A superficialidade tecnolóxica ou 'ande anda' a cultura

En tradución de Pedro Cifuentes, non hai nin un ano que dispomos, na serie Pensamiento de Taurus, da versión castelá de The Shallows. What the Internet is Doing to Our Brains. Trátase dun interesante ensaio de Nicholas Carr, un afamado xornalista americano especialista na análise das tecnoloxías, que –el así nolo confesa— se propuxo un reto cando decidiu abordar a escrita de seu traballo. Un reto custoso e grandioso, segundo el mesmo apunta, que constituíu en se desconectar absolutamente da súa intensa vida online e que, sen embargo, malia que algo traumático e desolador para a súa mente, logo traduciu como unha etapa na que o seu cerebro podía respirar novamente mercé a unha liberación tecnolóxica que o levou, entre outras cousas, alegremente a cancelar as súas contas de Twitter e Facebook, a apagar o seu lector de RSS, a reducir as súas comunicacións por Skype e mensaxería instantánea e a estrangular o seu correo electrónico.

“Internet, como os seus defensores ben nos recordan, ofrece variedade e comodidade, sen nos obligar a nada: agás que resulta que non a sentimos así en absoluto. Non sentimos estarmos elixindo libremente as nosas prácticas online"

E lembrou as reflexións de Kunkel: “Internet, como os seus defensores ben nos recordan, ofrece variedade e comodidade, sen nos obligar a nada: agás que resulta que non a sentimos así en absoluto. Non sentimos estarmos elixindo libremente as nosas prácticas online. Máis ben parecen hábitos que non tivemos outra elección de adquirir sen poder facer máis por remedialo que irmos contra a Historia. Parécenos que non estamos distribuíndo a nosa atención como deberiamos, ou mesmo como gustariamos de facer”.

Nos albores do século XXI, todo, e sobre todo a vida ordinaria, xira en redor da rede

Con efecto, nos albores do século XXI, todo, e sobre todo a vida ordinaria, xira en redor da rede. Non existe soedade –iso semella— mentres, agachados por caso nunha minúscula vivenda de trinta metros cadrados onde case nin se poden esticar as pernas con certa comodidade, poidamos abrir unha xanela no noso computador e dirixir a nosa atención cara a un monte de páxinas e sites en que entreter a nosa mente e os nosos ollos, mesmo a imaxinar que somos outra persoa que, tamén por caso, sentada en chándal ou pixama, sen duchar e sen peitear; frente ao ecrán pode estabelecer estúpidas conversas e á vez pensar que está a coñecer ou que vai conseguir combinar con outros individuos talvez interesantes desde foros en que en realidade habitan depredadores sen apenas cultura, escrúpulos, intereses verdadeiros e sempre disfarzados coas cores da mesma elegante sedución que se explica através dunha chiola.

Eses individuos que, soíños, non senten a soedade, fórmanse no manexo de iphones e ipads desde os que dar de comer aos seus perfís de meetic, badoo, match ou ligaligo e desde os que manexar e agrandar os seus Twitters e Facebooks, onde usando barbarismos lingüísticos estremecedores se empeñan en dar contas da súa febril e atractiva vida social, que reflexan através de imaxes do que comen, das festas ás que acoden e mesmo da exhibición de todo ou de parte dos seus corpos; non vaia ser que quen os consulte poida pensar que non se sabe de novas tecnoloxías, que se pasa fame, que se está sempre na casa meditando ou lendo ou que o noso corpiño non ten aínda certo aquel…

Aínda que, en suma, tratemos de estabelecer algún coqueteo ou vínculo co resto de seres humanos dispoñíbeis, dedicamos a maior parte do noso tempo de lecer a nos conectar a ese monstro da Internet

Quizais pola crise –e quen sabe de que crise estou a falar!— , as preocupacións de non poucos individuos xa non estriban na adquisición lingüística, na lectura, na formación cultural, mesmo na consolidación e mantemento dunha vida de parella, no feito de afrontar novos retos con ela (falo da adquisición dunha vivenda, na edificación dunha familia o una construción dun espazo intelectual por pequeño que sexa). E aínda que, en suma, tratemos de estabelecer algún coqueteo ou vínculo co resto de seres humanos dispoñíbeis, dedicamos a maior parte do noso tempo de lecer a nos conectar a ese monstro da Internet: quen non ten algún perfil nalgures, quen non consulta o seu correo electrónico, quen non leva no peto un iphone, semella estar morto. O prezo, portanto, que pagamos por asumirmos os poderes da tecnoloxía é a alienación mesma, unha peaxe que pode saírnos particularmente custosa no caso das nosas tecnoloxías intelectuais: as ferramentas da mente amplifican e á vez adormecen as máis íntimas e humanas das nosas capacidades naturais, isto é, as da razón, a percepción, a memoria ou a emoción, di o Carr.

Porque non en van, e sigo Carr, a cultura vén ser algo máis que o agregado do que google describe como a información do planeta. É, por suposto, moito máis do que se pode reducir a código binario e subir á rede. Xa nolo avisou Foreman, quen se confesaba como herdeiro dunha cultura, a occidental, cuxo ideal era –e dicía ben, era— a estrutura complexa e densa, catedralicia, dunha personalidade altamente cualificada, traballada, articulada, propia dun home ou dunha muller que en si porte unha versión personalmente construída. “Aprezo dentro de nós –dixo Foreman— a substitución desa complexa densidade interna por un novo tipo de eu que evalúe baixo a presión da sobrecarga de información e a tecnoloxía do inmediatamente dispoñíbel”.

O que trunfa é o modelo do individuo que, como unha filloa, espande o superficial e carece da hondura necesaria ao se conectar a unha vasta rede de información accesíbel tan só con premer simplemente un botón

Isto, claro está, sumado ao baleiramento do noso propio repertorio interno de patrimonio cultural, máis que evidente e produto do estado de globalización e incultura que nos está a asolar –máis aínda nestes tempos que dan en chamar de crise— , non fai máis que confirmar que o que trunfa é o modelo do individuo que, como unha filloa, espande o superficial e carece da hondura necesaria ao se conectar a unha vasta rede de información accesíbel tan só con premer simplemente un botón.

Xa que logo, para medrarmos e conseguirmos que volva ser algo fundamental, a cultura debería se renovar nas mentes de todos e cada un dos membros de cada xeración; ben certo é que se dedicamos o parece que pouco tempo libre e de lecer de que dispomos a chatear, a manter perfís nos pouco orixinais portais da Internet que semellan ofrecer un mundo recheo de contactos e a afanármonos por alimentar eses Facebooks e Twitters tan comellóns, en pouco tempo pasarán ao esquecemento total os nomes e as achegas de, por caso, Heidegger, Marx, Wittgenstein ou Paulo Freire, xa non digamos as palabras e a estética de devanceiros como Borges, Vallejo, Shakespeare, García Lorca ou Tagore. Aí é nada …

Grazas ás socias e socios editamos un xornal plural

As socias e socios de Praza.gal son esenciais para editarmos cada día un xornal plural. Dende moi pouco a túa achega económica pode axudarnos a soster e ampliar a nosa redacción e, así, a contarmos máis, mellor e sen cancelas.