Os patos voaban alto e lonxe un detrás doutro. Mouros sobre o azul esvaído do ceo. Logo descenderon ata voar tocando case as puntas das árbores que pechaban o horizonte. E, por fin, desapareceron detrás delas. Seguro que foron pousar na auga, no río. Eu continuei o meu paseo polo camiño umbroso, rodeado de cantos de paxaros, do estrondo das motoserras e de voces amortecidas. Máis tarde, nunha zona máis aberta e con casas, alporizáronse os cans e a bucina urxente da furgoneta dun panadeiro. Xirei para cruzar a ponte sobre o Ladra. En medio da corrente, nunha breve prominencia con algunha vexetación, distinguín unha garza formando a súa clásica imaxe de garabato inmóbil. Non tardou en remontar o voo; liscou río abaixo. Detívenme máis ou menos no medio da ponte e observei a auga fluír, primeiro por un lado e logo polo outro. A dous ou tres metros da beira esquerda, repetíase unha e outra vez o brillo de latón do ventre eléctrico dunha troita ou dunha pancha ou de varias, non sei.
A min non me gusta ser diferente. Gústame ser o que son, entre outras razóns porque con diáfana probabilidade xa non poderei ser outra cousa, pero non para marcar a diferenza con calquera outra persoa
Daquela veume á cabeza o can bretón de Castelao, cuxo ladrido en terra estranxeira, serviu ao noso imperecedoiro -supoño- teorizador da nación galega para elaborar os seus argumentos identitarios nunhas Cortes republicanas máis que xordas ás súas demandas autonomistas. Os cans, ao contrario que os homes –disimulen o xenérico- falan todos o mesmo idioma en todas as partes. Os homes, non. E iso é razón para establecer a diferenza. E da lingua, poderosa razón, pasamos á terra e á paisaxe e á idiosincrasia, e á cultura material e inmaterial, ao folclore, ao ou aos diversos relatos que nos contan o que somos, como somos o que somos, ou, mesmo, como debemos ser aquilo que somos. Como temos que ser o que somos.
A min non me gusta ser diferente. Gústame ser o que son, entre outras razóns porque con diáfana probabilidade xa non poderei ser outra cousa, pero non para marcar a diferenza con calquera outra persoa. Aínda que resulte evidente que a diferenza está inscrita con pegada indeleble na propia natureza humana. Así que, probablemente, ao que estamos chamados é a asumir e superar -derrubar?- as diferenzas, a achandar territorios para facilitar encontros.
Salta diante de min, como podería saltar unha lebre, por que non?, esta frase nun libro que acabo de ler, o ermo escalofriante, aínda que moito menos novidoso do que se nos quere facer crer, da novela Intemperie, de Jesús Carrasco: Al fin y al cabo, él era tan hijo de aquella tierra como las perdices y los olivos. Que doado, non si? Sinxelo xeito de establecer a pertenza a un lugar e, polo tanto, a unha nación, se percorremos todas as acepcións que nos ofrece e nos regatea esta palabra segundo quen a manexe. Eu tamén son tan fillo da miña terra como os parrulos que vin voar e descender ata o río, como as árbores que limitaban o horizonte, como a garza que me evitou coa súa elegante parsimonia, como as troitas ou as panchas e o seu brillo de lata baixo a auga turbia que vin. Pero falo e escribo en dúas linguas; estudo e reflexiono en dúas linguas; canto, maldizo, bendizo, choro e río en dúas linguas. Vivo en dúas linguas. Son o que son, sexa iso o que for, en dúas linguas. Sinto que as dúas me pertencen e que eu pertenzo ás dúas. Son galego de pura cepa, no tocante á xenealoxía e, penso, tamén no tocante a moitas outras cousas que, tanto a min coma a moitos outros, outorgan esa condición. Pero en dúas linguas. Sinxelamente, porque non podo evitalo.
Aínda non saiba cal vai ser o cariz das miñas reflexións, estas de ningún xeito son fillas da indignación nin da dor nin sequera dunha sorpresa alarmada, aínda que si debo confesar certo abraio ao descubrir que xente lida poida resultar tan ramplonamente necia
Ben, este introito non pretendía chegar tan lonxe. A miña única pretensión era reflexionar sobre dúas frases coas que batín lendo dous libros diferentes. Quero deixar claro que, anque aínda non saiba cal vai ser o cariz das miñas reflexións, estas de ningún xeito son fillas da indignación nin da dor nin sequera dunha sorpresa alarmada, aínda que si debo confesar certo abraio ao descubrir que xente lida poida resultar tan ramplonamente necia. Lede:
Estaba demasiado dormido para quitárselos de encima con amabilidad o para responder con alguna de sus frases cordialísimas – de pan mojado en un plato de lacón con grelos, quizás ese espíritu gallego le venía de la abuela coruñesa...
Non vos deixedes enganar, o da amabilidade ou iso das súas frases cordialísimas non debe entenderse coma unha nota positiva do personaxe. A frase pertence á novela Natureza case morta, de Carme Riera, catedrática de Literatura Española na Universidade de Barcelona e académica da española. Se puidésedes ler o que antecede -sería unha cita demasiado longa para un texto deste tipo-, é dicir a caracterización dun personaxe moi esquinado na novela, puramente decorativo, o defensor do estudante, veriades que se nos pinta un suxeito que amaga pero non golpea, que promete pero non cumpre, que non fai máis que bailar a auga aos que veñen a comprometelo coas súas queixas ou reivindicacións. Sae dos seus apuros con boas razóns pero poucas accións. E iso conségueo, como se ve, grazas ao espírito galego da súa avoa coruñesa, despois de adobialo cunha necidade do tamaño da que salientamos: de pan mollado nun prato de lacón con grelos.
