón de sectores oprimidos, senón de producir unha síntese dos intereses do conxunto das vítimas do modelo capitalista. E, tal vez, debamos ir desmitificando a épica do traballo e recoñecer que o sistema capitalista xa coloniza as nosas vidas a tempo completo.

O antropólogo e politólogo James Scott dicía que, nas relacións de clase, a apropiación material é, en grande medida, o propósito da dominación. Mais tamén, que o mesmo proceso de apropiación implica necesariamente relacións sociais de subordinación e de aldraxe que son o viveiro da raiba, da indignación e da frustración que alimenta a enerxía e a paixón polo cambio. A dereita sábeo e, por isto, procura ciscallar o odio e a confrontación entre todos os que dun ou doutro xeito somos os desposuídos e vítimas do saqueo. E, se queremos modificar o curso do desastre civilizatorio ao que se nos está a conducir temos que, coma aponta Nancy Fraser, concebir este sistema como unha totalidade social única e integrada na que urxe o entrecruzamento de todos os movementos de emancipación.