Algo mudou no xeito de escribir de Samuel Solleiro desde dz ou o libro do esperma. A súa nova obra, Gran tiburón branco (Xerais), mantén a mesma ollada ao complicados, e ata patéticos, que podemos chegar a ser os seres humanos. Coa mesma frescura, a mesma retranca que o caracteriza, pero cunha perspectiva -di el mesmo- máis libre da dependencia do intento de facer unha crítica social explícita. Cinco relatos que son iso, cinco ficcións. Personaxes, ambiente e historia, e un estilo que se adapta a cada circunstancia. El mesmo o conta nesta entrevista.

Cara ao final de Gran tiburón branco descubrimos que os relatos foron escritos por un tal Samuel Solleiro activista de extrema dereita que se suicidou no 2010 e que non facía literatura. É só unha brincadeira ou ou xeito de cuestionar a autoría, o que é ou non literatura...?

Iso foi algo que engadín ao final, non estaba no proxecto inicial do libro. É unha broma, si, e un pouco tamén un xeito de datar o texto e xustificar que se incluísen relatos de 2007 ou 2008. Si é certo que os narradores destes son como moi pesimistas, cínicos... e iso está feito a mantenta. Hai quen pensa que sigo, como autor, unha sorte de programa moral, coa intención de dar conta dunha suposta podremia da sociedade, e non é así. Entón a función desa nota sobre Samuel Solleiro é presentar unha idea dun autor un pouco paródico... Aínda que non quixen tampouco ser irónico. A ironía cánsame cada vez máis....

Os dous últimos relatos teñen certa conexión con dz ou o libro do esperma e o seu cuestionamento da concepción tradicional da masculinidade. Van nesa liña? O protagonista de Soñou que eu era un cabalo di sentirse como un chimpancé na súa progresiva involución á brutalidade...

Si hai ese nexo con Soñou que eu era un cabalo, no caso do último relato non vexo esa relación. Non me decatei ao escribilo, pero si despois. Establece certas conexións con tristeza,  un relato de dz sobre a historia dun home ao que abandona a muller, e queda só.

"O que creo que non está tan tratado na literatura é iso: como o desexo sexual pode influír tanto nos nosos comportamentos habituais. Iso é o que me preocupaba neste libro"

dz non pretendía ser un libro erótico, aínda que a sexualidade ten moita importancia nel. Tamén está moi presente en Gran tiburón branco. A que querías apuntar?

Supoño que é un tema universal, non só literariamente. O que tentei facer foi presentar o sexo como un elemento máis da vida, algo que nos envolve e nos condiciona moito. O que creo que non está tan tratado na literatura é iso: como o desexo sexual pode influír tanto nos nosos comportamentos habituais. Iso é o que me preocupaba neste libro, ademais doutros medos aos que nos enfrontamos todos os días.

En Elexías a Deus e ao Diaño había unha crítica sobre a relixión. No segundo dos relatos de Gran tiburón branco, Caída de Abraham Rosenblath, é o medo á relixión xudía o punto de partida. É unha mudanza de discurso sobre o tema, non si?

Realmente a cuestión neste relato é a identidade, o medo ao que non coñecemos. Abraham é xudeu, e iso é algo que non se ve. Iso prodúcelle ao protagonista unha desconfianza e unha fascinación simultáneas que derivan cara á paranoia. Elexías a Deus e o Diaño foi un experimento adolescente, que desde hoxe vexo un pouco plástico, artificial.

"A morte e o medo á morte aparecen moito realmente en certas narracións xudías: Woody Allen, Philip Roth... e por iso se retoma aquí. E si creo que é algo literariamente interesante iso que dis: non saber como vivir"

Abraham témelle á morte. A obsesión coa morte é un tema que xa trataras varias veces, como en vivir, aquel relato de dz sobre o fillo que quería morrer. Se cadra, porén, máis que da morte falas nos teus libros de como non sabemos que facer coa vida. Que pensas disto?

A morte e o medo á morte aparecen moito realmente en certas narracións xudías: Woody Allen, Philip Roth... e por iso se retoma aquí. E si creo que é algo literariamente interesante iso que dis: non saber como vivir. É unha pregunta que todo o mundo se fai, que resume ben a morea de dúbidas que nos asaltan no día a día. E si me interesa trasladar á literatura esa preocupación.

Tanto o relato primeiro, sobre unha muller que se avergoña do seu home e ten relacións con outros pero non quere deixalo, como o terceiro, sobre a escritora da familia de lunáticos, apuntan a un xeito de vivir de clase media acomodaticia, consistente en pagar facturas... (son palabras túas). Era esa a idea?

En realidade tento non depender dunha intención crítica estrita na literatura. Se hai un ollar crítico, procuro que sexa cada vez menos explícito. En Elexías ao Deus e ao Diaño si había unha intención crítica, e en dz un posicionamento sobre o tema da masculinidade. Pero o que quero agora é, un pouco como certa escola narrativa americana, facer ficcións: un ambiente, uns personaxes... e observar as súas reaccións sen tratar de moralizar. E se hai que tomar partido, que sexa fóra da ficción. O que si está presente neste libro é, se cadra, unha resposta ás actitudes típicas da cultura da posmodernidade. No relato As putas motos isto é máis explícito, respecto á idea da posmodernidade de que todo é ficción.

"O que quero agora é, un pouco como certa escola narrativa americana, facer ficcións: un ambiente, uns personaxes... e observar as súas reaccións sen tratar de moralizar. E se hai que tomar partido, que sexa fóra da ficción"

Hai un cambio neste libro, con respecto aos anteriores, no propio xeito de narrar. Este resulta como máis limpo, menos metafórico, se cadra menos poético aínda que os outros eran tamén prosa...

