A linguaxe non só describe a realidade, senón que tamén a constrúe e, neste caso, serve para xustificar a morte de milleiros. No contexto da crise humanitaria en Gaza, o uso sistemático e consciente dun discurso que deshumaniza aos palestinos non é casual. Forma parte dunha estratexia con fondas raíces históricas para xustificar violacións aos dereitos humanos e crimes de guerra

A linguaxe non só describe a realidade, senón que tamén a constrúe e, neste caso, serve para xustificar a morte de milleiros. No contexto da crise humanitaria en Gaza, o uso sistemático e consciente dun discurso que deshumaniza aos palestinos non é casual. Forma parte dunha estratexia con fondas raíces históricas para xustificar violacións aos dereitos humanos e crimes de guerra, tal e como documentan os académicos israelís Adam Raz e Assaf Bondy. Trtas analizar polo miúdo o que denominan “léxico da brutalidade”, os autores conclúen que este tipo de retórica converteuse nunha ferramenta susceptible de normalizar a violencia extrema contra as poboacións civís palestinas. Raz e Bondy revelan até que punto o vocabulario empregado por políticos, militares e medios israelís, ademais de reflectir odio, forma parte dunha estratexia deliberada de “exclusión humana”.

Este tipo de narrativas teñen raíces profundas. Xa dende 1948, durante a Nakba (“catástrofe”, literalmente en árabe), o Estado israelí botou man de expresións como “despoboamento” ou “emigración voluntaria” para describir o desprazamento forzado de ducias de miles de palestinos das súas terras de orixe. Hoxe, estas mesmas verbas rexorden entre líderes políticos e altos funcionarios, incluído o ministro da Agricultura Avi Dichter, quen chegou a afirmar que “estamos desencadeando a Nakba de Gaza”. Esta continuidade simbólica evidencia a implementación deliberada dunha política estatal que normaliza a expulsión e a destrución, reforzada polo silencio cómplice de institucións e sectores da sociedade civil.

Frases do tipo “non hai inocentes en Gaza”, letras de rap nas que os palestinos son tachados de “ratas” ou expresións como “animais humanos” son difundidas masivamente en Israel a través de múltiples canles

A deshumanización maniféstase tamén en numerosas situacións e termos do cotiá israelí. Frases do tipo “non hai inocentes en Gaza”, letras de rap nas que os palestinos son tachados de “ratas” ou expresións como “animais humanos” son difundidas masivamente en Israel a través de múltiples canles, incrustándose nas mentes e conciencias da cidadanía. Segundo a análise realizada por Raz e Bondy, este tipo de linguaxe facilita a aceptación social de toda sorte de accións violentas. Na súa teoría sobre o homo sacer, o filósofo Giorgio Agamben describe como certos grupos son excluídos simbólica e legalmente do ámbito de protección humana, converténdose en “vida núa”: existencias que poden ser destruídas sen ningún tipo de consecuencia moral ou xurídica. 

Alén do impacto psicolóxico e cultural, esta deshumanización ten consecuencias materiais. A privación de alimentos, o bloqueo prolongado da Franxa e os bombardeos indiscriminados contra civís están apoiados por un discurso que nega a condición humana das poboacións palestinas. As imaxes de soldados israelís publicando vídeos de saqueos lembran tristemente as prácticas de 1948, pero agora cunha maior impunidade, reforzada pola viralidade das redes sociais. Mesmo documentou o uso de bombas MK-84, coñecidas polo alcume de “martelo”, referíndose á súa potencia destrutiva, capaces de matar a todo ser humano nun radio de 400 metros, e que -aínda así- son descritas como meras causantes de “danos colaterais”.

Como comprendeu Hannah Arendt desde a súa experiencia co nazismo e o totalitarismo, a perda de cidadanía e os procesos de exclusión política son etapas previas á unha deshumanización sistemática e absoluta

Como comprendeu Hannah Arendt desde a súa experiencia co nazismo e o totalitarismo, a perda de cidadanía e os procesos de exclusión política son etapas prevías á unha deshumanización sistemática e absoluta. Na súa obra The Origins of Totalitarianism (Harcourt Brace, 1951), a filosofa alemá-xudía mostra como os réximes autoritarios primeiro eliminan os dereitos políticos de certos grupos e logo os dereitos básicos, ata deixalos mesmo fóra do marco do humano. Ese proceso non é exclusivo do século XX, e hoxe asistimos á repetición de dinámicas semellantes en Gaza, onde millóns de persoas viven sen Estado, sen fronteiras seguras, sen acceso a servizos básicos e baixo un réxime de excepción perpetuo que fai delas “suxeitos ilexítimos”.

En Rethinking the Holocaust (Yale University Press, 2001), Yitzhak Bauer complementa a visión de Arendt analizando como a progresiva deshumanización dun grupo é un mecanismo clave para lexitimar a súa aniquilación. En palabras de Bauer, cando unha sociedade comeza a percibir outro grupo como menos ca humano, actívase un proceso psicolóxico que facilita a indiferenza perante o sufrimento alleo. Isto axuda a comprender como en Israel se pode celebrar publicamente a morte de civís palestinos ou como certos medios de comunicación presentan os bombardeos baixo a etiqueta de “operacións cirúrxicas”, minimizando deste xeito a auténtica dimensión da catástrofe e as contornas dun horror porén ben real.

Outra dimensión inquietante deste fenómeno é a manipulación do trauma histórico xudeu para lexitimar actos de violencia actuais. Advirten Raz e Bondy que o goberno de Benjamin Netanyahu fai uso e abuso recorrente do relato do Holocausto para presentar calquera crítica ás súas políticas como unha amenza existencial

Outra dimensión inquietante deste fenómeno é a manipulación do trauma histórico xudeu para lexitimar actos de violencia actuais. Advirten Raz e Bondy que o goberno de Benjamin Netanyahu fai uso e abuso recorrente do relato do Holocausto para presentar calquera crítica ás súas políticas como unha amenza existencial. Precisamente por ter sido vítimas da máis absoluta deshumanización a mans dos nazis, os israelís deberían ter unha maior sensibilidade cara ao sufrimento alleo. Non obstante, seguindo a Arendt, cando unha sociedade se aferra ao pasado vitimario para xustificar o presente vitimario, o perigo de repetición histórica tórnase auténtico. En lugar de aprender da Shoa, sectores israelís apóianse nesta para perpetuar outra traxedia humanitaria de inconmensurables dimensións.

Fronte ao que moitos cualifican de xenocidio, é urxente prodigar unha ética do testemuño e a responsabilidade. Edward Said sostivo que o abuso debe ser confrontado coa verdade para defender principios universais de xustiza. Raz e Bondy recoñecen que as súas voces son minoritarias en Israel, pero non están dispostos a calar porque detrás da propaganda hai persoas reais: nenos, mulleres e homes que sofren e morren. Aínda que febles e silenciados, existen movementos, figuras e colectivos en Israel que arriscan a súa seguridade para denunciar crimes. Dende o xeneral Gadi Algazi, quen criticou a "brutalidade innecesaria" do exército, ata organizacións como B’Tselem ou Breaking the Silence, pasando polo partido Meretz, o único que condena publicamente a masacre, acumúlanse xestos que representan unha luz na escuridade. A proba de que, dentro do sistema opresor, hai quen aínda recoñece aos palestinos como seres humanos dignos de vida, xustiza e paz.