Estes días vexo un amigo que se deixa entrevistar en radios e televisións con motivo da publicación dun libro seu e o que parece é certo: está a facer publicidade do seu libro. Claro que si, cando un asina un contrato cunha editorial e unha das condicións é un adianto sobre os dereitos de autor que lle corresponden, adquire a obriga de axudar na súa promoción. Pero, sobre todo, José Luis Rodríguez Zapatero está a tentar facerse comprender para desfacer todo o que se dixo sobre el. É evidente que é unha verdadeira necesidade persoal.
Como o meu camiño atopouse co seu nalgún momento e non foi sen deixar algún tipo de marca, hai tempo que sinto que debo dar unha reflexión sobre esa persoa e ese personaxe. Sobre ese amigo, tamén sobre ese político. Zapatero é un político e estes realizan a súa vida nun plano autónomo do común, trátanse entre eles e pensan desde dentro dos partidos, as institucións e o estado a través do que realizan a súa acción. Antes tratou con políticos e gobernantes de todo tipo e agora véxoo no Consello de Estado, unha institución que simboliza o estado mesmo. A miña vida foi e é outra e transcorre fóra deses entes. Como escritor o meu traballo era precisamente afirmar a existencia da vida fóra deses lugares e como cidadán mantiven e, máis ca nunca, manteño unha distancia con eles. Imaxino que en diante os camiños dese amigo estarán cada vez máis constreñidos por esa lóxica institucional e afastaranse cada día máis de quen xa non recoñeza este estado e senta á intemperie, pero como non creo no cinismo que nega a vida e que nos conduce ao fracaso existencial, creo que a amizade prevalecerá.
A famosa Transición deixoume descolocado; nunca puiden aceptar as mistificaciones sobre o pasado coas que se xustificou desde aquel momento e até hoxe
Esta é a miña visión persoal de José Luis Rodríguez Zapatero, un relato breve dese encontro entre dúas persoas ben distintas e de procedencias diferentes. O transcurso dos anos devólvenos ao principio. Os meus principios estiveron no coñecemento de que había que pedir autorización ao Gobernador Civil do inimigo para poder vender libros en lingua galega un día ao ano, de que a policía asasinaba estudantes e obreiros desarmados, de que nas comisarías torturábase os inimigos do Réxime. Os meus principios situáronme ao lado de Puig Antich, Moncho Reboiras, os cinco novos fusilados en setembro do 75. Vindo de aí a famosa Transición deixoume descolocado, podía comprender que o pacto co Exército e o estado franquista tiña racionalidade, simplemente o franquismo era máis forte que o antifranquismo e a sociedade española non daba para máis, pero nunca puiden aceptar as mistificaciones sobre o pasado coas que se xustificou desde aquel momento e até hoxe, sempre discrepei das bases e do argumento sobre o que descansou esta semi restauración democrática: a sociedade española pasara milagrosamente de estar salvaxemente troquelada polo Réxime a ser tolerante, civilizada, democrática e mesmo de esquerdas ou centro esquerda, o Rei fora quen nos trouxo a democracia, aceptar as bases norteamericanas e entrar na OTAN era unha proba e unha garantía de progreso e democracia, os franquistas transformáronse en demócratas, etc. Con todo, aquilo era o que había e con iso había que arrear, e eu arrei.
A cultura en lingua galega foi e é inevitablemente antifranquista, esas mesmas razóns xa adiantaban o fracaso da súa normalización nesta etapa histórica de democracia
Púxenme a escribir e publicar, escribín en galego e iso situábame desde o comezo nun contexto de anormalidade. Calquera escritor que queira facer unha carreira literaria necesita que exista un país detrás coas súas institucións e os seus medios de comunicación; evidentemente non era o caso pero decidín apostar polas posibilidades que podería ofrecer unha nova época en democracia e coa recuperación da autonomía. Por razóns históricas, a cultura en lingua galega foi e é inevitablemente antifranquista, esas mesmas razóns xa adiantaban o fracaso da súa normalización nesta etapa histórica de democracia dentro dos límites prescritos, con todo, porque pretendín o que toda xeración, levarme un cacho de comida do banquete da vida, defendín que a literatura en lingua galega debía deixar de asumir a anormalidade histórica e social e tentar a "normalidade". Mesmo defendín a figura do escritor burgués que se relaciona coa sociedade ofrecéndolle o seu traballo do mesmo xeito que o fai un traballador doutra profesión. Non é aquí o lugar para facer balance dese empeño e da experiencia de ser escritor en lingua galega nesta España, resumireino dicindo que a "normalidade" foi e é imposible. E o é polas mesmas razóns polas que esta democracia chegou á súa agonía, porque non haberá democracia en España sen unha ruptura co pasado franquista e a súa cultura civil, a súa ideoloxía nacionalista, o seu modelo económico e a súa estrutura de poder.
