“Vivo sempre no presente. O futuro, não o conheço. O passado, já o não tenho”. Estes versos de Pessoa ben poderían sintetizar o espírito de boa parte da música galega actual, onde o esplendor do presente e o ilusionante fulgor do futuro deixan nas tebras boa parte do seu pasado. Unhas siluetas esquecidas ás que cómpre, de cando en vez, traer de novo á memoria para voltar debuxar o brillo das súas olladas e ter así a certeza de saber -como cantaba o patriarca Julian Hernández- quienes somos, de donde vemimos, a donde vamos. 

Pode ser difícil de crer para alguén que aínda non teña presbicia pero houbo un tempo no que a música galega vendía moitísimos discos. A moreas. Centos de miles de discos de feito. E un disco naquela altura era algo realmente valioso

Pode ser difícil de crer para alguén que aínda non teña presbicia pero houbo un tempo no que a música galega vendía moitísimos discos. A moreas. Centos de miles de discos de feito. E un disco naquela altura era algo realmente valioso. Mercar un disco naquela altura pouco tiña que ver co acto livián, inconsciente e mesmo aleatorio de darlle a play no Spotify. Os discos non eran precisamente baratos polo que requirían un profundo proceso mental previo, un complexo algoritmo de decisións que bulía nas nosas cabezas sen axuda algunha dos ceros e uns. Había que aforrar previamente, obvio. Había que escoller só un de entre todos aos que lle tiñas botado o ollo. Había que pedilo, no caso, moi probable, de que nunca escoitaran falar de tal grupo na túa tenda de confianza. Era un acto consciente que implicaba unha longo camiño até poder reproducilo na túa casa. Un instante, no que baixabas a agulla ou lle dabas ao play, no que se mesturaban as emocións dun xeito que nengún millennial poderá entender. Unha farturenta ledicia solapada por un inmenso terror. O do medo a terte trabucado e ter tirado os cartos. O terror a mercar un disco que tivese a canción que chamara a túa atención pero que as outras nove fosen de recheo. Esa horrible incerteza que facía que cando mercabas un disco, parafraseando as Instrucciones para dar cuerda a un reloj de Cortázar, foses tamén propietario dun pequeño infierno florido. 

Foi editado o disco galego máis vendido da historia: Ahi ven o Maio, de Luis Emilio Batallán. Non se conservan datos precisos de discos vendidos desa época pero si que se sabe que se chegaron a fabricar nada menos que 500.000 vinilos

Con todo, fose o Caribe Mix que che agasallaba a túa tía polo Nadal fose a última novidade de TIPO que chegaba por correo, o certo é que eran anos nos que se vendían discos por millóns e, á inversa do que acontece agora, o disco era o verdadeiro produto. E o País, claro, non era alleo a estas dinámicas de mercado. O remuíño que comezara a finais dos 60s co éxito de Andrés Do Barro, no comercial, e de Voices Ceibes, no comprometido, rematou por xerar unha serie de correntes imparables que foron canalizadas a mediados dos anos 70s polas grandes discográficas da época. Por unha banda estaba Philips, que tiña a Fuxan os Ventos -auténticas estrelas naquela altura- e a solistas coma Xoán Rubia ou Xil Ríos. Por outra, a máis potente, Movieplay coa súa filial Xeira, onde ademais dos traballos de Goma-2, Pilocha, Xosé Manuel Conde, A Roda ou Suso Vaamonde, foi editado o disco galego máis vendido da historia: Ahi ven o Maio, de Luis Emilio Batallán. Non se conservan datos precisos de discos vendidos desa época pero si que se sabe que se chegaron a fabricar nada menos que 500.000 vinilos. Por poñer ese número en contexto, para nada comparable coas cifras do streaming actual, é unha cantidade de vendas semellante á do mesmísimo Thriller de Michael Jackson no Estado.

