A novela conta a historia de Ákira, un xaponés culto e letrado que traballa na Delegación do goberno nipón en Madrid. Está ambientada nos primeiros anos 40 do século pasado, en plena posguerra civil

Son da opinión que o frío moderado estimula e vigoriza a capacidade de concentración, mentres que a calor do verán, require, cando menos no meu caso, lecturas intelixentes, mais que, ao mesmo tempo, se poidan seguir sen a necesidade de se concentrar nunha trama complexa. En chegando, ademais a esta idade onde a senescencia xa é unha realidade, gústanme aqueles libros leves -refírome como se verá ao peso en gramos-, pois no caso que ataque a traizón esa modorra post prandium que nos atrapa, o feito de deixar esvarar o libro mentres se pechan as pálpebras non debería constituír un problema engadido que si teñen os grandes tomos. 

Por todo o anterior, talvez contra a moda social do que reserva o verán para grandes tomos, para ler na beiramar ou baixo a sombra dun emparrado, eu deixo para o estío os libros de menos de 150 páxinas, que se poidan ler de xeito fragmentario e que non conteñan unha complexidade de trama excesiva, que requira estar atento a todo detalle para imaxinar quen é o asasino en serie. Non se trata dun consello, cadaquén coas súas coidas persoais e cos seus hábitos de lectura. Colixo que os que lean esta crónica teñen os seus propios, senón non estarían lendo estas liñas.

Este introito antes de lles introducir o libro de Nacho Taibo “Levitación, nivel iniciación”1. A novela conta a historia de Ákira, un xaponés culto e letrado que traballa na Delegación do goberno nipón en Madrid. Está ambientada nos primeiros anos 40 do século pasado, en plena posguerra civil, cando Madrid era un lugar inhospitalario para os seus propios habitantes, a non ser os militares, os alemáns, os tonsurados e aquelas familias que apoiaban sen fisuras ao réxime ditatorial do xeneral Franco. Unha cidade con grandes desigualdades sociais, cunha corrupción xeneralizada, onde a fame convivía co mercado negro (chamado ‘estraperlo’) e a pobreza dos máis contrastaba coa opulencia dos menos. Con Franco non viviamos mellor, nin nada que se lle pareza.

Nacho Taibo consegue contar esta historia, que se di a metade certa ou baseada cando menos en feitos e personaxes reais, cun ton realmente sarcástico, que fascina por esa habelencia de narrar un dos períodos máis duros da historia recente de España cunha capacidade analítica proverbial e un humor sen fisuras, que conduce ao lector en abraio pola miseria ética e moral da posguerra española

Ese xaponés instalado en Madrid comeza un proceso acelerado de integración na sociedade española, onde ademais do turismo polos lugares máis emblemáticos do nacional catolicismo (Madrid, Burgos, Valladolid, Zaragoza, Salamanca, Toledo, Sevilla, León, Compostela...), se procura un confidente falanxista que veranea na Coruña e un pai espiritual xesuíta, un guerreiro de Deus nostálxico da evanxelización no afastado oriente. O xesuíta Melgarejo remata por convertelo ao catolicismo, bautizándoo na única fe posíbel na España monocroma do franquismo, ese mesmo réxime que colabora de xeito estreito coa Alemaña nazi. Madrid é un niño de esvásticas, de brazos en alto facendo o saúdo romano, de golpes de calcáneo das botas lustrosas, de teutóns bébedos e falanxistas vulgares e sanguinarios, de falsa beatería e festas decadentes para señoritos taurinos, que escravizan labregos e cativos do bando perdedor. 

Ákira queda engaiolado con Galiza, con A Coruña en particular, onde residindo nas súas vacacións estivais nunha pensión decente, consegue levitar, non está moi claro se por influxo do nordés ou dunha alimentación peixívora, tan cara os cidadáns criados na cultura do sol nacente. Na Galiza da fame, hai relativa fartura de peixe, de xeito que nunca falta unha pescada ou uns xurelos, unhas sardiñas pingando graxa ou unhas fanecas ben frescas, de ollos vivos e carne tan branca que se dirían tocadas dun albinismo interior. Ákira tamén se namora dunha rapaza, Isaura, irmá do seu único amigo en España, o señorito falanxista que din Cholo, admirador incondicional dos grandes xerarcas nazis, Adolf Hitler, por descontado, mais tamén de Heinrich Himmler, ao que con ocasión dunha visita deste a Madrid, segue a todas partes para aplaudilo coma se o xerarca nazi, responsábel do xenocidio fora unha criatura anxélica, que, só con tocala, aventaría todos os males do corpo e do espírito. Un Cholo que non fai bo da súa vida, que é un chupón e un camándula, que abusa da bonhomía do nipón, que sempre é o que convida aos xantares máis exquisitos. Mas compañías.

