As tensións no Mar da China meridional centraron boa parte dos debates no Diálogo de Shangri-La (Singapur, 29 a 31 de Maio), encirradas pola expansión artificial de 9 illotes do arquipélago das illas Nansha/Spratley por parte de China e os sobrevoos da zona por parte de forzas de EUA (cun equipo da CNN a bordo). Beijing deféndese argumentando que o seu propósito é mellorar as condicións destes enclaves e as condicións de vida do persoal alí desprazado, ademais de ampliar as súas capacidades en atención a desastres e seguridade da navegación. Os críticos advirten que China aspira a modificar a estrutura dos arquipélagos para definir os territorios contiguos e o seu espazo aéreo como zonas baixo a súa soberanía nacional. 

As tensións no Mar da China meridional centraron boa parte dos debates no Diálogo de Shangri-La, encirradas pola expansión artificial de 9 illotes do arquipélago das illas Nansha/Spratley por parte de China e os sobrevoos da zona por parte de forzas de EUA

Uns días antes, simultaneamente ao anuncio de construción de dous faros en devandito arquipélago, Beijing deu a coñecer un novo libro branco sobre a súa defensa no que se enuncian as prioridades de seguridade exterior: océano, espazo exterior, ciberespacio e forza nuclear. A esencia do documento é a reivindicación dunha evolución da mentalidade do armazón militar chinés que segue outorgando prioridade ao espazo continental fronte ao marítimo. Historicamente, as principais agresións sufridas polo país chegaron por mar. A iso, hoxe en día únese a necesidade de protexer as principais rutas comerciais por onde discorren as súas importacións e exportacións.

Tan innegable é que China, en virtude do seu adquirido poder económico, considerou chegado o momento de pasar páxina da súa inhibición en materia territorial anexionándose a práctica totalidade dun Mar de China meridional tradicionalmente reivindicado como propio, como que o aumento das discordias na zona garda relación co intento de EUA -alguén dixo neutral?- de frear o ascenso estratéxico de China agravando a discordia mediante a conivencia con terceiros países para que teñan unha maior implicación nestas disputas.

Desde 2010, cando EUA anunciou a súa estratexia de Pivot to Asia co propósito de trasladar ata o 60 por cento da súa flota a esta zona, os diferendos intensificáronse

Desde 2010, cando EUA anunciou a súa estratexia de Pivot to Asia co propósito de trasladar ata o 60 por cento da súa flota a esta zona, os diferendos intensificáronse. En paralelo, o estreitamento adicional de lazos militares por parte de Xapón -e India- con Vietnam ou Filipinas, dous dos países máis afectados (xunto a Malaisia, Brunei ou Indonesia), ademais de Australia, conforman unha rede de alianzas en clara oposición ás pretensións chinesas. Pese a compartir reivindicacións con Taiwan, Taipei négase a coordinar posicións oficiais co continente (que si se materializaron, por exemplo, en accións de base no contencioso das Diaoyu/Senkaku fronte a Xapón). Por todo iso, boa parte do futuro destas tensións dependerá da capacidade de ambos, EUA e China, para establecer un marco de convivencia capaz de ter en conta os intereses estratéxicos de ambos.

Nesta orde, as preocupacións marítimas principais de China son tres: Taiwan, as illas Diaoyu/Senkaku e os diversos enclaves do Mar de Chinesa meridional (Nansha/Spratley, Xisha/Paracel, Natuna e Dongsha/Pratas). No caso das Nansha/Spratley, o máis complexo, cabe recordar que, a día de hoxe, Vietnam controla 29 dos máis de 100 arrecifes e illas localizados na rexión, Filipinas, 9, Chinesa, 7, Malaisia, 5 e Taiwán, 2.

As preocupacións marítimas principais de China son tres: Taiwan, as illas Diaoyu/Senkaku e os diversos enclaves do Mar de Chinesa meridional (Nansha/Spratley, Xisha/Paracel, Natuna e Dongsha/Pratas)

Os diferendos territoriais enmárcanse nunha rexión cuxos equilibrios estratéxicos atópanse en evolución. China é o principal socio comercial de todos os países da zona, tamén de EUA, e as súas capacidades crecen por todas as partes. O impulso de novos corredores económicos en torno ao proxecto da Ruta da Seda e unha plataforma de integración como a RCEP (Regional Comprehensive Economic Partnership) se contrapoñen ao destino imaxinado por EUA en torno ao TPP (Trans Pacific Partnership) que non poucos critican por consideralo un cabalo de Troia favorecedor do dominio global das multinacionais. A súa implementación complícase, ata con Xapón.

Dous destinos, pois, estanse conformando para Asia-Pacífico. Aínda que os niveis de interdependencia existente entre EUA e China fan difícil a reprodución das dinámicas da guerra fría, o risco dun desbordamento do conflito non é menor. 

Aínda que os niveis de interdependencia existente entre EUA e China fan difícil a reprodución das dinámicas da guerra fría, o risco dun desbordamento do conflito non é menor

Aínda que ningún acordo global é previsible a curto prazo, a datos positivos como o establecemento dun mecanismo de coordinación en crise marítimas e aéreas como o que negocian China e Xapón -enfrontados pola soberanía das illas Diaoyu/Senkaku-, que podería asinarse pronto, deberían sumarse outros que permitisen compartir recursos como os enerxéticos ou a pesca, abrindo canles para unha desmilitarización completa da zona. Só así poderemos estar seguros de que a paz aboiará.