Por que, para caracterizar un personaxe absolutamente secundario, practicamente irrelevante no relato, máis falso ca unha mula, necesita imprimirlle un espírito galego?
Que clase de esbrinzo pretende lograr esta señora académica? Quen molla pan nun prato de lacón con grelos? E por que, para caracterizar un personaxe absolutamente secundario, practicamente irrelevante no relato, máis falso ca unha mula, necesita imprimirlle un espírito galego? Xúrolles que non o entendo. Non hai ningunha razón para que Carme Riera, á hora de crear un personaxe tan untuoso e incumpridor, tan Tartufo, en fin, se vexa obrigada a dotalo dun espírito galego, creando ademais unha frase completamente estúpida, sen sentido, que non significa nada.
Ben, continuade lendo, se é que aínda estades aí.
Álvaro Peteira llevaba en el Grupo de Homicidios de Valladolid poco tiempo más que Sancho. Gallego, natural de La Guardia, con un marcado acento de la tierra, tenía treinta y cinco años, pero, como él decía, aparentaba entre treinta y cuatro y treinta y seis. Solía hablar de tres cosas: de las ostras de Arcade, de lo complicado que era ser padre de gemelos con placa y sin ella y, principalmente, del Celta. Era un auténtico todo terreno, y a pesar de ser más gallego que un percebe, era de trato fácil. Eso sí, en ocasiones, cuando afloraba su idiosincrasia de las Rías Baixas, nacían de su mente hipótesis más enrevesadas que la de la bala mágica que mató a JFK. En ese estado, era mejor no mantener una discusión con el subinspector. (Memento mori, César Pérez Gellida).
Que acontece cos galegos e co seu trato? Andamos polo mundo soltando esgarros, couces, exabruptos...; ceibando peidos, largando eructos? Tan difícil resulta tratar connosco?
Non me negaredes que non é para afumarse. ... a pesar de ser más gallego que un percebe, era de trato fácil. Que nos quere dicir este bo valisoletano, novo escritor destinado, ao parecer, a revolucionar o mundo das letras hispanas - e isto non o digo con segundas, podo citar as palabras textuais de quen o afirma? Que acontece cos galegos e co seu trato? Andamos polo mundo soltando esgarros, couces, exabruptos...; ceibando peidos, largando eructos? Tan difícil resulta tratar connosco? A verdade é que o pasmo é grande, xúrovolo. E aínda que haxa que agradecerlle que manteña o Rías Baixas despois de meternos La Guardia, o que non está nada mal para un tipo de Valladolid, e aínda que habería que preguntarlle por que un nativo da Guarda fala recorrentemente das ostras de Arcade en lugar de facelo das lagostas do seu pobo, que podemos dicir desa idiosincrasia das Rías Baixas que o leva a soster hipóteses desatinadas, imposibles ou, simplemente... retorcidas?
Non estaría de máis, aínda que aquí non pretendo facer crítica literaria, salientar que César Pérez Gellida pasa toda a novela, Memento Mori, intentando acadar frases enxeñosas, buscando asociacións, figuras, expresións epatantes, inéditas, nunca vistas, o que fai que a súa prosa resulte un pouquiño tensionada e a súa presenza de autor na conciencia do lector simplemente excesiva. Vede, senón este parágrafo no que nos describe a reacción dunha serie de personaxes despois dun longo parlamento doutro, fundamental na novela, que poderiamos cualificar como estrafalario ou politicamente incorrecto, para entendernos.
O autor, que enche a novela de notas a pé de páxina para aclarar multitude de termos informáticos e traducir abundantes frases en latín -aínda que logo meta cancións enteiras en inglés e algún parágrafo en alemán que non traduce-, vese obrigado a aclarar en nota o da Bomboneira e o Janucá, anunciándonos que a primeira é un estadio de fútbol e o segundo unha celebración xudía. Nese ámbito debe inscribirse a frase que comentamos.
La juez Miralles, con el ceño fruncido y rictus severo, como Margaret Thatcher en la Bombonera, incómoda; el subdelegado Pemán, amarrado a la silla con los ojos extremadamente abiertos, como un monje franciscano en un tuppersex, absorto; el comisario provincial Travieso, mordiéndose los interiores de los carrillos, como Hitler en una celebración de Janucá, irritado; y el comisario Mejía, con la mirada perdida en la inmensidad eterna, como un californiano en un partido de pelota vasca, indiferente.
Cáusame tristura comprobar que, valéndose duns tópicos completamente inanes, absolutamente estúpidos, sexan os outros os que pretendan, se eu me deixase, sinalar para min unha diferenza escarnecida
Insisto, o único que pretendo é dar a coñecer dous novos galegotópicos para sumar aos moitos que poderiamos enumerar. Non hai en min ningunha indignación nin dor nin sorpresa nin alarma, como xa dixen. Tamén dixen que si había certo asombro ao topar cunha badocada tan necia onde xamais crerías encontrala. Debo recoñecer que tamén hai algunha tristura. Cáusame tristura comprobar que, valéndose duns tópicos completamente inanes, absolutamente estúpidos, sexan os outros os que pretendan, se eu me deixase, sinalar para min unha diferenza escarnecida.
Pero non me deixo.
