Toca calmarse un pouco e abusar menos das metáforas: aquí non se está a extinguir ninguén

Ya no hay trilobites en el mar

En Siberia no queda ni un mamut

Las ballenas desaparecerán

Así que, humano, ya solo quedas tú

Pueblos del mundo extinguios, de Siniestro total 

Veñen de “arder as redes” (todo o que poidan arder nunha comunidade de nicho como o twitter en galego) a raíz dun artigo do laureado poeta mozo Ismael Ramos baixo o título “Teño 28 anos e estoume extinguindo”. No texto publicado na edición galega de El Diario, reflexionaba sobre os últimos datos do INE sobre a situación do galego, vinculando isto coa súa experiencia como neno galegofalante na Coruña.

Obvio que todas as persoas galegofalantes tivemos experiencias desacougantes ao usar en público a nosa lingua. Porén, o que nos sucede non é diferente ao que sucede noutras linguas minorizadas e se o pensamos obxectivamente, dentro da liga dos idiomas minorizados, o noso está en posicións cómodas da táboa

Partamos de que as persoas nacidas en Galicia temos unha querencia especial polos velorios, a morte, ou as profecías de extinción como a canción de Siniestro Total que abre o artigo. Talvez sexa unha manifestación telúrica do noso celtismo, reinterpretado a través dos tempos, desde as memorias dun esquelete de Castelao ata o Galician Noir ou o Novo Cinema Galego que fala de pirómanos en aldeas moribundas. Toca calmarse un pouco e abusar menos das metáforas: aquí non se está a extinguir ninguén. Non somos os bosquimanos de Botsuana ou Namibia, nin os indios ianomamis, nen sequera somos Antonio Udina, o último falante de dálmata que deu pé a un temazo de Fanny e Alexander. Obvio que todas as persoas galegofalantes tivemos experiencias desacougantes ao usar en público a nosa lingua. Evidente que o sobadísimo meme do café con leite morno ou con xeo nos remite en última instancia a que temos que usar castelanismos para facernos entender cos traballadores da hostalería, e non debera ter porque ser así. Porén, o que nos sucede non é diferente ao que sucede noutras linguas minorizadas e se o pensamos obxectivamente, dentro da liga dos idiomas minorizados, o noso está en posicións cómodas da táboa, mesmo entrando en postos UEFA se temos un ano bo. Non sobra lembrar que neste preciso momento hai xente en Europa que está sendo ocupada militarmente e reprimida por usar a súa lingua nacional, o ucraíno.

De onde vén ese derrotismo? Algunhas hipóteses foron saíndo na conversa dixital: comodidade, busca do consenso, mobilizar mediante o canto peor mellor, busca dun espazo electoral, ideoloxía, romanticismo... 

Como dixen, o artigo tivo respostas: un fío bastante agudo de @otuiterderuben no que entre outras cousas lembra que “Erre que erre co rural e a identidade e a cidade como territorio hostil. E os vellos asentindo, e nós publicando (porque dependemos deses vellos para facelo).” Na prensa de papel houbo un artigo contundente de Rodri Suárez sobre “O eterno funeral de Galicia”. Engadimos como instrutivo complemento un fío do profesor Manuel Gago que non ten por que ter relación co artigo mencionado (ou sí: Galicia é moi pequena e ao final coñecémonos case todos aínda que sexa de oídas) no cal reflexiona sobre o momento en que fixeron/fixemos da derrota unha sinal de identidade da cultura galega. De feito, o fío tamén comenta como os datos do case famoso estudo do INE son bastante dubidosos. E dá pé a outra reflexión: de onde vén ese derrotismo? 

Creo que hai unha xeración, por así dicilo, infrarrepresentada no relato galeguista na cultura, na música, na política, no xornalismo, que serían aqueles que estamos na forquiña entre os 35-40 anos e os 50-55

Algunhas hipóteses foron saíndo na conversa dixital: comodidade, busca do consenso, mobilizar mediante o canto peor mellor, busca dun espazo electoral, ideoloxía, romanticismo... Eu mesmo elaborei unha humildísima hipótese a partir das reflexións de Manuel ou de Rubén: creo que hai unha xeración, por así dicilo, infrarrepresentada no relato galeguista na cultura, na música, na política, no xornalismo, que serían aqueles que estamos na forquiña entre os 35-40 anos e os 50-55. Quedaron algúns supervivintes, os vellos petrucios e petrucias e a mocidade que os ten de referente, e iso explícase pola crise económica que comezara no 2008 –a Grande Recesión- a emigración, a derrota do bipartito, Amio 2012, o auxe e caída das “mareas”, o peche dos medios en galego, e outras longas causas. Esta xeración tería unha visión máis realista e menos apocalíptica do mundo actual pero ficou apartada, a súa voz escóitase menos, opacada polos late millenials e en breve pola xeración Z (ou tiktok) que vén pegando forte. Déixoa aí, por se alguén quere profundar nela ou refutala con datos.

É hora de combater os discursos apocalípticos no lingüístico, no político, e ata se me apurades no ecolóxico. Non desde o optimismo riquiñista dos anuncios dunha coñecida empresa norteña de distribución alimentaria, pero si desde a conciencia de sermos un país rico do primeiro mundo

Para o caso, non quixera personalizar esta reflexión como algo contra o autor do artigo, a quen lle lin por certo outro moi interesante sobre a Europa do kebab fronte a Europa de Bruxelas e supoñemos que pode ter un día cenizo, coma todos e en última instancia, o poeta noiés repite e reelabora o que escoitou a outra xente. Pero si que creo que é hora de combater os discursos apocalípticos no lingüístico, no político, e ata se me apurades no ecolóxico. Non desde o optimismo riquiñista dos anuncios dunha coñecida empresa norteña de distribución alimentaria, pero si desde a conciencia de sermos un país rico do primeiro mundo, envellecido e relativamente periférico, con problemas de país rico do primeiro mundo, envellecido e relativamente periférico. Pero non Palestina, o Sahara Occidental, Guiné Bissau ou o Alto Karabakh. Non se pode vivir na aldraxe, na hiperactuación e no funeral permanentes. O galego ha de sobrevivir ás nosas turras, e se as deusas queren, ás turras das nosas fillas. As escritoras e escritores galegos seguen sendo traducidos e premiados, segue a facerse bastante audiovisual en galego que se estrea nas plataformas globais e as nosas cantantes de música neo-tradi enchen escenarios. Nin tan mal.

Non se pode vivir na aldraxe, na hiperactuación e no funeral permanentes. Segue a facerse bastante audiovisual en galego que se estrea nas plataformas globais e as nosas cantantes de música neo-tradi enchen escenarios. Nin tan mal

Dun tempo a esta parte Xosé Manuel Beiras, que foi un grande referente para moitos de nós, leva un tempo dicíndolle a quen o queira escoitar que Galicia está hoxe PEOR que cando se aprobou o Estatuto de Autonomía no ano 1981, o cal me parece profundamente desatinado, aínda que non se lle está a prestar moita atención. Pero non quixera centrarme en rebatir iso, que as estatísticas do IGE están para algo, senón na resposta que lle dou o entrevistador nunha entrevista en La Voz de Galicia: “Pero vostede acredita de verdade no que está a dicir?”. Esa é a actitude correcta.