27 de setembro. Memoria e historia

Os cinco fusilados o 27 de setembro de 1975 © Interviu

Cantos artigos de opinión, cantas análises xornalísticas, cantos debates televisivos ou radiofónicos xurdiran estes días con motivo de cumprirse os corenta e cinco anos dos últimos fusilamentos do franquismo?

Imaxinemos por un momento que unha macro enquisa está a preguntar aos españois polo seu coñecemento sobre un episodio da historia recente do seu país ocorrido o 27 de setembro de 1975. Un feito tan dramático que resulta difícil esquecer e que veu subliñar, unha vez máis, o carácter criminal dunha ditadura que esmorecía paso a paso e sen remisión. Estamos certos de que unha inmensa maioría dos preguntados nunca escoitou falar dos últimos fusilamentos levados a cabo polo réxime franquista, ignoran os nomes dos executados, descoñecen as razóns que propiciaron aqueles asasinatos absurdos e, ademais, ignoran as consecuencias - se existiron - derivadas daquelas mortes sen sentido. Esa ignorancia, esa ocultación do noso pasado recente está estreitamente ligada ao silencio negociado no período posterior á morte do ditador, na chamada Transición á democracia, que non foi tan modélica nin tan idílica como moitos pretenden facernos ver. O certo é que, na actualidade, unha elevada porcentaxe da sociedade afirmaría non coñecer que ocorreu aquel 27 de setembro, en parte grazas á carencia de narracións axeitadas. Un relato escurecido e inexistente esquivado, por exemplo, polos medios de comunicación que tratan de evitar a mención daqueles sucesos: cantos artigos de opinión, cantas análises xornalísticas, cantos debates televisivos ou radiofónicos xurdiran estes días con motivo de cumprirse os corenta e cinco anos dos últimos fusilamentos do franquismo? Moi poucos, sen dúbida, e as consecuencias, tal e como ocorreu nos últimos anos, derivarán nun burato negro de silencio e esquecemento. Máis se cabe nestes tempos de tolemia colectiva e alucinación en forma de pandemia pola Covid-19. Con todo, hai memoria e hai historia.

A historia nos leva, en primeiro lugar, a rescatar os nomes dos asasinados: José Humberto Francisco Baena Alonso, Daniel, nacido en Vigo tiña 24 anos cando foi axustizado; José Luis Sánchez-Bravo Solla, Hidalgo, natural da parroquia de Vincios, Gondomar; Ramón García Sanz, Pito, barcelonés de 27 anos de idade; Jon Paredes Manot, Txiki, nado en Zalamea de la Serena, Badaxoz, de 21 anos; e Ángel Otaegi Etxebarria, o único de orixe vasca. Os tres primeiros militantes do Frente Revolucionario Antifascista y Patriota (FRAP), organización vinculada ao PCE (m-l); os dous restantes, formaban parte de ETA. Todos eles foron xulgados xunto a seis máis acusados de terrorismo en diferentes consellos de guerra sumarísimos que os condenaron á máxima pena. Cinco desas condenas foron executadas mentres as seis restantes foron conmutadas. 

A historia describe un escenario ateigado de irregularidades onde os procesados estaban condenados antes de iniciarse os consellos de guerra

A memoria narra o traslado de tres dos condenados desde o madrileño cárcere de Carabanchel ata o campo de tiro de El Palancar, situado no termo municipal de Hoyo del Manzanares, a case cincuenta quilómetros do centro de Madrid en dirección A Coruña. O convoi no que foron trasladados individualmente Baena, Sánchez-Bravo e García Sanz estaba formado por tres coches da policía e outros tantos microbuses onde viaxaron os integrantes dos pelotóns de fusilamento e as autoridades civís e militares. Cada douscentos metros, gardas civís apostados nas beiras da estrada protexían a lúgubre caravana. Burgos e Barcelona serían os outros lugares elixidos para os fusilamentos de Txiki e Otaegi. Os executores foron todos eles voluntarios integrantes da Garda Civil e da Policía Armada. Aquela memoria fala do estado de conmoción en que quedaron moitos deles tras efectuar os disparos, incapaces de articular palabra ou prender un cigarro. Outra memoria, pola contra, describe as risas e as chanzas dos integrantes dos pelotóns de fusilamento, vestidos con uniformes de faena e acompañados de membros da Brigada Político-Social de Madrid que acudiron completamente borrachos a contemplar o tenebroso espectáculo.