Foi precisamente N.H.U. o necesario Macguffin que me levou hai vinte anos a coñecer a unha das dúas metades dos heroes desta semana, Martiño Suárez AKA Martin Wu

Con ese mercado alcista non é de estrañar que outra discográfica, Zafiro, lle encargara ao inesquecible Nonito Pereira artellar unha filial, Abrente, que se subira á cresta dunha onda que nos deixaría boa parte dos mellores discos da nosa historia. Nonito, coma o melómano impenitente que era, tiña o superpoder de identificar a boa música ao instante cando os demais aínda a andaban a enxergar ao lonxe. Un superpoder que o levou a facer debutar en Abrente a anacos de historia viva da nosa música das dimensións de Milladoiro, Xocaloma ou Emilio Cao. Con todo, non todo ía ser folk, música celta e canción de autor. Asi, en 1978 editou o primeiro e único disco de N.H.U., unha biblia do rock progresivo -cantado en galego- que cos anos deveu no disco máis mítico, valioso e coleccionable da historia da nosa música.

Nos últimos anos N.H.U. pasou do esquecemento a ser un dos grupo máis reivindicados, tanto pola reedición que se fixo do álbum en 2015 coma polo particular Parque Güell que leva anos contruindo o seu batería, Xulio Ferreiro Garea. Unha obra interminable que tingue de cor os muros do compostelán barrio de Santa Marta empregando a mesma técnica que Gaudí, o trencadís, para transformar o caos dos refugallos do frenesí inmobiliario en persoais mosaicos onde conxuga a abstracción pura con formas figurativas tan recoñecibles coma Castelao, As Marías, a Catedral ou os propios N.H.U. 

Coa marcha de Xocas, o seu batería e eterno patrón, catro discos e seis anos despois, The Homens poñían ponto e aparte a unha carreira pioneira que puxera a decisiva semente para que a día de hoxe existan bandas coma Familia Caamagno, Capital Voskov, Bule, Terbutalina ou The Rapants

E foi precisamente N.H.U. o necesario Macguffin que me levou hai vinte anos a coñecer a unha das dúas metades dos heroes desta semana, Martiño Suárez AKA Martin Wu. O xornalista, escritor e absoluto clásico da escena musical compostelana andaba naqueles días a facer unha reportaxe para La Voz de Galicia sobre tan mítico disco e quixo saber da opinión do coleccionista musical patolóxico -hoxe felizmente rehabilitado- que eu era naquela altura. Foi nesa conversa cando tiven por primeira vez novas de The Homens, a inédita banda de power-pop da que estaban a piques de sacar o primeiro EP. Eran tempos de efervescencia na nosa música, unha época na que o galego comezaba a chegar a estilos onde nunca antes se ouvira. Ataque Escampe pola banda da Americana. Projecto Mourente pola banda do techno-pop. Fanny & Alexander pola banda do rebumbio entre o pop, a electrónica e o tradi. Noise Project pola banda do rock experimental. E The Homens pola banda do pop de guitarras.

Dous terzos dos Homens non tardaron nen dous anos en atopar unha fórmula coa que dar continuidade á súa paixón: a de bandas coma os White Stripes, The Black Keys, The Ting Tings ou Royal Blood, combos que teñen normalizado nas últimas décadas un tipo de formación minimalista de batería e guitarra que hai tres ou catro décadas se tería considerado un anatema no rock

Coa marcha de Xocas, o seu batería e eterno patrón, catro discos e seis anos despois, The Homens poñían ponto e aparte a unha carreira pioneira que puxera a decisiva semente para que a día de hoxe existan bandas coma Familia Caamagno, Capital Voskov, Bule, Terbutalina ou The Rapants. E como adoita acontecer cos que entenden a música coma parte indisoluble da súa vida, dous terzos dos Homens non tardaron nen dous anos en atopar unha fórmula coa que dar continuidade á súa paixón: a de bandas coma os White Stripes, The Black Keys, The Ting Tings ou Royal Blood, combos que teñen normalizado nas últimas décadas un tipo de formación minimalista de batería e guitarra que hai tres ou catro décadas se tería considerado un anatema no rock. E vaia si funcionou. Coma herexes militantes, sen desviarse nen un grao do plan inicial e co less is more de Mies Van der Rohe tatuado a lume no parche do inexistente bombo de Roi, foron quen de chegar nove anos despois, a Amuleto, o seu xa cuarto disco. Pouca broma.

