A gran cidade de finais do século pasado influía positivamente no conxunto do territorio e mostraba ás xentes doutros lugares que outra forma de vida era posíbel. Os principios de liberdade e de autonomía vinculados a un certo descaro ético, convertíana nunha opción real e nun destino enormemente atractivo. Hoxe, sinto dicirlles que isto xa non é así. A vida nas grandes urbes empeorou notablemente

Plasmar sobre un fondo branco aquelo que levas dentro parece algo sinxelo e natural, pero créanme, non o é. As veces é complicado levar a cabo ese necesario proceso de organización mental que nos ten que permitir trazalo camiño para comezar a escribir. Hoxe é un deses días. Un día onde todo se cerne na escuridade e onde atopar esa pequena luz que indica o correcto camiño antóllase un proceso laborioso, arduo e de considerable complexidade. 

Todos temos e tivemos algunha vez sensacións similares, forma parte xa da nosa rutina. Erguémonos, pelexámonos e refuxiámonos. É, como diría Albert Camus, como un pequeno mito de Sísifo, pero adaptado ás particularidades socioeconómicas do século XXI. Non pretendo con isto facer aquí apoloxía do absurdo, nin tampouco quero caer nun nihilismo exacerbado, pero, dende hai uns días, coincidindo cunha viaxe a Madrid, non podo deixar de facerme a mesma pregunta.

Que nos está pasando? 

Dende a miña infancia, a gran cidade e os seus aires sempre se nos mostraron como elementos renovadores, de cambio. Dende alí sopraban continuamente ventos de mellora. Ventos que impulsaban ó conxunto dun país cara a modernización. Cara a democratización rexional dos servizos. Cara a tan necesitada difusión da oferta cultural. En realidade, Madrid funcionaba como un faro, unha enorme e impoñente Torre de Hércules no alto dunha densa meseta que nos contaxiaba a todos coa súa luz de modernidade e de progreso.

A gran cidade de finais do século pasado influía positivamente no conxunto do territorio e mostraba ás xentes doutros lugares que outra forma de vida era posíbel. Os principios de liberdade e de autonomía vinculados a un certo descaro ético, convertíana nunha opción real e nun destino enormemente atractivo.

Hoxe, sinto dicirlles que isto xa non é así.

A vida nas grandes urbes empeorou notablemente. A xente xa non vive, máis ben, sobrevive. As rúas do sur da capital de España están cheas de cidadáns angustiados que hipotecan o seu tempo a cambio dun salario insuficiente e co que apenas poden costear as súas vivendas. A súa loita, a súa pelexa cotiá, é unha pelexa pola supervivencia, de cubrir custes para saír adiante. É unha carreira, un maratón que, en realidade, nunca termina. É un pequeno mito Sísifo, pero, como expoñía ao inicio, adaptado ás particularidades do noso tempo.

Dicía o escritor americano, Dale Carniege, que a monotonía acaba revelando as nosas limitacións. E é certo, a angustia, o estrés e a frustración que xera unha persecución constante dun obxectivo practicamente inalcanzable, fai aflorar a nosa parte máis obscena, a menos cívica. Esa forma de vivir, esa sensación constante de atoparse nunha situación límite, de estar facendo funambulismo sobre o fío dunha navalla, incide, na miña opinión, dunha forma notábel e radical, no reforzo dunha serie de postulados individualistas que non fan outra cousa que alimentar de novo o problema.

A volta moral do individuo ao estado de natureza, o seu individualismo, a súa falta de empatía social e, en definitiva, o seu paulatino deterioro cívico. Converte ao home contemporáneo nun ser de formigón. Un ser que, ao igual que o concreto, resiste, pola súa dureza ós envites dos axentes externos, pero que, en orixe, ten unha natureza diversa.

Longo e tendido se ten falado ultimamente en varios medios de todas estas cuestións. Sen embargo, aínda non conseguín escoitar unha análise profunda e coherente que aporte unha visión sensata. Unha visión que comece por analizar as carencias dos sistema e preguntarse que está a ocorrer coa educación colectiva. Coa educación do grupo para o grupo. Coa educación social. Mentres isto non ocorra, non acharemos solucións, e así, continuaremos entre sombras, lobos e seres de formigón

Aristóteles incidía en esta cuestión para identificar ao individuo. O ser humano é un ser sociable por natureza, afirmaba. Son, polo tanto, os valores de cooperación os que nos permitiron e nos permitirán o correcto desenvolvemento da especie a tódolos niveis. A exacerbación do individualismo durante o último medio século foi modificando as nosas pautas de comportamento. A nosa forma de entendelo mundo. O sistema e a súa lóxica impuxeron, como non pode ser de outra maneira, o contexto. O ser humano, simplemente, ao igual que o formigón, levou a cabo un proceso de fragua e de adaptación.

Pensemos que vivimos e actuamos coa fixación dun inmortal, como deuses gregos. Despoxamos diariamente ao ser da súa finitude, da súa condición caduca. E, por engadido, da súa natureza humana. Vivimos aducidos, individualizados, cheos de egoísmo, de odio, de ira. Comportámonos, como dicía Hobbes, como lobos. Esa locución latina, homo hominus lupus est, que o pai do contrato social puxo de novo en valor durante o século XVII, ten hoxe máis carga ideolóxica e simbólica que nunca.

Isto é realmente o que somos? Así queremos ser?

Longo e tendido se ten falado ultimamente en varios medios de todas estas cuestións. Sen embargo, aínda non conseguín escoitar unha análise profunda e coherente que aporte unha visión sensata. Unha visión que comece por analizar as carencias dos sistema e preguntarse que está a ocorrer coa educación colectiva. Coa educación do grupo para o grupo. Coa educación social.

Mentres isto non ocorra, non acharemos solucións, e así, continuaremos entre sombras, lobos e seres de formigón.