A historia describe un escenario ateigado de irregularidades onde os procesados estaban condenados antes de iniciarse os consellos de guerra. As declaracións asinadas polos detidos eran papel mollado froito das duras sesións de tortura as que foron sometidos na Dirección Xeral de Seguridade situada na Porta do Sol en Madrid. A xustiza resultou un simulacro onde non apareceu xamais a mínima garantía de defensa. As probas incriminatorias foron manipuladas a conciencia para obter as máximas penas. Todo un esperpento apenas intelixíbel que alcanzou as máximas cotas de ruindade e miseria humana.

A memoria fainos ver na Praza de Oriente a un decrépito ditador o día 1 de outubro de 1975 saudando a unha multitude adicta e compracente; xunto a Franco está sorrindo o príncipe herdeiro Juan Carlos de Borbón y Borbón

A memoria lembra a Silvia Carretero encinta de tres meses visitando en Carabanchel ao seu compañeiro Sánchez-Bravo horas antes de ser executado. A futura nai, presa no cárcere de Yeserías, vivirá o terror como xamais puido imaxinar. Tamén estaba embarazada Concepción Tristán López, Sonia, procesada no mesmo xuízo que condenou a García Sanz e a Sánchez-Bravo á pena capital. Por fortuna para ela, aquel embarazo salvoulle a vida pois tamén fora condenada a morrer ante un pelotón de fusilamento. Sonia lembrará anos despois o seu paso pola DGS antes do xuízo e os fatídicos cinco días nas mans de González Pacheco. A memoria sempre regresa, nunca desaparece.

A historia de Juan Aguirre, avogado de García Sanz, rememora ao seu defendido afirmando un día antes da súa execución que era inocente e que non participara no atentado do que fora acusado. Idéntica é a historia contada por Txiki e a súa suposta participación no atraco bancario con resultado de morte dun policía. En fin, a historia das descargas dos pelotóns de fusilamento en El Palancar e os cadaleitos de madeira sen pulir onde foron depositados os corpos dos tres integrantes do FRAP: a memoria amosa eses cadaleitos goteando o sangue dos mortos e como ese sangue foi filtrándose entre os madeiros ata alcanzar o chan do cemiterio civil de Hoyo de Manzanares. Esa mesma memoria é recuperada polo párroco da localidade, presente durante os fusilamentos, cando lembra o momento de dar os últimos sacramentos aos asasinados: un deles, aínda vivo, recibiu o tiro de graza do tenente que mandaba o pelotón. Foi tal a rapidez da acción do militar que o sacerdote sen tempo para afastarse quedou salpicado polo sangue.

Nunca un réxime como o franquista naceu e morreu de idéntica maneira: fusilando. Algo absolutamente inédito na Europa do século XX que agora, corenta e cinco anos despois, merece ser recordado. Memoria e historia para coñecer e non esquecer xamais

A memoria e a historia falan de Olof Palme percorrendo as rúas de Estocolmo solicitando axuda económica para os familiares das vítimas; observamos multitudinarias manifestacións por toda Europa esixindo piedade e asistimos a queima da embaixada española en Lisboa; memoria e historia lembran a tentativa do Papa Pablo VI implorando clemencia; a memoria fainos ver na Praza de Oriente a un decrépito ditador o día 1 de outubro de 1975 saudando a unha multitude adicta e compracente; xunto a Franco -que xustificará os crimes aludindo unha vez máis ao contubernio xudeu-masónico e á conspiración anti-España das forzas comunistas- está sorrindo o príncipe herdeiro Juan Carlos de Borbón y Borbón. Un mes e vinte días máis tarde, o xeneral morrerá na súa cama de hospital e dous días despois o príncipe será declarado rei de España e xefe do Estado.

A historia ensina unha lección cando falamos dos fusilamentos do 27 de setembro de 1975: nunca un réxime como o franquista naceu e morreu de idéntica maneira: fusilando. Algo absolutamente inédito na Europa do século XX que agora, corenta e cinco anos despois, merece ser recordado. Memoria e historia para coñecer e non esquecer xamais. 

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.