Eu creo que si, e que este está simplemente mellor escrito que os anteriores. dz tiña un problema de voz. Narradores en terceira persoa que ás veces ata facían chistes sobre o que pasaba. Neste hai unha adaptación do xeito de narrar, do estilo, a cada relato, a cada ficción, ás circunstancias de cada narrador.. A narradora e As putas motos pode que se pareza máis ao que eu era cando escribín dz, pero porque a personaxe precisa ese estilo. No último relato, Guerra civil, hai unha técnica que pode resultar rara, con repeticións, que é reflexo de como podería narrar alguén que leva moito tempo fumando marihuana, como o propio narrador do conto.

Dicías antes que algúns dos relatos son do 2007-2008. Foi un proceso moi lento a escrita deste libro? Seleccionaches moito do que tiñas feito?

É que eu son moi lento escribindo. Cando publiquei dz non sabía se ía volver escribir. Comecei nun período de tempo que pasei nas Antillas. O ritmo de vida lento que hai alí axudaba. Despois estiven con traballos académicos que me deixaban menos tempo. Máis que seleccionar relatos para este libro, reescribín o que xa tiña. Eu sabía que historia quería en cada caso, pero escribinas varias veces ata que quedaron como desexaba.

"Ataque Escampe ten unha formación de catro e outra de cinco, e como a partir de xuño espero volver para aí volveremos á de cinco"

Ademais fas outras cousas. Participaches desde Francia, onde vives desde hai un tempo, no novo proxecto de Ataque Escampe?

Vou por aí todo o que podo, polo que tampouco estou moi desconectado. Pero si. Ataque Escampe ten unha formación de catro e outra de cinco, e como a partir de xuño espero volver para aí volveremos á de cinco. Si que participei na gravación do novo proxecto.

E como ves desde aí esta sensación que hai en Galicia de que en cultura está todo como víndose abaixo coas políticas culturais actuais?

Pois é certo que se ve con outra perspectiva, sobre todo cando tes que explicarllo a xente que o ve desde fóra. De todas maneiras eu non son un gran defensor das “políticas culturais”, en xeral, (aínda que en Galicia este tema crúzase coas políticas lingüísticas e é máis complexo que noutros lugares). Creo que o mellor é atopar o xeito de que a cultura se autoxestione. Porque a política cultural supón que haxa en certa medida un control dos contidos. E creo que non se aproveitou o momento no que se podía camiñar máis cara á autoxestión, e que iso dificulta máis agora as cousas. Co bipartito, por exemplo, creo que houbo certa despreocupación cara a isto. A min interésame o concepto de escena que se usa en música. Se cadra algo non é o máis grande e o máis coñecido, pero ten os seus afeccionados, a través do apoio dos cales é posible autofinanciarse, aínda que non se chegue a subsistir diso. E se cadra na literatura podería ser igual.

"Creo que o mellor é atopar o xeito de que a cultura se autoxestione. Porque a política cultural supón que haxa en certa medida un control dos contidos"

Por algo es un dos fundadores de Estaleiro editora. Supoño que internet axuda moito...

Si, pero internet é unha arma de dobre fío, hai que telo en conta. Visibiliza as cousas pero os ritmos que marca fan que os nosos intereses nunca sexan demasiado profundos.

Tes algunha outra cousa pendente de publicar agora?

Pois aí para novembro sairá Punk, un libro de poesía, que edita Corsárias. É un libro do 2007-2008, que ía sacar Sotelo, pero as cousas foron complicándose. A poesía non é, en realidade, un xénero que estea lendo moito agora. E o libro recolle, de feito, uns poemas bastante narrativos. Ademais, nel está o embrión de cousas que despois non seguín escribindo nin escribirei xa. Eu non teño unha visión nada mística, nin romántica e idealista da poesía...

Nin da literatura en xeral. Nos teus libros mostras o patéticos que podemos chegar a ser os humanos, pero cunha visión moi sa, con moito humor... Aínda que es máis retranqueiro que sarcástico. Quitando ferro sempre.

Porque é así como o vivimos. Pode haber xente máis depresiva, pero en xeral todos temos momentos... Hai autores que toman moi en serio os libros, que nos contan grandes conflitos... eu prefiro as cousas menos graves e menos importantes. Polo demais, cústame distinguir, realmente, entre ironía, parodia, retranca...

"O libro ten algo de toma de posición antiposmoderna, que creo que é algo que vai estar cada vez máis presente na literatura"

Non é doado dicir cal é o nexo común entre os cinco relatos. Cal pode ser?

Na contraportada do libro, que escribín eu -enviei un texto para que lles servise de base, pero ao final foi así como se publicou-, falo do clima de violencia, vergoña e cansanzo, con narradores que narran de casualidade. Os personaxes déixanse atrapar por sentimentos moi contemporáneos: a crueldade, a paranoia, o cinismo, a deixadez, a nostalxia... É o que che dicía antes: o libro ten algo de toma de posición antiposmoderna, que creo que é algo que vai estar cada vez máis presente na literatura.

Ten que volver o pensamento forte, daquela?

Pois supoño que si. Porque agora vese que o cinismo do pensamento feble non era inocente. Coa crise caemos na conta de que houbo complicidade, que non eran neutrais. Esa idea de que todo era ficción...

"Agora vese que o cinismo do pensamento feble non era inocente"

E, por certo, esa portada do libro?

Pois ten a súa historia. Pedina, quería que fose así, e a xente á que lla encarguei foi demorando. Así que, ao final, Alba Viñas fíxolle esa foto metido na auga ao mozo -que é Roi Vidal- no inverno. Polo menos pagáronlles a foto na editorial...

• Samuel Solleiro explica moitos elementos relacionados co libro no seu blog