Esta democracia chegou á súa agonía, porque non haberá democracia en España sen unha ruptura co pasado franquista e a súa cultura civil, a súa ideoloxía nacionalista, o seu modelo económico e a súa estrutura de poder
Os meus intentos por ser un escritor razoablemente profesional nunca foron realmente posibles e nunca conseguín desentenderme dos problemas e conflitos sociais e políticos, de modo que xa tropezara co poder político na Galicia de Fraga. Con todo, aínda entendía que aquel reinado autoritario era unha anomalía dentro dunha España máis ou menos democrática. Os anos seguintes desenganaríanme. Tamén crin que a segunda lexislatura de Aznar era outra anomalía autoritaria pero transitoria dentro dun sistema democrático e foi nesa época, cando coñecín a Zapatero.
Acababa de ser elixido secretario do PSOE polo voto dos militantes fronte a José Bono, Matilde Fernández e Rosa Díez (si, aínda que custe crelo) e con todo contaba xa co receo do aparello do partido e dos sectores e medios de comunicación que se identificaban coa etapa de González e Guerra, iso xamais cambiou. En Zapatero recoñecín a un mozo dirixente ben distinto dos anteriores, unha persoa con sinceras conviccións e con fortaleza, pero ademais cunha dureza que non se correspondía en absoluto coa idea dun raparigo naif que lle atribuían os seus inimigos. No político un rexeneracionista entusiasta; coñecín presidentes, ministros e intelectuais españois pero nunca ninguén que crese tanto nas posibilidades da España dos españois.
Sentíase discípulo afastado de Giner de los Ríos, un nacionalista español que curiosamente acabou sendo acusado de "mal español" e "traidor que vende España a ETA e aos cataláns". Pero a súa España non era integrista en sentido ningún, capaz de recoñecer a diversidade nacional interna. Quen lembre a conmoción que foi a xestión do naufraxio do Prestige, daquela a campaña a favor da guerra contra Iraq e a manipulación da información tras os atentados nos ferrocarrís madrileños poderá comprender as razóns para desexar que chegase ao Goberno. Sempre crin que Galicia precisaba para existir de forzas políticas propias pero como non apoiar a un presidente do Goberno español así tras vivir todo o anterior.
A campaña contra Zapatero, sostida no tempo por todos os medios de comunicación, é digna dun estudo achega do papel dos medios na conquista do poder político
En Galicia dáse por sentado que un escritor en lingua galega debe de ser forzosamente de esquerdas, cousa que sempre combatín pois me parece que é unha expectativa irreal, case antidemocrática e un signo de desesperación histórica. Defender a autonomía da literatura respecto dos programas ideolóxicos e a independencia do escritor resultoume incómodo. Pero na cultura española comprobei que a idea dominante era realmente a contraria, comprometerse no apoio a unha opción de esquerdas era censurado porque, polo visto, o intelectual perdía independencia e non me lembro cantas cousas máis perdía. Diso quedaban exentos os intelectuais que apoiaban á dereita, fosen a UPyD ou ao PP. E iso era posible porque existía unha formidable operación de descualificación e denigración de Zapatero (nunca puido tragar o de ZP, un cualificativo nado para apoialo pero que foi acollido con entusiasmo polos seus inimigos).
Zapatero gobernou polo apoio de millóns de persoas que lle deron o seu voto en dúas ocasións e despositaron nel enormes esperanzas, sen dúbida foi un gobernante personalista e tamén carismático e iso ten aspectos positivos e outros inquietantes; pero ao mesmo tempo foi combatido por sectores do seu partido e unanimemente por unha dereita que sabía que necesitaba destruílo persoalmente. A diferenza dos seus antecesores no Goberno, era un profesor de Dereito político e coñecera a política local e logo a estatal, estivera na dirección federal e no Congreso, tiña un percorrido político teórico e práctico, e con todo reprochóuselle todo o que non lle reprocharon a Suárez, a González ou a Aznar. A campaña contra Zapatero, sostida no tempo por todos os medios de comunicación, é digna dun estudo achega do papel dos medios na conquista do poder político. Pero, como xa aprendín que quen le na Rede non gusta de textos longos, desculparanme e continúo a semana próxima.
