Non se me ocorren moitos personaxes máis afastados do relambido star system deportivo actual que Joaquim Agostinho, o ciclista que tomou a remuda de Eusébio como ídolo atlético de Portugal nos anos setenta. Onde hoxe hai rapaces criados no laboratorio para acabar rendendo nas mellores competicións alí atopábase un paisano loitando por sobrevivir. Onde agora se ven abdominais lipoesculpidos e peiteados de vertixe, alí contemplábase un tipo moreno, mal afeitado, suado e de sorriso torto, un home que disputaba as voltas máis duras sen esquecer nin por un momento que na casa había que darlle de comer aos porcos. Un dos nosos.
Hai unha anécdota que conta Daniel Friebe no libro Mountain High que fala ben de onde viña e cara onde viaxaba Agostinho a golpe de pedal. Polo visto, en plena disputa dunha etapa do Tour, subindo o Grand Ballon, o portugués encarouse con Eddy Merckx, coñecido pola súa voracidade gañadora, e esixiulle que lle deixase chegar primeiro: “Necesito os cartos para comprar unha vaca e ti non, ti podes comprar cen!”, berroulle. A Joaquim, nacido nunha familia de labregos de Torres Vedras, sempre lle tirara o campo, pero Merckx, urbanita e pouco sensible ao argumento agropecuario, acabou vencendo, coma sempre.
Corredor tardío (comezou a competir aos 25 anos), Agostinho nunca soubo andar moi ben en bicicleta. Non é que lle non soubese de táctica, que tampouco (as exhibicións físicas que ofrecía acababan moitas veces por pasarlle factura). É que lle custaba bastante conservar a verticalidade. Os compañeiros de xeración falan da súa tendencia a enganchar a cadea entre os piñóns e a incapacidade que tiña para sacar con xeito os zapatos dos pedais (xa somos dous). Tamén contan con terror como, ante calquera mínimo sobresalto, Agostinho chantaba os freos na roda, provocando que os que o seguían no pelotón se estrelasen contra el. Os compañeiros chamábanlle con cariño Quim Cambalhotas, e polo visto a el non lle parecía mal.
Agostinho era pura forza. O ciclistas desa época movían marchas monstruosas, machacando nos pedais a golpe de lombo. El non era unha excepción. Hai pola rede vídeos do homem de ferro que o amosan retorcendo nas bielas con xesto impasible (e de paso retratan un Portugal de tipos en burro, militares famélicos e ciclistas saltando en carreiros de lama).
Triunfou sen perder o tema agrícola de vista: unha vez, correndo en Francia, chamárono para dicirlle que lle roubaran vinte vacas. El alugou un avión privado e, entre etapa e etapa, voou a Torres Vedras para atopar o gado e ao maleante que llo mangara
O caso é que a base de músculo Quim Cambalhotas foi xuntado un palmarés espectacular: tres Voltas a Portugal, varias etapas na Vuelta, catro no Tour de Francia… Hai unha estatua súa nunha das curvas de Alpe d’Huez, onde gañou en 1979, pouca broma. Triunfou sen perder o tema agrícola de vista, iso nunca: cóntase que unha vez, correndo unha carreira en Francia, chamárono para dicirlle que lle roubaran vinte vacas. El alugou un avión privado e, entre etapa e etapa, voou a Torres Vedras para atopar o gado e ao maleante que llo mangara.
O pobre Agostinho non tivo demasiado tempo para gozar da pequena fortuna que fixera como ciclista. En 1984 a súa lendaria mala sorte sobre a bicicleta pasouse de freada: un can saíulle ao paso durante a disputa da Volta ao Algarve e fíxolle bater coa cabeza contra o piso dunha avenida de Quarteira. O homem de ferro acabou a etapa, pero entrou en coma camiño do hospital e morreu ás dúas semanas en Lisboa.