No último ano da Segunda Guerra Mundial, Ákira o xaponés que namoraba á Isaura, é destinado primeiro a Budapest2 e despois, cando o exército vermello toma conta do país, repatriado ao Xapón, de onde parte a outros destinos diplomáticos, quer en sur América, quer en centro América, pois falaba ben o español. A historia dá aquí nesta sección final denominada ‘Quantum catro’, unha reviravolta sobre si mesma, de xeito que a separación propiciada pola II Guerra Mundial, dá paso a un afastamento de décadas, onde cada un dos amantes, Ákira e Isaura, encontran o amor noutros brazos e noutras xeografías, mais un día coinciden outra vez, xa viúvos, a volta do novo século, en conversas telefónicas e agasallos de Nadal, até que un día, cést la vie, non chegan os parabéns dende Toquio e todo rematou sen estrondo, como nas auténticas historias de amor3.

De lle procurar un parente próximo ao autor, alguén que tamén estea na liña da prosa informada e analítica, divertida e divertente desta “Levitación, nivel iniciación”, atrévome a emparentalo literariamente con Alfonso Álvarez Cáccamo, de prosa erudita e gozosa, de sentida e vívida memoria

Nacho Taibo consegue contar esta historia, que se di a metade certa ou baseada cando menos en feitos e personaxes reais, cun ton realmente sarcástico, que fascina por esa habelencia de narrar un dos períodos máis duros da historia recente de España cunha capacidade analítica proverbial e un humor sen fisuras, que conduce ao lector en abraio pola miseria ética e moral da posguerra española. Ademais desas doses de humor, a análise da sociedade e os seus modos resulta proverbial, facendo literalmente que ‘vexamos’ como era a sociedade española na década dos 40. Non debería pois resultar ofensivo o cualificar a esta novela como unha novela de ‘memoria histriónica’, na que a historia se conta de tal xeito, que o que foi tráxico vai revestido dunha capa de ironía. Sábese dende os traballos do etólogo alemán Irenäus Eibl-Eibesfeld4, estudoso da sociabilidade humana, que a ironía non é senón unha forma de violencia cerimonial, propia dos humanos, onde a violencia física, moderada pola etiqueta, se substitúe por violencia verbal atenuada, moitas veces disfrazada de metáfora. 

Nacho Taibo incorpora pequenos poemas breves (de tres liñas), coa intención de captar certos momentos da acción ou do pensamento (que non deixa de ser acción, por ser algo dinámico, mais que adoita ficar oculto como movemento). Hai algúns moi acaídos, que non me resisto a deixar pasar sen parafrasear, como estes dous: ‘Sorriso espido / mente desconsolada/ empardecendo’, ou ‘Levitaba el/ na illa de San Simón / e cercárono’.

As cen páxinas xustas desta Levitación, nivel iniciación, ben valen unha tarde a sombra, para soñar algúns e rememorar outros, para pensar os máis, espero, e para gozar co humor e a prosa de Nacho Taibo, escritor de raíz

De lle procurar un parente próximo ao autor, alguén que tamén estea na liña da prosa informada e analítica, divertida e divertente desta “Levitación, nivel iniciación”, eu, coa ousadía que me caracteriza, onde case sempre deslizo hipóteses e case nunca teses, atrévome a emparentalo literariamente con Alfonso Álvarez Cáccamo, de prosa erudita e gozosa, de sentida e vívida memoria. 

As cen páxinas xustas desta Levitación, nivel iniciación, ben valen unha tarde a sombra, para soñar algúns e rememorar outros, para pensar os máis, espero, e para gozar co humor e a prosa de Nacho Taibo, escritor de raíz. 

Finalmente, e como non podería ser doutro xeito, os meus mellores desexos. Conto con que este verán lles estea dando oportunidade de descansar á sombra, de ler de vagar, de reflexionar e pensar, de ser felices na súa diferenza. Se cadra tamén de levitar, porque non, que é algo natural e posíbel.

Notas

1 “Levitación, nivel iniciación”, de Nacho Taibo, publicado por Edicións Laiovento, Compostela 2025.

2 Cando aínda non caera nas mans do Exército Vermello nin principiara unha longa noite de represión e ausencia de liberdades, que culminaría coa brutal represión do movemento de Outubro de 1956 emcabezado por Imre Nagy e o posterior réxime autoritario de Janos Kadar.

3 Conto con que non se indignen, por ter revelado a fin da historia, que non digan que destripe o argumento (faga espóiler, indicarán que se consideren a si mesmos máis modernos). Saiban que amiña opinión, que supoño que comparto cos menos, é que unha obra literaria distínguese dun conto popular no xeito en que está contada, no estilo, na importancia do léxico e da sintaxe, na innovación formal, etc. Son opinións, hai outras, cando queiran discutir, discutimos con argumentos, mais este non é o lugar. 

4 Ver en particular, Ámor y odio: Historia natural de las pautas elementales de comportamiento, Irenäus Eibl-Eibesfeld, Editorial siglo XXI, México, 1972