“Son os ciclos da vida, o ciclo dos cartos, o circo do capital, que vén e que vai e haise que conformar.” Volta sobrevoar o desencanto as súas cancións coma unha liña de alta tensión encol das plantacións de eucaliptos na percura da faísca. Unha amargura que requiría unha esculca atenta para seren percibida nos versos de The Homens pero que é manifesto leitmotiv no discurso de Grampoder xa dende o lonxano Golf Whiskey. Un ton escuro en perfecta sincronía cos vieiros do slowcore e post-rock de bandas coma Codeine, Slint ou Low que transitan en pezas coma 4AM (“penso en ti mentres o mundo arde coma un brulote”) ou a propia Atende ben, aceda crónica da hipócrita love story entre Alcoa e os habitantes da Mariña. 

“Unha vez pensei en cambiar, sacar a praza, comer san, aprender a rezar”. Mesmo ton e ambiente comparte un dos mellores temas do disco, A balada do raposo e o pombo. Unha peza de título enganoso que no canto de conter o principio moral típico das fábulas da Grecia clásica agocha a sabedoría da derrota asumida, da puñada encaixada, o balsámico conformismo para a frustración dos soños incumpridos. “Dixemos tantas cousas e tan poucas van pasar. Son cousas que dixemos e nunca van pasar.”

“Un amuleto contra o que me vai levar. Un talismán para quedar un pouco máis.” Vai ser que si. O amuleto lévalles funcionando dende hai máis dunha década, impedindo que moda algunha os leve por diante

“Vas ter que explicarme ben o que vén despois, porque eu non entendo ben o que vén despois. É só escuridade e nada o que hai despois?“ Son os anos, sen dúbida, os que che dan a perspectiva necesaria, o cinismo preciso, o ángulo exacto para ollar dende lonxe esas derrotas. Unha saudable dixestión na que o Martiño escritor e letrista ten acadado a mestría absoluta, metabolizando un discurso descrido e escéptico que en pezas coma Despois mesmo invade os territorios do existencialismo.

“Sombras calvas de si. Plans de pensións. Investimentos por se pasa o peor. Colchóns. Capital aforrado. Colchóns de espiña por soñar demasiado”. A carraxe contra o afán acaparador da xeración do Baby Boom non é patrimonio exclusivo dos seus netos, a xeración X tamén ten algo que lles reprochar e os nosos heroes non se cortan. É tamén Sombras calvas unha das pezas nas que Grampoder máis se achegan as súas orixes punkrockeiras e como non podía ser doutro xeito non está soa no disco. Xunto con O demo ven a verte, Regras para radicais e o trallazo que dá título ao disco, Amuleto, forman o corpus máis guitarreiro, cru e intenso dun álbum no que tamén hai espazo para outros legados como a escuridade do post-punk de Fantasmas ou ese Out-of-place artifact que é a inexplicable versión de Silvio Rodriguez que fecha o disco.

Con este cuarto disco son capaces de demostrar, máis unha vez, que teñen o talento e o poder -o gran poder- para facer da estrutura voz-guitarra-batería o sólido penedo capaz de resistir as ondas das novas -e efémeras- tendencias que atravesan regularmente a nosa música

“Un amuleto contra o que me vai levar. Un talismán para quedar un pouco máis.” Vai ser que si. O amuleto lévalles funcionando dende hai máis dunha década, impedindo que moda algunha os leve por diante. Por iso con este cuarto disco e coma xenuínos posuidores do talismán que proporciona vidas infinitas na escena galega son capaces de demostrar, máis unha vez, que teñen o talento e o poder -o gran poder- para facer da estrutura voz-guitarra-batería o sólido penedo capaz de resistir as ondas das novas -e efémeras- tendencias que atravesan regularmente a nosa música. Como dixo Harlan Howard hai máis de medio século, cando tés three chords and the truth non precisas moito máis.